Laboratorium i warsztat opisu zabytku-Kamień II 2800-DOLAB-KII

Wykaz najważniejszych treści poruszanych na zajęciach.
– surowce kamienne: właściwości, podział, występowanie, metody pozyskiwania;
– charakterystyka surowców krzemiennych z obszaru ziem polskich
– podstawy obróbki surowców kamiennych: kształtowanie, debitaż, retusz;
– przełomy muszlowe: identyfikacja cech związanych z intencjonalną obróbką skał krzemionkowych;
– rdzeń, odłupek, wiór: definicja, atrybuty, sposoby opisu;
– pierwsze narzędzia: przemysły otoczkowe i pięściakowe;
– technologia produkcji i typologia narzędzi środkowopaleolitycznych;
– technologia produkcji i typologia narzędzi górnopaleolitycznych;
– technologia produkcji i typologia narzędzi mezolitycznych;
– krzemieniarstwo neolityczne oraz „późne”
– podstawowe metody analizy wytworów krzemiennych;
– podstawowe metody klasyfikacji wytworów krzemiennych;
– metody dokumentacji zabytków krzemiennych: rysunek, fotografia, modele 3D

W cyklu 2023L:

Głównym celem kursu jest przygotowanie studentów do samodzielnej wielopłaszczyznowej analizy zabytków krzemiennych obejmująca ich identyfikację surowcową, funkcjonalno-typologiczną oraz chronologiczno-kulturową. Założenia te realizowane są w dwóch kontekstach tj. źródłoznawczym i metodologicznym. Formuła laboratorium zakłada aktywny udział studentów w różnych zadaniach o charakterze praktycznym oraz dyskusjach moderowanych przez prowadzącego.
Wykaz najważniejszych treści poruszanych na zajęciach.
– surowce kamienne: właściwości, podział, występowanie, metody pozyskiwania;
– charakterystyka surowców krzemiennych z obszaru ziem polskich
– podstawy obróbki surowców kamiennych: kształtowanie, debitaż, retusz;
– przełomy muszlowe: identyfikacja cech związanych z intencjonalną obróbką skał krzemionkowych;
– rdzeń, odłupek, wiór: definicja, atrybuty, sposoby opisu;
– pierwsze narzędzia: przemysły otoczkowe i pięściakowe;
– technologia produkcji i typologia narzędzi środkowopaleolitycznych;
– technologia produkcji i typologia narzędzi górnopaleolitycznych;
– technologia produkcji i typologia narzędzi mezolitycznych;
– krzemieniarstwo neolityczne oraz „późne”
– podstawowe metody analizy wytworów krzemiennych;
– podstawowe metody klasyfikacji wytworów krzemiennych;
– metody dokumentacji zabytków krzemiennych: rysunek, fotografia, modele 3D

W cyklu 2024L:

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Założenia (opisowo)

Są to zajęcia typowo źródłoznawcze, skoncentrowane na szeroko pojętej problematyce klasyfikacji, opisu oraz interpretacji zabytków kamiennych, wykonanych zarówno z tzw. skał krzemionkowych, jak i niekrzemionkowych. Ważny element kursu stanowi charakterystyka sposobów produkcji narzędzi krzemiennych (analiza technologiczna), ich użytkowania (analiza funkcjonalna) oraz atrybucji typologicznej (analiza morfo-metryczna). Zagadnienia te omawiana są w porządku chronologicznym i kulturowym od dolnego paleolitu po wczesną epokę żelaza. Ważną część kursu zajmuje kwestia wykształcenia u studentów praktycznych umiejętności: 1. Rozpoznawania najważniejszych odmian surowców skalnych wykorzystywanych w pradziejach; 2. Identyfikacji śladów oraz charakterystyki atrybutów związanych obróbką intencjonalną przedmiotów kamiennych; 3. Podstaw klasyfikacji techno-typologicznej wytworów kamiennych. typologii wytworów krzemiennych. kontekście różnych strategii badawczych m.in. analizy: typologicznej, technologicznej, traseologicznej, jakościowo-ilościowej, eksperymentalnej. Działanie oraz skuteczność poszczególnych metod jest szeroko dyskutowana, a następnie testowane przez słuchaczy w odniesieniu do konkretnych zespołów zabytków.

Koordynatorzy przedmiotu

Michał Przeździecki

Tryb prowadzenia

W cyklu 2023L:

mieszany: w sali i zdalnie

Ogólnie:

w sali

W cyklu 2024L:

mieszany: w sali i zdalnie

Efekty kształcenia

Wiedza: absolwent
• zna terminologię i pojęcia stosowane w metodyce badań nad zabytkami krzemiennymi i kamiennymi;
K_W02
• ma podstawową wiedzę o zabytkach krzemiennych i kamiennych, ich specyfice przedmiotowej i metodologicznej; K_W03
• ma uporządkowaną podstawową wiedzę ogólną, obejmującą terminologię, teorie i metodologię dotyczącą zabytków krzemiennych i kamiennych; K_W04
• ma podstawową wiedzę o powiązaniach archeologii z innymi dziedzinami oraz dyscyplinami naukowymi, z obszaru nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych i ścisłych;
K_W06
• zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji zabytków krzemiennych i kamiennych; K_W09
• ma podstawową wiedzę na temat terenowych metod pozyskiwania krzemiennych i kamiennych i ich dokumentowania; K_W10

