Bałkany w XX wieku: Nacjonalizm, Wojny i Przemiany Geopolityczne 2900-L-FAKUL-BAŁXX
Zajęcia mają na celu przedstawienie kluczowych wydarzeń i procesów, które ukształtowały Bałkany w XX wieku. Studenci zapoznają się z wpływem nacjonalizmu na politykę Serbii, Grecji, Albanii i innych państw regionu oraz przeanalizują znaczenie rewolucji młodotureckiej, wojen bałkańskich i niepodległości Albanii w kontekście szerszych przemian politycznych. Omówimy również rywalizację mocarstw o wpływy w regionie oraz napięcia etniczne, które miały długofalowe konsekwencje dla stabilności Bałkanów.
Omówimy konsekwencje I wojny światowej dla regionu, w tym nowe układy graniczne, wzrost faszyzmu i powstanie królewskich dyktatur. W dalszej części zajęć przyjrzymy się skutkom wielkiego kryzysu i roli reżimów totalitarnych w Europie, które wpłynęły na sytuację państw bałkańskich. Zbadamy także przebieg II wojny światowej oraz wzrost wpływów sojuszy wojennych w regionie.
W kontekście zimnej wojny przeanalizujemy podział Bałkanów przez „żelazną kurtynę”, umocnienie kontroli stalinowskiej w Rumunii, Bułgarii i Albanii, a także wyjątkową pozycję Jugosławii, która uniezależniła się od Moskwy i odegrała kluczową rolę w Ruchu Państw Niezaangażowanych. Szczególną uwagę poświęcimy Grecji i Turcji, które z dawnych rywali stały się strategicznymi sojusznikami Zachodu. Omówimy także konsekwencje zimnej wojny dla gospodarek państw bałkańskich oraz ich polityki wewnętrznej, w tym kwestie kontroli społeczeństwa i polityki represji w systemach komunistycznych.
Zajęcia zakończą się analizą procesów demokratyzacyjnych na Bałkanach, rozpadu Jugosławii, układu z Dayton oraz kwestii Kosowa. W ramach rozpadu Jugosławii, kluczową rolę odegrały Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina oraz Kosowo. Słowenia i Chorwacja, dążąc do niepodległości, były pierwszymi republikami, które ogłosiły secesję, co w konsekwencji przyczyniło się do wybuchu wojny. Bośnia i Hercegowina, złożona z trzech głównych grup etnicznych (Bośniaków, Serbów i Chorwatów), również ogłosiła niepodległość w 1992 roku, ale serbowie zbojkotowali wyniki głosowania i utworzyli własne państwo – Republikę Serbską ze stolicą w Banja Luce, co doprowadziło do brutalnej wojny. W wyniku interwencji międzynarodowej, w tym podpisania porozumienia z Dayton w 1995 roku, Bośnia uzyskała stabilność polityczną, chociaż konflikt etniczny pozostawił głębokie ślady. Kosowo, z kolei, po serbskich działaniach represyjnych w latach 90., stało się obiektem międzynarodowej interwencji, która zakończyła się uzyskaniem niepodległości w 2008 roku. Każde z tych państw miało swoje specyficzne wyzwania w procesie rozpadu Jugosławii i odgrywało kluczową rolę w kształtowaniu współczesnych stosunków na Bałkanach.
Koordynatorzy przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza/Zna i rozumie
WG_01: Posiada wiedzę o kluczowych wydarzeniach i procesach XX-wiecznych Bałkanów.
WG_02: Rozumie kontekst polityczny i ideologiczny regionu, w tym wpływ mocarstw i zimnej wojny.
WG_03: Zna metodologię badań historycznych, pozwalającą na analizę źródeł i literatury.
WK_01: Rozumie wpływ wydarzeń XX wieku na współczesny kształt Bałkanów.
Umiejętności/Potrafi
K_U01: Analizuje różnorodne źródła historyczne, stosując krytyczne podejście.
K_U02: Formułuje hipotezy i prowadzi analizy wydarzeń historycznych na Bałkanach.
UW_01: Wykorzystuje interdyscyplinarne podejście do badań nad regionem.
UW_02: Pracuje w grupie, prezentuje wnioski i prowadzi dyskusje naukowe.
UW_03: Opracowuje i przedstawia wyniki badań w formie esejów i prezentacji.
Kompetencje społeczne/Jest gotów
KK_01: Krytycznie analizuje źródła i różne narracje historyczne.
KK_02: Odpowiada za rzetelność badań i prezentację wyników.
KK_03: Rozumie rolę krytycznego myślenia w interpretacji historii Bałkanów.
KK_04: Podejmuje wyzwania związane z analizą konfliktów i procesów politycznych.
Kryteria oceniania
Opracowanie pracy semestralnej – Studenci przygotują pracę semestralną o długości 8 - 12 stron (Times New Roman 12, odstęp 1.5). Ocena pracy będzie uwzględniać analizę tematu, umiejętność wykorzystania i źródeł historycznych.
