Epoka kamienia 2.0 – molekularne ślady przeszłości 2800-DKMOLSL
Zajęcia rozpoczniemy od przeniesienia się do początków badań
nad epoką kamienia, by zgłębić, jak ta specjalizacja wykształciła
się jako odrębna dziedzina archeologii. Przyjrzymy się, z jakimi
wyzwaniami mierzyli się pierwsi badacze przeszłości, jak
zmieniały się metody pracy terenowej i laboratoryjnej, oraz jakie
idee kształtowały interpretacje najważniejszych odkryć. To
wprowadzenie, uzupełnione o wiedzę zdobytą przez studentów na
kursie Człowiek w pradziejach, stworzy fundament do analizy
najnowszych odkryć i kierunków badań nad epoką kamienia, w
szczególności paleolitu.
Przyjrzymy się, w jaki sposób zaawansowane analizy – w tym
również te prowadzone na poziomie molekularnym – umożliwiają
odkrywanie nowych aspektów życia prehistorycznych
społeczności. Zastanowimy się również, jakie pytania może dziś
stawiać współczesna archeologia oraz z jakimi wyzwaniami –
także natury etycznej – wiąże się stosowanie omawianych metod.
Główne zagadnienia poruszane podczas kursu:
Historia i rozwój archeologii epoki kamienia jako
dyscypliny;
Metody terenowe i laboratoryjne – ich ewolucja i
współczesne aplikacje;
Rola DNA, lipidów i innych analiz molekularnych w
badaniach prehistorii człowieka;
Możliwości i granice współczesnej archeologii epoki
kamienia
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu zajęć student:
zna i rozumie w zaawansowanym stopniu metody i teorie
współczesnej archeologii, w szczególności stosowane w
archeologii epoki kamienia K_W01
zna i rozumie w zaawansowanym stopniu zagadnienia
szczegółowe dotyczące badań archeologicznych
obejmujących epokę kamienia K_W02
zna i rozumie w zaawansowanym stopniu metody
wykorzystywane w analizie źródeł archeologicznych, w
szczególności analizy DNA, analizy lipidowe, analizy
markerów spalania i analizy paleoproteomiczne K_W05
Efekty uczenia się:
potrafi właściwie dobierać metody archeologiczne oraz
techniki zaczerpnięte z nauk biologicznych, chemicznych i
geologicznych w celu identyfikacji i analizy znalezisk
archeologicznychK_U01
potrafi uczestniczyć w debacie naukowej na temat
archeologii epoki kamienia, oceniając potencjał
wykorzystania metod z innych dyscyplin oraz analizując
możliwości i zagrożenia związane z ich stosowaniem w
badaniach archeologicznychK_U06
jest gotów do krytycznej oceny posiadanej wiedzy z
zakresu archeometrii oraz zagadnień związanych z
badaniami specjalistycznymi, służących rekonstrukcji
historii materialnej społeczeństw pradziejowych. K_K01
Kryteria oceniania
Obecność na zajęciach jest warunkiem dopuszczenia do zaliczenia.
Dozwolone są 3 nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze.
Osoby, które nie wykażą się wystarczającą frekwencją, nie będą
klasyfikowane. Podstawą zaliczenia jest napisanie eseju o długości
2500–3000 słów na wybrany temat związany z tematyką omawianą
na zajęciach (wybór z zaproponowanej listy lub ustalony z
prowadzącą), który będzie stanowił 80% ostatecznej oceny.
Pozostałe 20% ostatecznej oceny będzie zależało od aktywności na
zajęciach. Aktywność będzie oceniana na podstawie
zaangażowania podczas zajęć, wyrażającego się poprzez
zadawanie pytań, formułowanie komentarzy oraz udział w
dyskusjach, na co najmniej połowie spotkań.
Literatura
Wybrana literatura:
Evershed, R. P. (2008). Organic residue analysis in archaeology:
The archaeological biomarker revolution. Archaeometry, 50(6),
895–924. https://doi.org/10.1111/j.1475-4754.2008.00446.x
Slon, V., Hopfe, C., Weiß, C. L., Mafessoni, F., Rasilla, M. D.,
Lalueza-Fox, C., Rosas, A., Soressi, M., Knul, M. V., Miller, R.,
Stewart, J. R., Derevianko, A. P., Jacobs, Z., Li, B., Roberts, R. G.,
Shunkov, M. V., de Lumley, H., Perrenoud, C., Gušić, I., Kućan,
Ž., Rudan, P., Aximu-Petri, A., Essel, E., Nagel, S., Nickel, B.,
Schmidt, A., Prüfer, K., Kelso, J., Burbano, H. A., Pääbo, S., &
Meyer, M. (2017). Neandertal and Denisovan DNA from
Pleistocene sediments. Science, 608, 605–608.
https://doi.org/10.1126/science.aaf6050
Mallol, C., Égüez, N., Jambrina-Enríquez, M., & Herrera-Herrera,
A. V. (2025). Advancing archaeological sedimentary lipid
biomarker analysis: A review of recent developments and
methodological guidelines. iScience, 28(3), 112064.
https://doi.org/10.1016/j.isci.2025.112064
Badillo-Sanchez, D., et al. (2023). Metabolomics in archaeological
science: A review of their advances and present requirements.
Science Advances, 9, eadh0485.
https://doi.org/10.1126/sciadv.adh0485
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: