Archeologia Bliskiego Wschodu-archeologia Iranu 2800-PO-BWI

Wyżej wspominiane bloki tematyczne to:
- Mieszkańcy południowej Mezopotamii na wyżynie irańskiej w okresie kultury Uruk? Początki kontaktów Mezopotamii z sąsiednią Suzjaną sięgają V tys. p.n.e. Uległy one nasileniu w IV tys., kiedy w południowej Mezopotamii rozwijała się kultura Uruk, której elementy w ramach tzw. ekspansji uruckiej pojawiły się w pobliskich i odległych regionach. Nowe ustalenia chronologiczne sugerują możliwość, że wbrew wcześniejszym ustaleniom, w odniesieniu do Iranu, zamiast określenia „ ekspansja urucka” powinniśmy używać określenia „ekspansja suzjańska”. Wkrótce po niej wyłoniła się kultura protoelamicka charakteryzująca się rozwojem ośrodków miejskich, użyciem pisma, pieczęci i rozwojem kontaktów handlowych. Geneza i przyczyny upadku kultury protoelamickiej będą głównymi tematami dyskutowanymi podczas zajęć.

- Relacje międzykulturowe między wschodnim i południowym Iranem a kulturą Oksus.
Odkrycie późno brązowych stanowisk tzw. "Baktryjsko-margianskiego zespołu archeologicznego (= BMAC) na terenie dzisiejszego Turkmenistanu, w regionie w starożytności noszącym nazwę Margiana oraz w południowym Uzbekistanie, Tadżykistanie i w północnym Afganistanie czyli w starożytnej Baktrii, pokazało w zupełnie nowym świetle relację między tymi terenami a wschodnim Iranem i zachodnim wybrzeżem Zatoki Perskiej. Odkrycie kultury Dżiroft, w południowym Iranie i wyraźna obecność zabytków tej kultury na stanowiskach BMAC i jednocześnie zabytków BMAC w południowym Iranie skłania do nowej interpretacji charakteru kontaktów łączących te regiony.

- Pod gołym niebem i w miejskiej świątyni. Brama do świętego gaju i portrety zmarłych. Religia elamicka i elamickie obyczaje pogrzebowe.

- Czas wielkich przemian. Epoka wczesnego żelaza. Królestwo Urartu. Mannai, Medów.
W drugiej połowie II tys. p.n.e. w zachodnim Iranie pojawia się zupełnie nowa kultura wykazująca związki w późno brązową kulturą północno-wschodniego Iranu. Kilka wieków później we wschodniej Anatolii wyłoni się królestwo Urartu, i sąsiadujące z nim królestwo Mannai, w północno-wschodnim Iranie i królestwo Medów w zachodnim Iranie. W trakcie zajęć zostanie przeprowadzona analiza różnych etapów powstawania i upadków tych państw z wykorzystaniem źródeł pisanych i archeologicznych.

- Na dworze króla perskiego. Dzięki stosunkowo licznym przekazom zarówno rodzimym jak i zewnętrznym, wykorzystując dodatkowo pozostałości architektury i sztuki dworskiej możemy zajrzeć do królewskiej sypialni, salonu, wziąć udział w audiencji i poznać mechanizmy zarządzania olbrzymim imperium rozciągającym się od Syr Darii, doliny Indusu na wschodzie po Egipt i Libię na zachodzie.

- Co się stało z kulturą irańską po podbojach Aleksandra Wielkiego?
Jeszcze do niedawna królestwo Seleucydów nazywano "zachodnim" imperium, które ludom Wschodu narzuciło kulturę grecką. Z tego powodu większość podręczników starożytnego Bliskiego Wschodu kończyła się omówieniem panowania Achemenidów lub podbojów i śmierci Aleksandra Wielkiego. Od późnych lat siedemdziesiątych świadomość ciągłości kultury mezopotamskiej w okresie Seleucydów, w tym tradycji monarchicznych stawaje się coraz bardziej powszechna wśród badaczy Bliskiego i Środkowego Wschodu. Kulturowa i polityczna ciągłość była prawdopodobnie jeszcze silniejsza w Iranie.

- Wielkie odrodzenie. Partowie (III w. p.n.e.- III w. n.e.), królestwo grecko-baktryjskie i Sasanidzi (III-VIII w. n.e.). Wewnętrzne i zewnętrzne kłopoty, które trawiły imperium Seleucydów w poł. III w.p.n.e. przyczyniły się do powstania sytuacji, którą politolodzy nazywają kryzysem przejścia władzy. Kryzys ten zakończył panowanie Seleucydów nad Wschodem w momencie kiedy satrapowie Partii i Baktrii ogłosili swoją niezależność. O ile w królestwie grecko-baktryjskim tradycje hellenistyczne przetrwały do końca panowania Kuszanów, w Iranie panowanie Partów to powrót do tradycji irańskich. Okres panowania Sasanidów to czasy świetności zarówno gospodarczej jak i cywilizacyjnej ziem irańskiej. Dziedzictwo sasanidzkiego Iranu znajdujemy również w średniowiecznej Europie.