Aktywność w czasie zajęć – Ocena uwzględnia udział w dyskusjach, zadawanie pytań, umiejętność argumentacji oraz zaangażowanie w analizę omawianych zagadnień. W ramach zajęć studenci napiszą również esej na wybrany temat związany z tematyką kursu. Ocena eseju obejmuje klarowność argumentacji, umiejętność analizy oraz poprawność merytoryczną.
Obecność na zajęciach – Obecność na zajęciach jest obowiązkowa. Dopuszczalna jest maksymalnie jedna nieobecność w semestrze bez konsekwencji. Trzy nieobecności skutkują brakiem zaliczenia kursu, ponieważ obecność i aktywność w czasie zajęć są integralną częścią procesu oceniania.
Literatura
Opracowania
Antoni Giza, Krzysztof Filipow. Wojny Bałkańskie 1912-1913. Orthdruk, Białystok 2002.
Barbara Jelavich. Historia Bałkanów. Wiek XX. Tłum. Justyn Hunia, Marek Chojnacki. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.
Danuta Gibas-Krzak. Wojny Bałkańskie 1912-1913 przyczyną rozwoju nacjonalizmu „gorącego” na Bałkanach w XX wieku. Zarys Problemu. W: Balcanica Posnaniensia XIX. Wydawnictwo UAM, Poznań 2012.
Jacek Wojnicki. Przemiany w partiach postkomunistycznych państw postjugosłowiańskich. Bałkany Zachodnie między przeszłością a przyszłością. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013.
Maciej Kuczyński, Marian Ray Ciemięga. Bałkański syndrom. Konflikty zbrojne w byłej Jugosławii 1991-1999 i wojna w Kosowie. Udział wielonarodowych sił pokojowych NATO w utrzymaniu pokoju na Bałkanach 1993-2000. Departament Społeczno-Wychowawczy Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 2000.
Małgorzata Julia Willaume. Bałkany w XIX stuleciu. Wprowadzenie do studiów wschodnioeuropejskich, t. I, Bałkany: Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość. UMCS, Lublin 2013.
Michał Jerzy Zacharias. Międzynarodowe uwarunkowania rozpadu Jugosławii 1990-1991. Dzieje Najnowsze, Rocznik XXXV, Warszawa 2003.
Mieczysław Tanty. Bałkany w XX wieku, Dzieje Polityczne. Książka i Wiedza, Warszawa 2003.
Noel Malcolm. Kosovo: A Short History. New York University Press, New York 1998.
R. J. Crampton. The Balkans since the Second World War, Longman, London 2002.
Stevan K. Pavlowitch. Historia Bałkanów (1804-1945). Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.
Tadeusz Czekalski, Jerzy Hauziński, Jan Leśny. Historia Albanii. Ossolineum, Wrocław 2009.
The Balkans in the Cold War. Edited by: Svetozar Rajak, Konstanitina E.Botsiou, Eirini Karamouzi, Evanthis Hatzivassiliou. Palgrave Macmillan, London 2017.
The Balkans in the Cold War. Edited by: Vojislav G. Pavlović. Institute for Balkan Studies, Belgrade 2011.
Turkish – Greek Relations. The Security Dilemma in the Agean. Edited by: Mustafa Aydin, Kostos Ifantis. Routledge, London 2004.
Wiesław Walkiewicz. Jugosławia – Byt wspólny i rozpad. Trio, Warszawa 2000.
Publikacje żródłowe
National Archives and Records Administration (NARA), United States of America. Presidential Records: George H. W. Bush, William J. Clinton, George W. Bush: Kosovo; U.S. Policy Toward Central and Eastern Europe.
United States Department of State, Archives. Kosovo, 1989-1992; 1993-1996; January 1, 1997 to January 20, 2001; 2001-2009.
Library of Congress, Archives. Kosovo: Resolutions, Public Hearings, and Deliberations on Kosovo 1986-2008; & CRS - U.S. Congress.
Presidential Library and Museum - George H. W. Bush. Kosovo Records, Archives: Kosovo Issue, U.S. Policy Toward Central and Eastern Europe, Yugoslavia, Bosnia.
Dokumenty archiwalne
Centralne Archiwum Państwowe Republiki Albanii. AQSH i RSH - 245/1-1912 – 1913. Dokumenty dotyczące niepodległośći Albanii.
Uwagi
|
W cyklu 2025Z:
mgr Donika Avdulli Zajęcia ogólnouniwersyteckie - przeznaczone są dla studentów zainteresowanych historią, polityką, kulturą i społeczeństwem Bałkanów. Znajomość języka angielskiego – studenci powinni posiadać zdolność czytania literatury naukowej w języku angielskim, ponieważ niektóre kluczowe teksty będą dostępne wyłącznie w tym języku. Kontakt - kontakt drogą mailową na adres: d.avdulli@uw.edu.pl. Zwracam się z prośbą, aby każdy z Państwa korzystał z adresu e-mail studenta: student@uw.edu.pl. |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: