Etnoarcheologia 2800-ZOGETNO

Wykład ukazuje szerokie spektrum możliwości płynących z zastosowania metody
etnoarcheologicznej. Ukazuję rolę teorii antropologicznych w budowaniu interpretacji
materiałów archeologicznych. W swojej pierwszej części prowadzi studenta przez historię
etnologii/antropologii kulturowej od czasów krystalizacji tej dyscypliny naukowej po czasy
współczesne, ukazując miejsca styczne z rozwojem archeologii. Wykład jest przeglądem
teorii antropologicznych od ewolucjonizmu, przez szkoły funkcjonalistyczne,
strukturalistyczne i postmodernistyczne. W drugiej części zaprezentowane zostaną wybrane
subdyscypliny badań antropologicznych takich jak język, rzecz, religia, rytuał, obraz,
przestrzeń, ciało i śmierć. Celem kursu jest zaprezentowanie najważniejszych metod i pojęć
stosowanych w analizach antropologicznych ze wskazaniem ich możliwych implikacji w
badaniach archeologicznych, oraz perspektywy etnoarcheologicznej jako szerokiego
spojrzenia na badanie przeszłości.

Wykład 1 – Etnografia, etnologia, antropologia kulturowa, etnoarcheologia. Problemy
definicyjne oraz wprowadzenie do problematyki zajęć. Pojęcie kultury w różnych systemach
antropologicznych.

Wykład 2 – Antropologia kulturowa i archeologia, czy etnoarcheologia? Dwa nurty badań nad
przeszłością człowieka i jego kultur.

Wykład 3 – Perspektywa brytyjska. Od ewolucjonizmu do funkcjonalizmu i stworzenia
programu akademickich badań terenowych (Edward Tylor, Henry Morgan, James George
Frazer, Bronisław Malinowski, Alfred Radcliffe-Brown)

Wykład 4 – Perspektywa niemiecka. Od etnografii i Volkskunde do dyfuzjonizmu – narodziny
szkoły kulturowo-historycznej (Adolf Bastian, Bernhard Ankermann, Fritz Grabner, Wilhelm
Schmidt)

Wykład 5 – Perspektywa francuska. Socjologia i antropologia – w kierunku badań
strukturalistycznych (Emil Durkheim, Lucien Lévy-Bruhl, Marcel Mauss, Claude Lévi-
Strauss)

Wykład 6 – Perspektywa amerykańska. W poszukiwaniu “wzorów kultury” (Franz Boas,
Ruth Benedict, Margaret Mead, Clifford Geertz)

Wykład 7 – Antropologia języka. Prezentacja badań językoznawczych w badaniach
kulturoznawczych. Na wykładzie przedstawiona zostanie teoria Ferdinanda de Saussure’a
oraz językowy obraz świata Sapira – Whorfa.

Wykład 8 – Antropologia rzeczy. Wykład przedstawia historię badań kultury materialnej z
perspektywy antropologicznej oraz prezentuje współczesne nurty związane z tzw. „zwrotem
ku rzeczom”.

Wykład 9 – Antropologia religii. Wykład przedstawia badania religii jako jeden z elementów
zainteresowania nauk antropologicznych z uwzględnieniem jej materialnych pozostałości
obserwowanych i badanych archeologicznie. Przedstawione zostaną możliwości i problemy
związane z identyfikacją miejsc sakralnych oraz rekonstrukcji minionych religii.

Wykład 10 – Antropologia rytuału. Wykład przedstawia teorię rytuału oraz daru w badaniach
antropologicznych oraz w archeologicznych analizach znalezisk wykopaliskowych, ukazując
możliwości i problemy związane z identyfikacją znalezisk związanych z działaniami
rytualnymi, oraz tzw. przedmiotów kultu i przedmiotów świętych.

Wykład 11 – Antropologia obrazu. Wykład przedstawia badania nad obrazami po tzw.
„zwrocie wizualnym”, „piktoralnym”, „ikonicznym”, ukazując aktywną rolę obrazów oraz ich
kult oraz walkę z wizerunkami jako ważny element kultury.

Wykład 12 – Antropologia przestrzeni. Wykład przedstawia sposoby interpretacji przestrzeni
jako elementu życia i funkcjonowania badanych kultur. Na wykładzie przedstawione zostaną
ujęcie strukturalistyczne, fenomenologiczne oraz hermeneutyczne służące zarówno do analizy
krajobrazu jak i niewielkich przestrzeni takich jak dom.

Wykład 13 – Antropologia ciała. Wykład przedstawia rozwój namysłu nad cielesnością,
tożsamością płciową, oraz „sposobami posługiwania się ciałem” zarówno tym żywym jak i
martwym.

Wykład 14 – Antropologia śmierci. Wykład dotyczy badań nad martwym ciałem, wprowadza
nas w rozważania dotyczące eschatologii, wierzeń dotyczących zaświatów, a także rytuałów
pogrzebowych będących przedmiotem zainteresowania archeologów.