Historia starożytnej Grecji 2900-L-HSG-KL

• UWAGA 1: Numeracja tematów nie koresponduje z numeracją wykładów, ale wskazuje duże zagadnienia problemowe omawiane kolejno przez cały semestr.
• UWAGA 2: Lektury towarzyszące i dodatkowe przeznaczone są dla osób mających chęć rozwinąć dalej swoją wiedzę wyniesioną z wykładów. Nie obowiązują one do zaliczenia.
• UWAGA 3: Lektury wydrukowane czcionką pogrubioną i podkreśloną są dostępne w wersjach elektronicznych na platformie www.academia.edu

Temat nr 1: Wykład wprowadzający
• Metody badawcze i założenia wykładu
• Zakres chronologiczny: od wczesnej epoki żelaza do podbojów Aleksandra Wielkiego
• Charakterystyka świata greckiego: jedność i partykularyzmy kultury greckiej
• Czas i przestrzeń w doświadczeniu starożytnych Greków
• Ramy geograficzne wykładu: klimat i warunki naturalne Morza Śródziemnego – komunikacja – percepcja przestrzeni – ruchliwość geograficzna Greków

Lektury dodatkowe do tematu nr 1:
• B. BRAVO & E. WIPSZYCKA, Historia starożytnych Greków, t. I (Warszawa 1988);
• J. M. HALL, Historia Grecji archaicznej, ok. 1200–479 p.n.e. (Kraków 2011);
• I. MALKIN, ‘Migration and colonization. Turbulence, Continuity, and the Practice of Mediterranean Space (11th-5th centuries BCE), [in:] M. Dabag et al. (eds), New Horizons. Mediterranean Research in the 21st Century (Paderborn 2016), 285-307;
• O. MURRAY, Narodziny Grecji (Warszawa 2005);
• R. OSBORNE, Greece in the Making, 1200–479 BC (London – New York 2009);
• C. G. THOMAS, ‘The Mediterranean World in the Early Iron Age’, [in:] K. Raaflaub & H. Van Wees (eds), A Companion to Archaic Greece (Chichester 2009), 22-40;
• E. WIPSZYCKA (red.), Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. I (Uwaga! 1. wyd.), Warszawa 1979, ss. 9-37 („Wprowadzenie do źródłoznawstwa antycznego”).

Temat nr 2: Narodziny Grecji: Kontynuacja czy zerwanie? (XII–IX w. p.n.e.)
• Problem ogólny: kontynuacja czy zerwanie od epoki mykeńskiej po Grecję archaiczną?
• Ramy chronologiczne
• Zagadka upadku cywilizacji mykeńskiej
• Wieki Ciemne czy Wczesna Epoka Żelaza?
• Modele wyjaśniające
• Homer I historia
• Początki polis I nowa konstelacja społeczno-polityczna

Lektury dodatkowe do tematu nr 2:
• J. N. Coldstream, Geometric Greece (London 2003 [1979]);
• O. Dickinson, The Aegean from Bronze Age to Iron Age: Continuity and Change between the twelfth and eighth centuries BC (London–New York 2006);
• I. Lemos, The Protogeometric Aegean: The Archaeology of the Late Eleventh and Tenth Centuries BC (Oxford 2002);
• A. Mazarakis Ainian, From Rulers’ Dwellings to Temples in Early Iron Age Greece (1100–700 B.C.), (Jonsered 1997);
• I. Morris, Burial and Ancient Society: The Rise of the Greek City-State (Cambridge 1987);
• A. M. Snodgrass, The Dark Age of Greece (Edinburgh 2001 [1971]);
• A. M. Snodgrass, Archaeology and the Emergence of Greece (Ithaca, NY 2006).

