Archiwistyka. Historia form i systemów kancelaryjnych 2900-M-SA-HFK

Dr Jacek Kordel

1. Zajęcia organizacyjne: kryteria zaliczania zajęć i oceny, zapoznanie się z programem zajęć, kancelarie średniowieczne i nowożytne – stan badań i perspektywy badawcze

2. Kancelarie papieska i cesarska; kancelarie centralne państwa polskiego w XIV-XVIII w.: podstawowe pojęcia dyplomatyki, etapy powstawania i rozbiór dyplomatyczny dokumentu, organizacja kancelarii królewskiej i jej przemiany

K. Jasiński, Uwagi nad kancelarią Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, Zapiski TNT, 19, 1953; T. Jurek, Stanowisko dokumentu w średniowiecznej Polsce, Studia Źródłoznawcze, 40, 2002;

3. Metryka Koronna, Metryka Litewska, Metryka Wołyńska

I. Sułkowska – Kurasiowa, Księgi wpisów Metryki koronnej (1447 – 1794) w ArchiwumG łównym Akt Dawnych w Warszawie, „Archeion”, 44, 1966, eadem, Księgi poselskie (Libri Legationum) Metryki koronnej, „Archeion”, 48, 1968; eadem, Księgi sigillat Metryki koronnej (1658 – 1794), „Archeion”, 54, 1970; eadem, Księgi kanclerskie (księgi spraw publicznych) Metryki koronnej, „Archeion”, 60, 1974; P. Grimsted Kennedy, Księga Metryki Ruskiej z Biblioteki Kórnickiej. Akta kancelarii królewskiej z lat 1609- 1612, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej, 23, 1993, s. 183-267.

4. Akta sądów i urzędów szlacheckich

J. Bielecka, Organizacja i działalność kancelarii ziemskich i grodzkich wielkopolskich od XIV do XVIII w., „Archeion”, 22, 1954, eadem, Kancelaria grodzka wielkopolska w XVI – XVIII w, „Studia Źródłoznawcze”, 1, 1957; J. Siedlecki, Kancelaria ziemi bielskiej w Brańsku w XVI – XVIII w., „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Warszawskiego. Filia w Białymstoku. Prace Historyczne”, 12, 1989

5. Kancelarie prywatne

U. Augustyniak, Kancelaria Radziwiłłów birżańskich w XVII w. – organizacja i funkcjonowanie, w: Miscellanea Historico-Archivistica, 11, 2000; K. Syta, Archiwa magnackie w XVIII w. Studium kultury kancelaryjno-archiwalnej., Toruń 2010, rozdz. I; T. Ciesielski, Pióra w służbie buławy. O kancelariach i archiwaliach hetmańskich w XVIII w., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 70, 2018, 2, s. 213-247

6. Kancelarie miejskie

M. Friedberg, Kancelaria miasta Krakowa do połowy XVIII w. , „Archeion”, 24, 1955; M. Friedberg, Kancelaria miasta Kazimierza pod Krakowem 1335-1802. „Archeion”. 36, 1982, s. 137-170; J. Łossowski, Kancelarie miast szlacheckich województwa lubelskiego, Lublin 1997

7. Notariat publiczny w Polsce średniowiecznej i nowożytnej

K. Skupieński, Notariat publiczny w późnośredniowiecznej Polsce, Lublin 1997, rozdz. I, III

Prof. dr hab. Alicja Kulecka

8. Dokument i akt w XIX w.

Analiza dokumentu.

Literatura: K.Konarski, Podstawowe pojęcia archiwistyki, „Archeion” t.19/20, s.19-104
Archeion zob. www.archiwa.gov.pl Archeion

9. Kancelaria polska w XIX w.

Problemy obiegu pism, czynności kancelaryjnych w instytucjach administracyjnych, komórek pełniących czynności kancelaryjne, formowania akt spraw, pomoce kancelaryjne, registraturalne, archiwalne.

Tekst źródłowy – Przepisy o kancelariach Rady Stanu Królestwa Polskiego z 12 II 1817, DPKP, t.3, 1817, analiza struktury zespołów z kancelarii polskiej.

