Archeologia kognitywna, czyli co oni sobie myśleli 2800-DWKOG-OG

Celem zajęć będzie przedstawienie współczesnych teorii i metod badawczych pozwalających archeologom podejmować próby rekonstrukcji, interpretacji i zrozumienia sposobów myślenia przedstawicieli dawnych kultur. Będziemy przede wszystkim analizować materiały kultur niepiśmiennych, ale nie będzie to regułą (pomocne okażą się analogie etnograficzne oraz wyniki badań na stanowiskach historycznych).

Spróbujemy m.in. odpowiedzieć na pytania: jak możemy badać światopogląd ludzi, którzy nie pozostawili po sobie żadnych dokumentów pisanych?, co sądzili oni o wszechświecie, naturze, miejscu, jakie zajmuje w niej człowiek, istoty nadnaturalne, zwierzęta i rośliny, elementy krajobrazu?, jak możemy rekonstruować dawne wierzenia i praktyki religijne?, jakich rezultatów możemy się spodziewać stosując w tych dociekaniach różne podejścia badawcze?, czy starożytni byli bardziej religijni od nas?, jaki był status i rola społeczna przedstawicieli różnych grup (wyróżnionych na podstawie płci, wieku, kondycji fizycznej i psychicznej, powiązań rodzinnych, przynależności etnicznej)?, jaką rolę odgrywała w tych kulturach ikonografia, a jaką muzyka i taniec?, czy możemy coś powiedzieć o uczuciach naszych przodków? co ich śmieszyło, co przerażało, co dziwiło? Krótko mówiąc: co oni sobie myśleli?

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

mieszany: w sali i zdalnie

Założenia (opisowo)

Prezentacja współczesnych teorii i metod dotyczących możliwości interpretacji i zrozumienia sposobów myślenia przedstawicieli dawnych kultur. Analiza materiału kultur niepiśmiennych oraz posiadających pismo. Konfrontacja źródeł historycznych i materiału archeologicznego, wykorzystanie analogii etnograficznych, badań psychologicznych itd. Przedstawienie możliwie jak najszerszej i zróżnicowanej tematyki związanej z "niematerialnymi" aspektami życia twórców dawnych kultur (interpretacja sztuki, zagadnień związanych ze statusem społecznym, rolą płci, wiekiem, tożsamością etniczną, wierzeniami, religią, rolą jednostki itd.)

Koordynatorzy przedmiotu

Janusz Wołoszyn

Efekty kształcenia

Student:

- Zna terminologię, główne teorie, prądy myślowe, koncepcje, metody badawcze i nazwiska badaczy obecne we współczesnej „archeologii myśli”.

- Potrafi krytycznie oceniać, analizować i dyskutować nad hipotezami interpretacyjnymi przedstawianymi przez archeologów kognitywnych, genderowych czy archeologów religii.

- Dostrzega i rozumie powiązania między głównymi prądami umysłowymi/filozoficznymi/metodologicznymi a teoriami, modami i konkretnymi interpretacjami pojawiającymi się w archeologii XX i początków XXIw.

- Jest świadomy wieloaspektowości interpretacji źródeł archeologicznych.

- Rozumie potrzebę analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia przeszłości człowieka (w tym zwłaszcza światopoglądu twórców dawnych kultur)

- Posiada umiejętność przygotowania krótkich wystąpień ustnych dotyczących szczegółowych zagadnień (z wykorzystaniem literatury obcojęzycznej i źródła internetowe), prowadzenia dyskusji w oparciu o zaproponowaną literaturę, przygotowania opracowania pisemnego dyskutowanego zagadnienia.

Kryteria oceniania

Kontrola obecności
Aktywność w czasie zajęć (udział w dyskusji)
Referat (prezentacja multimedialna) na wybrany lub zadany temat
Praca pisemna na wybrany/zadany temat lub kolokwium końcowe

Literatura

Baxter, J. E.
2005 The Archaeology of Childhood. Children, Gender, and Material Culture. Altamira Press, Walnut Creek.

Bentley, A. et al. (red.)
2007 Handbook of Archaeological Theories. (wybrane artykuły)

Claassen, C. (red.)
1992 Exploring Gender through Archaeology. Prehistory Press, Madison. (wybrane artykuły)

Conkey, J. M. i M. W. Gero (red.)
1991 Engendering Archaeology. Women and Prehistory. Blackwell Publ., Oxford. (wybrane artykuły)

Diaz-Andreu, M. et al. (red.)
2005 The Archaeology of Identity. Approaches to Gender, Age, Status, Ethnicity and Religion. Routledge, New York.

Insoll, T. (red.)
1999 Case Studies in Archaeology of World Religions. The Proceedings of the Cambridge Conference. BAR International Series 755. Oxford. (wybrane artykuły)
2004 Belief in the Past. The Proceedings of the 2002 Manchester Conference on Archaeology and Religion. BAR International Series 1212. Oxford. (wybrane artykuły)
2007 The Archaeology of Identities. A Reader. Routledge, New York. (wybrane artykuły)

Renfrew, C. i P. Bahn
2002 Archeologia. Teorie i metody. Prószyński i S-ka. Warszawa (Rozdział X)

Renfrew, C. i E. B. W. Zubrow (red.)
1994 The Ancient Mind: Elements of a Cognitive Archaeology. Cambridge University Press, Cambridge. (wybrane artykuły)

Schmidt, R. A. i B. L. Voss (red.)
2000 Archaeologies of Sexuality. Routledge, London – New York. (wybrane artykuły)

Steadman, S. R.
2009 Archaeology of Religion. Cultures and their Beliefs in Worldwide Context. Left Coast Press, Walnut Creek.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2800-DWKOG-OG w USOSweb