Fact-checking w praktyce 2700-M-WAR-D4FCWP
Przedmiot poświęcony jest kompleksowemu spojrzeniu na fact-checking w praktyce dziennikarskiej. Zajęcia mają warsztatowy charakter - obejmują dyskusje w grupach oraz indywidualne projekty, dzięki czemu studenci zdobędą zarówno wiedzę, jak i praktyczne umiejętności. Celem warsztatów jest zapoznanie uczestniczek i uczestników z pojęciami dezinformacji i misinformacji (mylnych informacji) oraz umieszczenie ich w szerszym, społecznym i kulturowym kontekście funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego.
W ramach zajęć studentki i studenci będą analizować rzeczywiste przypadki dezinformacji w mediach, ucząc się, jak identyfikować, weryfikować oraz przeciwdziałać fałszywym lub wprowadzającym w błąd treściom. Szczególny nacisk położony zostanie na narzędzia i techniki wykorzystywane w fact-checkingu, a także na etyczne i społeczne konsekwencje podejmowanych działań.
Dzięki studiom przypadków i wspólnym ćwiczeniom uczestniczki i uczestnicy rozwiną umiejętność krytycznego analizowania informacji, poznają mechanizmy ich rozpowszechniania i opracują skuteczne strategie zwalczania dezinformacji. Po ukończeniu kursu studentki i studenci będą dysponować kompetencjami niezbędnymi do rzetelnej i odpowiedzialnej pracy dziennikarskiej, sprzyjającej budowaniu zaufania do mediów.
Szczegółowe zagadnienia:
• Wprowadzenie do fact-checkingu.
o Definicja i historia fact-checkingu.
o Rola fact-checkingu w dziennikarstwie.
• Fact-checking w Polsce i na świecie.
o Przegląd inicjatyw fact-checkingowych.
o Współpraca międzynarodowa w zakresie fact-checkingu (np. IFCN).
• Weryfikacja informacji w mediach.
o Różnorodność zaburzeń informacyjnych.
o Proces fact-checkingu w mediach – etapy i techniki
• Narzędzia używane w fact-checkingu.
o Przegląd najpopularniejszych narzędzi do fact-checkingu.
o Wykorzystanie wyszukiwarek i baz danych do sprawdzania faktów.
o Weryfikacja zdjęć i wideo w kontekście dziennikarstwa.
• Weryfikacja źródeł i autorów informacji.
o Jak oceniać wiarygodność źródeł?
o OSINT, czyli biały wywiad.
• Weryfikacja liczb i statystyk.
o Metody weryfikacji raportów i badań.
o Przykłady manipulacji danymi w mediach.
• Fact-checking w kontekście polityki.
o Analiza dezinformacji w polityce.
o Weryfikacja obietnic wyborczych polityków.
• Etyka fact-checkingu.
o Etyczne wyzwania w pracy fact-checkera.
o Weryfikacja informacji a odpowiedzialność mediów – instytucja sprostowania.
• Fact-checking w sytuacjach kryzysowych.
o Problemy związane z szybkim rozpowszechnianiem dezinformacji.
o Weryfikacja informacji w czasie kryzysu (np. pandemia, wojna).
• Wykorzystanie sztucznej inteligencji w fact-checkingu.
o Wykorzystanie AI w dziennikarstwie i fact-checkingu.
o Narzędzia wspierające fact-checking oparte na sztucznej inteligencji.
• Społeczny odbiór fact-checkingu.
o Jak społeczeństwo reaguje na fact-checking?
o Rola fact-checkerów w budowaniu zaufania do mediów.
• Fact-checking w praktyce – warsztaty.
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu studenci/studentki:
Wiedza
• rozumieją i potrafią zdefiniować zjawiska medialne takie jak fake news, dezinformacja i mylne informacje (misinformacja),
• znają strukturę i funkcjonowanie podmiotów zajmujących się fact-checkingiem,
• posiadają wiedzę na temat wpływu nowych technologii na procesy komunikacyjne oraz dynamikę społeczną,
• rozumieją koncepcje związane z bezpieczeństwem danych w przestrzeni online oraz zasady bezpiecznego i odpowiedzialnego zarządzania informacjami w mediach cyfrowych,
• rozpoznają metody i techniki wykorzystywane w tworzeniu i rozpowszechnianiu fact-checków oraz treści medialnych.
Umiejętności
• potrafią krytycznie analizować zjawiska zaburzające informacje medialne w celu oceny ich wiarygodności,
• przekładają teorię na praktyczne oceny rzetelności informacji medialnych oraz projekty rozwiązań zwalczających dezinformację,
• identyfikują i obalają fałszywe informacje - niezależnie od tego, czy dotyczą polityki, nauki, czy kwestii społecznych,
• potrafią korzystać z narzędzi fact-checkingowych,
• przeprowadzają szczegółowe analizy OSINT, wykorzystując przy tym różnorodne źródła,
• są w stanie wykryć dezinformację i rozumieją, jak rozprzestrzenia się ona na różnych platformach,
• krytycznie analizują treści dostępne w przestrzeni cyfrowej i aktywnie angażują się w poprawę publicznego rozumienia rzetelnych informacji.