Literatura (do wyboru): M.Osiecka, System kancelaryjny i archiwalny komisji rządowych w Królestwie Polskim w latach 1815-1867, Warszawa 2015, s.1161-188 lub 189-210 lub 211-250, A.Kulecka, Pomiędzy Francją, Prusami Rosją. Dokument w Królestwie Polskim (1815-1867), w: Belliculum Diplomaticum V Lublinense. Dokumenty, kancelarie i archiwa między wschodem a zachodem Europy, red. A.Górak, M.Szabaciuk, Lublin 2014, s.205-224; A.Kulecka, Wapno i alabaster, Biurokratyczna wizja rzeczywistości w raportach urzędowych Królestwa Polskiego (1815-1867), s.17-46

10. Kancelaria pruska.

Problemy jak przy kancelarii polskiej.
Analiza struktury zespołów akt z kancelarii pruskiej.

Literatura (do wyboru): Radtke Irena, Akta spraw w systemie kancelarii pruskiej, „Archeion” t.78, 1984, s.163-182, Stelmach Mieczysław, Kancelaria pruskich urzędów administracji państwowej na przykładzie rejencji w latach 1808-1945, Szczecin 1981, s.86-110, do 1910, s.152-161, pomoce kancelaryjne i registraturalne.

11. Kancelaria austriacka i rosyjska.

Problemy jak przy kancelarii polskiej.

Kancelaria austriacka.
Analiza struktury zespołów akt z kancelarii austriackiej.

Literatura (do wyboru): Wydawnictwo źródłowe: Kancelaria organów władzy w Galicji. Wybór źródeł, wstęp i opracowanie A.Górak, K.Latawiec, Lublin 2012, J.Szyposz, Dzieje kancelarii urzędów i instytucji na terenie Galicji od 1772 r. do 1918 r., „Krakowski Rocznik Archiwalny” t.1, 1995, s.36-45; J.Gaul, Registratura w austriackiej kancelarii wojskowej w XIX i początku XX wieku, „Krakowski Rocznik Archiwalny” t.3, 1997, s.64-72

Kancelaria rosyjska.
Problemy jak przy kancelarii polskiej.

Literatura (do wyboru): A.Kopiczyńska, Akta władz administracji gubernialnej Królestwa Polskiego w latach 1867-1915, Warszawa 2004, s.41-86; J.Zaborowska, Ustrój, dzieje i akta kancelarii gubernatora warszawskiego z lat 1866-1917, „Archeion” t.51, 1969, s.142-160; F.Ramotowska, Uwagi o księgach kancelaryjnych i archiwalnych urzędów polskich i rosyjskich XIX w., „Studia Źródłoznawcze” t.21, 1976, s.53-77

12. Kancelarie na ziemiach polskich w XIX w. – pokaz archiwalny.

13. Kancelaria notarialna i hipoteczna.

Akt notarialny, akta i pomoce notarialne, księgi hipoteczne.
Analiza aktu notarialnego.

Literatura (do wyboru): D.Malec, Dzieje notariatu polskiego, wyd.1, Kraków 2007, s.53-86; W.Wójcikiewicz, Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego, Wrocław 1967, s.117-149; T.Kubicki, Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego z 1825 r. i jego realizacja w powiecie brzezińskim do 1914 r., Łódź 2012, s.23-64, 75-91, W.Wójcikiewicz, Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego, Wrocław 1967, s.117-149

14. Kancelaria gospodarcza.

Obieg pism, czynności kancelaryjne, formowanie akt spraw, cechy specyficzne kancelarii gospodarczej.
Analiza akt zespołów instytucji tworzących akta przemysłowe.

Literatura: I.Ihnatowicz, Historia kancelarii przemysłowej w okręgu łódzkim, Wrocław 1967, s.87-149

15. Kancelaria bezdziennikowa w XX wieku.

Organizacja kancelarii, czynności kancelaryjne, komórki pełniące czynności kancelaryjne, rola wykazu, formowanie akt spraw.
Tekst – T.Manteuffel, Wykaz akt. Wskazówki praktyczne, Warszawa 1935, A.G.Dąbrowski, Kancelaria Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie w latach 1918-1939, s.212-271, I.Radtke, Kancelaria współczesna, „Archeion” t.100, 1999, s.28-50