Judaizm w teologii i filozofii Zachodu. Od chrześcijaństwa do Zagłady 2900-JSLM-KON24-JTFZ
Wykład omówi stosunek najwybitniejszych i najbardziej wpływowych przedstawicieli zachodniej tradycji intelektualnej do Żydów i ich religii. Na początku przedstawione zostaną źródła i proces krzepnięcia tradycyjnej chrześcijańskiej teologii judaizmu, czyli tzw. teologii zastępstwa, zgodnie z którą chrześcijanie zastąpili Żydów w charakterze narodu wybranego. Uwaga padnie na fragmenty Nowego Testamentu, które dały podstawę do powstania chrześcijańskiej literatury polemicznej skierowanej przeciwko Żydom. Omówieni zostaną jej najważniejsi przedstawiciele: m.in. Justyn Męczennik, Tertulian i św. Augustyn. Następnie omówione zostaną stanowiska wobec judaizmu rozpowszechnione wśród protestanckich reformatorów (z podziałem na reformacje szwajcarską, niemiecką i radykalną; szczegółowej analizie poddane zostaną pisma Marcina Lutra), renesansowych humanistów (m.in. Reuchlin, Erazm, Grocjusz), oświeceniowych i dziwiętnastowiecznych myślicieli (m.in. Wolter, Lessing, Kant, Hegel, Schleiermacher, Nietzsche, Feuerbach). Uwzględnione będą również poglądy na judaizm autorów żydowskich, stanowiących integralną część kultury dominującej, takich jak Benedykt Spinoza, Moses Mendelssohn, Salomon Majmon, Saul Ascher, Karol Marks i Zygmunt Freud. Wykład zakończy prezentacja podejścia ideologów narodowosocjalistycznych do judaizmu i zastanych sposobów rozumienia tej religii.
Rodzaj przedmiotu
uzupełniające
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student/studentka zna i rozumie
K_W02 w pogłębionym stopniu – metody badawcze i strategie argumentacyjne wybranej dyscypliny filozoficznej oraz metody interpretacji tekstu filozoficznego,
K_W03 specjalistyczną terminologię filozoficzną w języku polskim,
K_W05 główne kierunki rozwoju i najważniejsze nowe osiągnięcia w ramach wybranej dyscypliny filozoficznej,
K_W06, wybrane kierunki i stanowiska rozwojowe współczesnej filozofii w zakresie filozoficznych koncepcji judaizmu
Student/studentka potrafi:
K_U02 określać stopień doniosłości stawianych tez dla badanego problemu lub argumentacji,
K_U03 analizować złożone argumenty filozoficzne, identyfikować składające się na nie tezy i założenia, ustalać zależności logiczne i argumentacyjne między tezami,
K_U16 wykrywać zależności pomiędzy kształtowaniem się idei filozoficznych a proce-sami społecznymi i kulturalnymi oraz określać relacje między tymi zależnościami.
Nabyte kompetencje społeczne:
Student/studentka jest gotów do:
K_K05 aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym; rozumie znaczenie historii idei dla teraźniejszości.
Literatura
Literatura uzupełniająca:
Antisemitismus bei Kant und anderen Denkern der Aufklärung: prämierte Schriften des wissenschaftlichen Preissausschreibens „Antisemitische und Antijudaistische Motive bei Denkern der Aufklärung“, red. H. Gronke, T. Meyer, B Neisser, Würzburg 2001.
Arkush A., Judaism as Egoism: From Spinoza to Feuerbach to Marx, “Modern Judaism” 1991, 11(2), s. 211-223.
Beckmann K., Die fremde Wurzel. Altes Testament und Judentum in der Evangelischen Theologie des 19. Jahrhunderts, Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2002.
Brumlik M., Deutscher Geist und Judenhass. Der Verhältnis des philosophischen Idealismus zum Judentum, München: Luchterhand, 2002.
Detmers, A. Reformation und Judentum: Israel-Lehren und Einstellungen zum Judentum von Luther bis zum frühen Calvin, Kohlhammer, 2001.
Fredriksen P., Augustine and the Jews. A Christian Defence of Jews and Judaism, New Heaven: Yale University Press, 2010.
Gerdmar A., Roots of Theological Anti-Semitism: German Biblical Interpretation and the Jews, from Herder and Semler to Kittel and Bultmann, Leiden: Brill, 2009.
Heschel S., The Aryan Jesus. Christian Theologians and the Bible in Nazi Germany, Princeton 2008,
Hunter I., The Early Jewish Reception of Kantian Philosophy, „Modern Intellectual History” 2022, 19(1), s. 13–26.
Judentum im Zeitalter der Aufklärung, red. G. Schulz, Wolfenbüttel: Jacobi Verlag, 1977.
Kamykowski Ł., Obraz Izraela i Żydów w myśli chrześcijańskiej, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2022.
Katz J., From Prejudice to Destruction. Anti-Semitism 1730–1933, Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1980.
Kozyra W., Kant wobec judaizmu i chrześcijaństwa na tle oświecenia niemieckiego, WUW, 2024.
Mack M., German Idealism and the Jew. The Inner Anti-Semitism of Philosophy and German Jewish Responses, Chicago–London: University of Chicago Press, 2003.
Newman A., The Death of Judaism in German Protestant Thought from Luther to Hegel, „Journal of the American Academy of Religion” 1993, 61(3), s. 445–484.
Nierenberg D., Anti-Judaism. Th e Western Tradition, London: W. W. Norton & Company, 2013.
Pangritz, A., Die Schattenseite des Christentums. Theologie und Antisemitismus. Stuttgart: Kohlhammer, 2023.
Poliakov L., Historia antysemityzmu. Epoka nauki, przekł. A. Rasińska-Bóbr, O. Hademann, Kraków: Universitas, 2008.
Rose P.L., Revolutionary Antisemitism in Germany from Kant to Wagner, Princeton: Princeton University Press, 1990.
Schulte C., Die jüdische Aufklärung: Philosophie, Religion, Geschichte, München: C.H. Beck, 2002.
Soulen K., The God of Israel and Christian Theology, Minneapolis: Fortress Press 1996.
Steigmann-Gall R., The Holy Reich. Nazi Conceptions of Christianity, 1919–1945, New York: Cambridge University Press, 2003.
Sutcliffe A., Judaism and Enlightenment, Cambridge, Mass.: Cambridge University Press, 2003.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: