Tolerancja etniczna i stosunki etniczne w Rzeczypospolitej Obojga Narodów 2900-L-TRELISTETN

1. Wprowadzenie do tematu i podstawowe pojęcia
Źródło: Crell J., O Wolność sumienia, Warszawa 1957;
Opracowania: Tazbir, Państwo bez Stosów, Warszawa 1967; Ihnatowicz, Mączak, Zientara, Żarnowski, Społeczeństwo polskie od X do XX wieku, Warszawa 1986; Społeczeństwo staropolskie, red. A. Wyczański, Warszawa 1976
2. Zgoda Sandomierska a Konfederacja Warszawska
Źródła: Konfesja sandomierska, wstęp historyczny, red. U. Augustyniak, Warszawa 1994. Stanisław Salmonowicz, Konfederacja warszawska 1573, Warszawa 1985
Opracowania: J. Maciuszko, Konfederacja Warszawska 1573 roku: geneza, pierwsze lata obowiązywania, Warszawa 1984; O. Halecki, Zgoda sandomierska 1570 r. : jej geneza i znaczenie w dziejach reformacyi polskiej za Zygmunta Augusta, Warszawa
3. Colloquium Charitativum w kontekście polityki religijnej Władysława IV
Źródła: Pamiętniki Albrychta Radziwiłła, Poznań 1839.
Opracowania: Dzięgielewski, O tolerancję dla zdominowanych: polityka wyznaniowa Rzeczypospolitej w latach panowania Władysława IV, Warszawa 1986;
4-6. Losy Protestantów w Rzeczypospolitej metoda projektowa.
Opracowania: Jolanta Dworzaczkowa, Z dziejów braci czeskich w Polsce, Poznań 2003
Janusz Tazbir, Państwo bez Stosów, Warszawa 1967
Janusz Tazbir, Świt i zmierzch polskiej reformacji, Warszawa 1956
Janusz Tazbir, Mniejszości wyznaniowe w Polsce XVI-XX w. Kraków 2001
Zbigniew Ogonowski, Arianie Polscy, wszystkie wydania
J. Tazbir. Reformacja w Polsce szkice o ludziach i doktrynie, Warszawa 1993;
J. Tazbir, Reformacja, kontrreformacja, tolerancja, Wrocław 1996;
Marceli Kosman, Protestanci i kontrreformacja z dziejow tolerancji w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, Wrocław 1978
Maciej Ptaszyński, Reformacja w Polsce a dziedzictwo Erazma z Rotterdamu, Warszawa 2018;
J. Małek, Reformacja i protestantyzm w Polsce i Prusach, Toruń 2012
7-8. Kobiety i reformacji w Europie i w WXL - zarysowanie problemu
Źródło: testamenty Anny Marii Radziwiłłówny i Katarzyna Hlebowiczowa w: Augustyniak, Testamenty ewangelików reformowanych, Warszawa 1992;
Opracowania: Merry Wiesner, Women and gender in early modern Europe, Cambridge 2002; Wyrobisz, Kobiety w społeczeństwie staropolskim - wzorce i rzeczywistość, Pamiętnik XV Powszechnego Zjazdu Historyków polskich, t.2, Gdańsk 1995, s. 17-22 (dla pełnego kontekstu polecam również Marię Bogucką, tamże, s. 3-15; Augustyniak Urszula, Sytuacja kobiet na dworach ewangelickiej szlachty i magnaterii w XVII wieku, [w:] Między barokiem a oświeceniem. Obyczaje czasów saskich, red. K. Stasiewicz, S. Achremczyk, Olsztyn 2000.
9. Rusini - status i pozycja ludności ruskiej oraz istotne przemiany i procesy (dyskusja)
Sytuacja ludności ruskiej w Rzeczpospolitej oraz Cerkwi prawosławnej i Unickiej, porównanie historiografii polskiej i ukraińskiej, dawnej i współczesnej

