Historia na marginesach. Historia społeczna i kulturowa z perspektywy oddolnej (Polska, XX w.) 2900-L-HMKXX

Zajęcia mają na celu zapoznanie studentów z problematyką prowadzenia badań historycznych nad grupami społecznymi i społecznościami określanymi, między innymi, jako grupy nieelitarne, nieuprzywilejowane, podporządkowane, marginalizowane lub wykluczone społecznie. W oparciu o wybrane przykłady w okresie XX wieku na ziemiach polskich, np. chłopów, osoby z niepełnosprawnościami, pracownice seksualne itp., osoby uczestniczące w zajęciach będą miały możliwość zapoznać się z wyzwaniami i trudnościami specyficznymi dla tego rodzaju badań. W szczególności będziemy się starać uzyskać perspektywę oddolną, tj. wydobyć z różnych materiałów źródłowych perspektywę samych członków tych grup. W trakcie spotkań będą realizowane zarówno cele metodyczne (typy źródeł, wiążące się z nimi możliwości badawcze i problemy, sposoby prowadzenia badań na ich podstawie) i merytoryczne (wiedza na temat dziejów różnych grup społecznych).

Spotkania podzielone są na trzy bloki, które koncentrują się wokół zagadnień klasy, płci i seksualności oraz ciała i normatywności. Wybrane tematy zajęciowe powiązane z tymi trzema obszarami problemowymi pozwolą na wprowadzenie uczestników i uczestniczki zajęć w szeroki zakres możliwych zagadnień badawczych, a jednocześnie na zapoznanie i krytyczny namysł nad wybranymi pojęciami socjologicznymi i antropologicznymi, uznanymi za użyteczne przez osoby prowadzące zajęcia. Studenci będą zachęcani do krytycznego namysłu nad poznawanymi kategoriami i świadomego ich wykorzystywania zarówno w interpretacji badań z tego obszaru, jak i we własnej pracy.

Szczególną uwagę poświęcimy kwestiom źródłoznawczym. Przedmiotem analizy w trakcie poszczególnych zajęć będą różne rodzaje źródeł, pozwalających na badanie grup nieelitarnych, ze zwróceniem uwagi na ich specyfikę i ograniczenia. Będziemy się zastanawiać, na jakie pytania badawcze można odpowiadać z użyciem tych źródeł, jakie problemy wiążą się z ich wykorzystaniem, w jaki sposób prowadzić na ich podstawie wywód czy też jak uzupełniać je innym materiałem. Jakie strategie badawcze można przyjąć w przypadku badania grup społecznych wytwarzających niewiele źródeł lub opisywanych przede wszystkim z perspektywy innych grup? Wnioski powstałe w trakcie naszej pracy mogą okazać się przydatne dla studentów i studentek w trakcie badań podobnych źródeł z tego okresu, a także stać się przyczynkiem do refleksji nad genealogią współczesnych wzorców kulturowych i struktur społecznych.

Wstępny plan spotkań:

1. Zajęcia organizacyjne
2. Robotnik o sobie
3. Socjolog bada wspomnienia ze wsi
4. Czego dowiemy się z badania ekonomicznego?
5. Relacja zewnętrznego naocznego świadka
6. Służba domowa – podległość i sprawczość, degradacja i awans
7. Praca seksualna podczas II wojny światowej – czy zawsze przymusowa?
8. „Kolaboracja horyzontalna”, problem fraternizacji z wrogiem
9. Dzieciństwo oczami dzieci – dzieciństwo oczami dorosłych
10. O „dziewczyństwie”
11. „Sprawność” i „niepełnosprawność”
12. Jak badać ruchy społeczne?
13. „Zaraza, plaga czy bicz boży?” HIV/AIDS