Temat nr 3: Eubejczycy: Ponowne odkrycie Morza Śródziemnego przez Greków (X–VIII wieki p.n.e.)
• Problem ogólny: Wpływy bliskowschodnie i ich ograniczenia
• “Herosi w podróży”: Handel i odkrycie Wschodu i Zachodu
• Grecy i Fenicjanie
• Odkrycie alfabetu
• Nowe elity i wspólnota obywatelska: Narodziny arystokracji
• Sympozjon: Biesiada arystokratyczna i jej znaczenie kulturalne

Lektury dodatkowe do tematu nr 3:
• R. Janko, ‘From Gabii to Gordion to Eretria and Methone: the Rise of the Greek Alphabet’, Bulletin of the Institute of Classical Studies 58.1 (2015), 1–32;
• R. Lane Fox, Travelling Heroes. In the Epic Age of Homer (New York 2010 [2008]);
• O. Murray, Early Greece (London 1993 [1978]);
• M. Wecowski, The Rise of the Greek Aristocratic Banquet (Oxford 2014).

Temat nr 4: “Wielka kolonizacja” i nowe horyzonty. W stronę “małego świata” greckiego (VIII–VII w. p.n.e.)
• Problem ogólny: Sprzeczne modele historyczne
• Tukidydes o kolonizacji: Kolonizacja Sycylii
• Apoikia – Metropolis – Oikistes: Model tradycyjny
• Trade before the Flag? Problemy z modelem
• Dekonstrukcja kolonizacji: R. Osborne i jego naśladowcy
• Świat grecki jako sieci powiązań: I. Malkin i teoria “małego świata” greckiego
• Ku nie-radykalnemu modelowi historycznemu kolonizacji greckiej

Lektury dodatkowe do tematu nr 4:
• M. Aubet, The Phoenicians and the West: Politics, Colonies and Trade (Cambridge 1993);
• J. Boardman, The Greeks Overseas. Their early colonies and trade (London 1999 [1964]);
• A. J. Domínguez, ‘The origins of Greek colonization and the Greek polis: some observations’, AWE 10 (2011), 195-207;
• R. Lane Fox, Travelling Heroes. In the Epic Age of Homer (New York 2010 [2008]);
• I. Malkin, A Small Greek World. Networks in the Ancient Mediterranean (Oxford 2011);
• R. Osborne, ‘Early Greek colonization? The nature of Greek settlement in the West’, [in:] N. Fisher & H. Van Wees (eds), Archaic Greece: New Approaches and New Evidence (London–Swansea–Oakville, CT 1998), 251–269;
• D. Ridgway, The first Western Greeks (Cambridge 1992).

Temat nr 5: Przełom kulturalny (VIII–VII w. p.n.e.)
• Homer i panhelleńska religia olimpijska
• Religia polis – bogowie I herosi
• Sanktuaria panhelleńskie
• Sport grecki

Lektury dodatkowe do tematu nr 5:
• W. Burkert, Greek Religion (Cambridge, MA 1985);
• C. Morgan, Athletes and Oracles. The transformation of Olympia and Delphi in the eighth century BC (Cambridge 1990);
• B. Patzek, Homer i jego czasy, Warszawa 2007.

Temat nr 6: Polis grecka i greckie poleis w epoce archaicznej (VII–VI w. p.n.e.)
• Specyfika dziejowa Grecji archaicznej – źródła i metody badawcze;
• Geografia polityczna Grecji archaicznej i klasycznej;
• Czym była grecka polis;
• Polis i obywatele;
• Struktury społeczne oraz problem społeczne epoki archaicznej;
• Wczesna tyrania grecka – pierwszy kryzys świata polis?
• Rewolucja spartańska i wyjątkowość Sparty

Lektury dodatkowe do tematu nr 6:
• J. Hall, Historia Grecji archaicznej, ok. 1200–479 p.n.e. (Kraków 2011);
• R. Osborne, Greece in the Making, 1200–479 BC (London–New York 2009);
• K. Raaflaub & H. Van Wees (red.), A Companion to Archaic Greece (Chichester 2009);
• H. Shapiro (red.), The Cambridge Companion to Archaic Greece (Cambridge 2007);
• A. Snodgrass, Archaic Greece. The Age of Experiment (Berkeley–Los Angeles 1980).
*
• S. Hodkinson, ‘The Development of Spartan Society and Institutions in the Archaic Period’, [w:] L. G. Mitchell & P. J. Rhodes (red.), The development of the polis in archaic Greece. (London–New York 1997), 83-102;
• R. Kulesza, Sparta w V–IV wieku p.n.e. (Warszawa 2003);
• M. Nafissi, ‘Sparta’, [w:] K. Raaflaub & H. Van Wees (red.), A Companion to Archaic Greece (Chichester 2009), 117-137.

