Podstawowe metody ilościowe i prezentacja danych statystycznych w badaniach historycznych 2900-L-FAKUL-PMSTAT

Początek semestru wprowadzi uczestników i uczestniczki zajęć w świat liczb, źródeł danych o charakterze ilościowym oraz pokaże niektóre granice metod statystycznych.

Znaczna część semestru będzie poświęcona omówieniu konkretnych metod ilościowych i metod prezentacji danych. Zajęcia będą odbywały się w następującym porządku dotyczącym niemal każdego zagadnienia:
- wprowadzenie teoretyczne (omówienie metody, do czego może służyć, jak interpretować wyniki);
- prezentacja przykładów dobrego zastosowania danej metody i pokazanie możliwości, jakie stwarza historykom matematyka;
- dyskusja nad błędnymi lub kontrowersyjnymi zastosowaniami danej metody moderowana przez prowadzącą;
- zadanie domowe dla studentów wymagające zastosowania omawianej na zajęciach metody;
- omówienie prac domowych (na początku kolejnych zajęć);

Na koniec semestru w ramach podsumowania omawianych zagadnień podyskutujemy o tym w jaki sposób podejmować decyzje o metodzie prezentacji danych w swoich badaniach oraz o co zadbać przy opisywaniu doskonale sporządzonych wykresów, tabel, diagramów.

Na zajęciach będą poruszane następujące tematy:
1. Zajęcia wprowadzające – czym jest statystyka, w jaki sposób może pomóc w badaniach historycznych, ograniczenia jej zastosowań.
2. Procesy obrazowane liczbami – badanie zmienności danych, interpretacja wzrostu i spadku badanych wskaźników. Procenty, punkty procentowe.
3. Gromadzenie danych statystycznych – problemy związane z reprezentatywnością danych; szacowanie, błąd statystyczny.
4. „Przeciętny człowiek nie istnieje”, cz. 1 – o próbach streszczania dużych ilości danych: podstawowe miary statystyczne – średnie, mediana, dominanta (moda); interpretacje tych wielkości statystycznych.
5. „Przeciętny człowiek nie istnieje”, cz. 2 – badanie zróżnicowania danych: kwantyle, odchylenie standardowe; interpretacje tych wielkości statystycznych.
6. Różne aspekty tego samego zjawiska – badanie zależności danych: regresja liniowa, korelacja.
7. Popularna pułapka – korelacja a przyczynowość.
8. „Ma być widać”, cz. 1 – wykresy: słupkowe, kołowe, liniowe, punktowe, pudełkowe.
9. „Ma być widać”, cz. 2 – tabele / tablice statystyczne.
10. „Ma być widać”, cz. 3 – diagramy, kartogramy, infografiki.
11. Wybór metody prezentacji danych.
12. Jak opisać to, co widać? – opisywanie wykresów, tabel, diagramów.
13. Łączenie metod ilościowych z badaniami o charakterze jakościowym.
14. Podsumowanie zajęć: analiza możliwości wykorzystania metod omawianych na zajęciach w badaniach prowadzonych w ramach prac rocznych / dyplomowych.

Niektórym metodom zapewne poświęcimy więcej niż jedne zajęcia. W zależności od możliwości i chęci grupy, możliwa jest modyfikacja powyższego planu i, na przykład, uwzględnienie zagadnień trudniejszych (np. miary koncentracji, rozkłady zmiennych losowych, testy statystyczne itp.).

W prezentowanych na zajęciach przykładach będą dominowały dane związane z historią XX wieku. W ramach dyskusji o błędnych sposobach prezentacji danych pokazywane będą przykłady „z życia wzięte” (m.in. z publicznie dostępnych portali internetowych, materiałów medialnych oraz podręczników szkolnych).