Umiejętności: absolwent
• potrafi samodzielnie interpretować zabytki krzemienne i kamienne, dobierając właściwe metody analityczne, oraz zaprezentować uzyskane wyniki pracy; K_U03
• posiada podstawowe umiejętności badawcze, obejmujące formułowanie i analizę problemów badawczych, dobór metod i narzędzi badawczych, opracowanie i prezentację wyników, pozwalające na rozwiązywanie problemów w zakresie problematyki obróbki surowców krzemiennych i kamiennych; K_U04
• potrafi rozpoznać różne rodzaje wytworów kultury badanych archeologicznie oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego i miejsca w procesie historyczno-kulturowym; K_U10
• samodzielnie opisuje i interpretuje podstawowe kategorii lub typy wytworów krzemiennych i kamiennych; K_U10
• potrafi wyróżnić i scharakteryzować podstawowe cechy związane z technologią produkcji określonych kategorii lub typów wytworów krzemiennych i kamiennych; K_U12
• potrafi określić ogólną przynależność chronologiczno-kulturową określonych kategorii lub typów wytworów krzemiennych i kamiennych;
K_U12
• ma świadomość niepowtarzalnej wartości źródeł archeologicznych w odtwarzaniu przeszłości człowieka; K_K03
• ma świadomość znaczenia dziedzictwa kulturowego ludzkości dla rozumienia procesu przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych od czasów pradziejowych do współczesności; K_K06

Kryteria oceniania

Zaliczenie na ocenę

Ocena końcowa wystawiana jest na podstawie średniej z ocen cząstkowych uzyskanych podczas dwóch kolokwiów pisemnych (w formie testu), a także oceny z krótkiego wystąpienia (maks. 10 minut) na zadany temat. Tematy wystąpień ustalane są co najmniej z dwu tygodniowym wyprzedzeniem, przy czym mogą być realizowane zespołowo przez 2-3 osoby.

Pierwsze kolokwium odbywa się mniej więcej w połowie semestru i obejmuje sprawdzian z praktycznej umiejętności identyfikacji:
a. podstawowych rodzajów surowców krzemiennych i kamiennych;
b. podstawowych kategorii produktów debitażu;
c. podstawowych atrybutów związanych z obróbką intencjonalną przedmiotów krzemiennych;
d. podstawowych typów narzędzi dolno- i środkowopaleolitycznych.

Drugie kolokwium organizowane jest na ostatnich zajęciach i ma charakter podsumowujący. Obydwa kolokwia oparte są na poniższych kryteriach oceniania:
60% - 75% ocena 3
76% - 86% ocena 4
87% - 97% ocena 5
98 % – 100% ocena 5!

Literatura

Andrefsky, Jr., W, 2005. Lithics: Macroscopic approaches to analysis, Cambridge: Cambridge University Press

De Bie, M., 2007. Benefiting from Refitting in Intra-Site Analysis: Lessons from Rekem (Belgium). In. U. Schurmans and M. De Bie eds. Fitting Rocks: Lithic Refitting Examined, BAR Interntainal Series, 1596, pp. 31-44.

Cyrek, K., 1983. Surowce krzemienne w mezolicie dorzecza Wisły i górnej warty. In: J. K. Kozłowski, S. K. Kozłowski eds. Człowiek i środowisko w pradziejach, PWN: Warszawa.

Ginter B., Kozłowski J.K., 1975. Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu i mezolitu, Warszawa.

Inizan M., Roche H., Tixier J. 1992. Technology of Knapped Stone. Prehistoire de la Pierre Taillee, 3, CREP: Meudon.

Korobkowa, G. F., 1999. Narzędzia w pradziejach. Podstawy badania funkcji metodą traseologiczną, Toruń.

Lech, J., 1983. Górnictwo surowców krzemiennych w kulturze społeczności wczesnorolniczych na terytorium Polski. In: J. K. Kozłowski, S. K. Kozłowski eds. Człowiek i środowisko w pradziejach, PWN: Warszawa.

Prinke, A., 1983. Surowce kamienne. In: J. K. Kozłowski, S. K. Kozłowski eds. Człowiek i środowisko w pradziejach, PWN: Warszawa.

Skar, B., Coulson, S, 1986. Evidence of behaviour from refitting‐a case study, Norwegian Archaeological Review, 19 (2), pp. 90-102.

van Gijn, A., 2010. The biography of flint tools: methods of study. In: Flint in Focus: Lithic biographies in the Neolithic and Bronze Age. Leiden: Sidestone Press, 11-34.

van Gijn, A., 2012. New perspectives for microwear analysis, Analecta Praehistorica Leidensia, 43/44, pp. 275-282.