Opracowania: Charewiczowa Ł., Ograniczenia gospodarcze inacji schizmatyckich i Żydów we Lwowie w XV i XVI wieku, Lwów 1925 (fragmenty); Ćwikła L., Polityka władz państwowych wobec Kościoła prawosławnego i ludności prawosławnej w Królestwie Polskim, Wielkim Księstwie Litewskim oraz Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1344-1795, Lublin 2006 (fragmenty); Jakovenko N. Historia Ukrainy. Od czasów najdawniejszych do do końca XVIII w, tlum. O. Hnatiuk, K. Kotyńska, Lublin 2000 (fragmenty); Litwin H., Napływ szlachty polskiej na Ukrainę 1569-1648, Warszawa 2000 (fragmenty); Zdzisław Budzyński, Ludność pogranicza polsko-ruskiego w drugiej połowie XVIII wieku: stan, rozmieszczenie, struktura wyznaniowa i etniczna, T. 1, Rzeszów 1993(fragmenty),
10. Sytuacja Ormian w miastach prywatnych i królewskich. Case study: przywileje dla Ormian w Zamościu i Złoczowie
Źródła: Przywilej dla Ormian zamojskich z 1584 r. Przywilej dla ormian złoczowskich z 1684 r. (treść obydwu przywilejów dostępna w poniższych opracowaniach)
Opracowania: Matwijowski K., Zagadnienie utrwalenia unii Kościoła ormiańskiego z katolickim, w: Rzeczpospolita wielu narodów i jej tradycje, Kraków 1999; Zakrzewska-Dubasowa M., Ormianie zamojscy i ich rola w wymianie handlowej i kulturalnej między Polską a Wschodem: rozprawa habilitacyjna, Lublin 1965; Charewiczowa Ł., Dzieje Złoczowa, Złoczów 1929.

11. Problem Kozaczyzny XVI/XVII wiek
Źródła: W. Beauplan, Opis Ukrainy, Warszawa 1972; wybrane konstytucje sejmowe z lat 1632-1667, VL t.3 403-404, s.440
Opracowania: M. Nagielski, Kozaczyzna czasów Władysława IV (1632-1648), “Przegląd Wschodni” t.1, 1991, z.4, s. 791-816;
12. Miejsce Kozaczyzny w Rzeczypospolitej
Opracowania: W. Czermak, Plany wojny tureckiej Władysława IV, Kraków 1985; M. Drozdowski, Jeremi Wiśniowiecki wobec kozaczyzny, Kraków 2012 Wobec króla i Rzeczpospolitej: magnateria w XVI-XVIII wieku, red. Ewy Dubas-Urwanowicz i Jerzego Urwanowicz;

13. Czy potop był wydarzeniem kończącym tolerancję religijną w Rzeczypospolitej?
Źródła: konstytucja dotyczące wyrzucenia Braci Polskich, VL, t. IV;
Opracowania: Wisner, Dysydenci litewscy wobec wybuchu wojny polsko-szwedzkiej (1655-1660), „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, t. XV, 1970, s. 101-142; Tenże, Rok 1655 w Litwie: pertraktacje ze Szwecją i kwestia wyznaniowa, „Odrodzenie i reformacja w Polsce”, t. XXVI, 1981, 83-103.
14. Sprawa tolerancji w XVIII wieku
Źródło: Volumina legum, t. VI, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1860;
Opracowania: Jacek Burdowicz-Nowicki, Polityka Piotra I w związku ze sprawą toruńską 1724, [w:] W cieniu wojen i rozbiorów. Studia z dziejów Rzeczypospolitej XVIII i początków XIX wieku, red. U. Kosińska, D. Dukwicz i A. Danilczyk, Warszawa 2014; Kriegseisen, Sprawa Andrzeja Piotrowskiego na sejmie grodzieńskim 1718 r. i jej polityczne okoliczności, “Rocznik Wieluński”, t. 16 2016, s. 147-160;

15. Podsumowanie problemu mniejszości religijno-etnicznych w Rzeczypospolitej.
Źródło: Gaspard de Tende, Relacja historyczna o Polsce, Warszawa 2013
Opracowania: Szady, Geography of religious and confessional structures in the Crown of the Polish Kingdom in the second half of the eighteenth century; Budzyński; Anja Moritz, Konfesjonalizacja Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku?, “Kwartalnik Historyczny”, v. 108, i. 1, 2001.