Miasta i ich mieszkańcy w późnośredniowiecznym Królestwie Polskim 2900-MK1-MSRP-OG

Kurs poświęcony jest historii miast i mieszczaństwa w Królestwie Polskim w okresie od końca XIII do początku XVI wieku. Składa się z czternastu wykładów, które ukazują różne aspekty życia miejskiego w późnym średniowieczu, od momentu powstawania pierwszych ośrodków miejskich, przez rozwój instytucji prawa niemieckiego, aż po codzienne życie ich mieszkańców.
Zajęcia rozpoczynają się od zagadnień wstępnych: omówienia początków życia miejskiego, sieci osadniczej, a także bazy źródłowej wykorzystywanej przez historyków oraz aktualnych kierunków badań nad średniowiecznymi miastami. Kolejne wykłady przybliżają proces lokacji na prawie niemieckim, jego skutki oraz rolę dokumentu lokacyjnego. Szczególna uwaga poświęcona zostanie ustrojowi miast – kształtowaniu się prawa miejskiego (magdeburskiego, chełmińskiego, średzkiego) i organizacji władz miejskich.
W ramach kursu omówione zostaną także zagadnienia przestrzenne, takie jak układ urbanistyczny miast, a także scharakteryzowana zostanie struktura społeczna mieszkańców – zarówno w wymiarze majątkowym i zawodowym, jak i prawnym (miejskie obywatelstwo). Szczególne miejsce zajmują tematy związane z gospodarką: funkcjonowaniem handlu lokalnego i dalekosiężnego, rolą kupców oraz organizacją rzemiosła i działalnością cechów.
Ważnym wątkiem są także "obcy" w mieście – duchowni, szlachta, Żydzi i przedstawiciele marginesu społecznego. Analizie poddane zostaną kwestie życia rodzinnego, rola kobiet, a także bogactwo miejskiej kultury umysłowej: od szkół parafialnych po Uniwersytet Krakowski. Osobne wykłady poświęcono piśmienności, religijności mieszczańskiej, obrzędom, rozrywce, muzyce oraz postrzeganiu czasu.
Zwieńczeniem kursu jest podsumowanie omawianych zagadnień oraz test sprawdzający wiedzę. Cykl wykładów pozwala całościowo zrozumieć funkcjonowanie miasta w późnośredniowiecznej Polsce – jako przestrzeni życia społecznego, religijnego, intelektualnego i gospodarczego.

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Koordynatorzy przedmiotu

Agnieszka Bartoszewicz
Piotr Okniński

Efekty kształcenia

Po zaliczenie wykładu student:
- posiada podstawową wiedzę na temat zagadnień związanych z funkcjonowaniem polskich miast w późnośredniowiecznej Polsce;
- zna strukturę miejską późnośredniowiecznej Polski;
- zna strukturę społeczną mieszkańców miast późnośredniowiecznej Polski
- wyjaśnia terminy “piśmienność miejska”, “religion civique”, „prawo miejskie niemieckie", wilkierz", "ortyl, "Zwierciadło Saskie";
- potrafi rozpoznać relikty średniowiecznego rozplanowania przestrzeni;
- zna zasady funkcjonowania średniowiecznego samorządu miejskiego;
- rozpoznaje dokumenty i akta powstałe w efekcie działalności kancelarii miejskiej;
- potrafi wymienić podstawowe cechy mieszczańskiej pobożności;
- potrafi scharakteryzować rolę kobiety w mieście średniowiecznym.

Kryteria oceniania

Warunkiem zaliczenia wykładu jest regularne w nim uczestniczenie (nie więcej niż 4 nieobecności); kryterium oceny jest sprawdzian pisemny (w formie testu) wiedzy zdobytej podczas wykładu.

Literatura

A. Bartoszewicz, Piśmienność mieszczańska w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa 2012
M. Bogucka, H Samsonowicz, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986
M. Goliński, Socjotopografia późnośredniowiecznego Wrocławia (podatnicy- przestrzeń - rzemiosło), Wrocław 1997
A. Jelicz, Życie codzienne w średniowiecznym Krakowie, Warszawa 1966
Kultura Polski średniowiecznej XIV-XV wieku, red. B. Geremek, Warszawa 1997
P. Okniński, Narodziny miasta komunalnego : struktury ustrojowe, ramy przestrzenne i podstawy gospodarcze Krakowa w XIII wieku, Warszawa 2018
W. Maisel, Sądownictwo miasta Poznania do końca XVI wieku, Poznań 1961
K. Mrozowski, Przestrzeń i obywatele Starej Warszawy od schyłku XV wieku do 1569 roku, Warszawa 2020
H. Samsonowicz, Późne średniowiecze miast nadbałtyckich, Warszawa 1968
H. Samsonowicz, Życie miasta średniowiecznego, różne wydani
S. A. Sroka, Średniowieczny Bardiów i jego kontakty z Małopolską, Kraków 2010
M. Starzyński, Krakowska rada miejska w średniowieczu, Kraków 2010
M. Weber, Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, Warszawa 2002
J. Wysmułek, Testamenty mieszczan krakowskich : (XIV-XV wiek), Warszawa 2015

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2900-MK1-MSRP-OG w USOSweb