Temat nr 7: Ateny: Isonomia, demokracja i demokracje, imperium, kultura (VI–IV w. p.n.e.)
• Demokracje przed demokracją – jak rozpoznać demokratyczną polis?
• Początki demokracji ateńskiej: 621/0 p.n.e. (Drakon) – 594/3 p.n.e. (Solon) – 508/7 p.n.e. (Klejsthenes)
• Rozwój historyczny demokracji w V oraz IV wieku p.n.e.
• Ateny: Jedna czy dwie demokracje?
• Demokracja i imperium Ateńczyków
• Demokracja i kultura ateńska

Lektury dodatkowe do tematu nr 7:
• K. J. Davies, Demokracja w Grecji klasycznej (Warszawa 2003);
• B. Eder (red.), Die athenische Demokratie im 4. Jahrhundert v. Chr. Vollendung oder Verfall einer Verfassungsform? (Stuttgart 1995);
• M.H. Hansen, Demokracja ateńska w czasach Demostenesa. Struktura, zasady, ideologia, Warszawa 1999;
• Ch. Meier, Powstanie polityczności u Greków (Warszawa 2012);
• J. Ober, Mass and Elite in democratic Athens. Rhetoric, ideology, and the power of the people (Princeton, 1989).
• J. Ober, ‘“I Besieged That Man”: Democracy’s Revolutionary Start’, [w:] K. Raaflaub et al. (red.), Origins of Democracy in Ancient Greece (Berkeley–Los Angeles–London 2007), 83-104;
• K. Raaflaub & D. Boedeker (red.), Democracy, Empire, and the Arts in fifth-century Athens (Cambridge, MA 1998);
• E. Robinson, The First Democracies. Early Popular Government outside Athens (Stuttgart 1997).
• Węcowski, M. „Demokracja ateńska w epoce klasycznej”, [w:] B. Bravo, M. Węcowski. E. Wipszycka, A. Wolicki, Historia starożytnych Greków, t. II: Okres klasyczny, Warszawa 2009, 345-530.

Temat nr 8: Grecy i ich sąsiedzi. Zmienna natura sztuki wojennej i relacji międzypaństwowych (VII–IV w. p.n.e.)
• Tradycyjna grecka sztuka wojenna?
• Warunki naturalne i kontekst śródziemnomorski
• Falanga i hoplici
• Wojna i stosunki międzypaństwowe przed wojnami perskimi
• Grecy i Persowie – wpływ globalnego imperium
• Nowy model sztuki wojennej i relacji międzypaństwowych w epoce klasycznej
• Macedonia, panhellenizm, podbój

Lektury dodatkowe do tematu nr 8:
• P. Briant, From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire (Winona Lake 2002 [1996]);
• The Cambridge Ancient History, vol. IV: The Fourth Century B.C. (Cambridge2 1994);
• N.G.L. Hammond, Starożytna Macedonia. Początki, instytucje, dzieje (Warszawa 1999);
• R. Rollinger, ‘Near Eastern Perspectives on the Greeks’, [w:], G. Boys-Stones et al. (red.), The Oxford Handbook of Hellenic Studies (Oxford 2009), 32-47;
• Ph. Sabin, H. van Wees, M. Whitby (red.), The Cambridge History of Greek and Roman Warfare, t. I (Cambridge 2007);
• H. Singor, ‘War and International Relations”, [w:] K. Raaflaub & H. Van Wees (red.), A Companion to Archaic Greece (Chichester 2009), 585-603;
• J. Wieshöfer, ‘Greeks and Persians’, [w:] K. Raaflaub & H. Van Wees (red.), A Companion to Archaic Greece (Chichester 2009), 162-185.