Inne kompetencje
• przestrzegają i promują zasady etyki zawodowej, aktywnie dbając o wysokie standardy etyczne w pracy dziennikarza,
• rozumieją znaczenie oceny prawdziwości informacji w kontekście społecznym i organizacyjnym,
• tworzą treści, które są rzetelne i społecznie odpowiedzialne, wykorzystując przy tym także nowe technologie,
• są gotowi do aktywnego uczestnictwa w publicznych dyskusjach, obalania dezinformacji oraz wspierania edukacji medialnej.
Kryteria oceniania
Metody:
- opis,
- objaśnianie z elementami wykładu,
- dyskusja,
- analiza przypadków,
- praca w grupach,
- projekt.
Kryteria oceniania:
- obecności (dopuszczalne 2 nieobecności; prowadząca nie przewiduje możliwości zaliczenia zajęć, na których student/ka nie był/a obecny/a; usprawiedliwiona nieobecność na zajęciach jest wliczana do dwóch dopuszczalnych nieobecności),
- czynny udział w zajęciach (aktywność, dyskusja, wykonywanie zadań - także domowych),
- projekt końcowy składający się z trzech analiz (fact-checku wypowiedzi, fact-checku obietnicy wyborczej, analizy fake newsa).
Zaliczenie przedmiotu będzie możliwe do uzyskania po spełnieniu wszystkich wymienionych kryteriów oceniania. Prowadząca nie przewidują możliwości poprawiania pozytywnych ocen.
Literatura
1. Bąkowicz, K. (2023). Dezinformacja – instrukcja obsługi. CeDeWu. ISBN 978-83-8102-706-9.
2. Bąkowicz, K. (2020). Fake news. Produkt medialny czasów postprawdy. Oficyna Wydawnicza ASPRA. ISBN 978-83-8209-063-5.
3. Bąkowicz, K. (2023). Wolność a dezinformacja: o konieczności przyjęcia postawy odpowiedzialnej. Rozważania nad stanem badań. Studia Medioznawcze, 24(3), 230–245. https://doi.org/10.33077/uw.24511617.sm.2023.3.752
4. Bąkowicz, K. (2019). Wprowadzenie do definicji i klasyfikacji zjawiska fake newsa. Studia Medioznawcze, 20(3), 280–289. https://doi.org/10.33077/uw.24511617.ms.2019.2.106
5. Cherubini, F., & Graves, L. (2016). The rise of fact-checking sites in Europe. Reuters Institute for the Study of Journalism, University of Oxford. Retrieved from https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/our-research/rise-fact-checking-sites-europe
6. Hoes, E., Aitken, B., Zhang, J., Gackowski, T., & Wojcieszak, M. (2024). Prominent misinformation interventions reduce misperceptions but increase skepticism. Nature Human Behaviour. https://doi.org/10.1038/s41562-024-01884-x
7. International Fact-Checking Network. IFCN code of principles. Poynter. Retrieved from https://ifcncodeofprinciples.poynter.org/
8. Keyes, R. (2004). The post-truth era: Dishonesty and deception in contemporary life. St. Martin's Press.
9. Koch, T. K., Frischlich, L., & Lermer, E. (2023). Effects of fact-checking warning labels and social endorsement cues on climate change fake news credibility and engagement on social media. Journal of Applied Social Psychology, 53, 495–507. https://doi.org/10.1111/jasp.12959
10. Poynter Institute. Fact-checking. Poynter. Retrieved from https://www.poynter.org/news/fact-checking/
11. Rosińska, K. (2021). Disinformation in Poland: Thematic classification based on content analysis of fake news from 2019. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 15(4). https://doi.org/10.5817/CP2021-4-5
12. Rosińska, K. (2021). Fake news. Geneza, istota, przeciwdziałanie. Wydawnictwo Naukowe PWN. ISBN 978-83-012-1910-9.
13. Rosińska, K., & Brzóska, P. (2020). Analysis of individual susceptibility of social media users to fake news: Polish perspective. Studia Medioznawcze, 21(3), 661-688. https://studiamedioznawcze.eu/index.php/studiamedioznawcze/article/view/280/181
14. Sawiński, M., Stróżyna, M., Lewoniewski, W., Stolarski, P., Węcel, K., Księżniak, E., & Abramowicz, W. (2024). Supporting fact-checking process with IT tools. Procedia Computer Science, 246, 2052-2061. https://doi.org/10.1016/j.procs.2024.09.654
15. Vraga, E. K., & Bode, L. (2020). Defining misinformation and understanding its bounded nature: Using expertise and evidence for describing misinformation. Political Communication, 37(1), 136–144. https://doi.org/10.1080/10584609.2019.1643318
Dodatkowo: wybór tekstów pomocniczych do poszczególnych tematów zajęć.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: