Metody diagnozowania funkcjonowania rodziny 2500-SP310-08
Zajęcia mają na celu przedstawienie różnych metod badania funkcjonowania rodziny, ze szczególnym uwzględnieniem metod kwestionariuszowych i wywiadu jako najbardziej użytecznych w praktyce terapeuty rodzinnego. Przy okazji prezentacji współczesnych trendów badań nad rodzinami (m. in. badań nad komunikacją, analizie narracji) przedstawione zostaną różne koncepcje dotyczące funkcjonowania w bliskich związkach. Uwaga poświęcona zostanie zwłaszcza odmiennym sposobom rozumienia bliskości oraz związkom między jej patologicznymi przejawami a zaburzeniami psychicznymi.
Student po zakończeniu kursu powinien: 1) umieć dokonać podstawowej diagnozy funkcjonowania rodziny z wykorzystaniem wybranych metod kwestionariuszowych i wywiadu diagnostycznego, 2) posiadać umiejętność łączenia diagnozy funkcjonowania rodziny z indywidualną diagnozą członków rodziny, 3) posiadać umiejętność prezentacji diagnozy rodziny i indywidualnych jej członków podczas zebrań klinicznych, 4) posiadać wiedzę o głównych metodach badań dotyczących funkcjonowania rodziny, 5) posiadać umiejętność krytycznej analizy wyników badań poświęconych rodzinom, 6) posiadać wiedzę dotyczącą różnych wzorów przejawiania bliskości i odrzucenia w rodzinach.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu student:
1) dokonuje rozróżnienia między diagnozą w ujęciu modernistycznym i postmodernistycznym,
2) identyfikuje mechanizmy prowadzące do zaburzeń lub je podtrzymujące w świetle głównych systemowych koncepcji psychoterapeutycznych,
3) identyfikuje pożądaną przez klienta / pacjenta zmianę,
4) dobiera do diagnozy rodziny odpowiednie kwestionariusze, interpretuje ich wyniki,
5) rozpoznaje i opisuje czynniki świadczące o zaburzeniu funkcjonowania rodzin:
-osób z zaburzeniami psychicznymi,
- osób uzależnionych,
- ofiar i sprawców przemocy,
- ludzi starszych,
6) planuje przebieg dalszej pomocy psychologicznej,
7) prezentuje studium osoby/rodziny (zarówno podczas zebrań superwizyjnych, jak i na potrzeby klinicznych prezentacji zamieszczanych w publikacjach),
8) poznaje różne metody badawcze rodzin.
Kryteria oceniania
I Kolokwium
II Wstępniak przed zajęciami poświęconym metodom kwestionariuszowym
III Przygotowanie studium rodziny
Każda grupa (trzyosobowa) będzie miała 15 minut na prezentację przeprowadzonej przez siebie analizy funkcjonowania rodziny. Prezentację należy przygotować w programie Power Point lub na foliach. Oceniana będzie: 1) umiejętność interpretacji danych zebranych z wywiadu w świetle wybranych koncepcji psychologicznych, 2) umiejętność postawienia hipotez dotyczących zarówno potencjalnych trudności, z jakimi boryka się rodzina, jak i zasobów rodzinnych, 3) umiejętność postawienia dalszych pytań lub wyboru innych, niż użyte kwestionariusze w celu lepszego poznania rodziny, 4) klarowność i zwięzłość zaprezentowanych wyników i elegancja wypowiedzi.
IV Przygotowanie krótkiej prezentacji dotyczącej rodzin wywodzących się z różnych kultur
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
1. Wprowadzenie do diagnozy rodziny:
- czy diagnoza jest obiektywna?
- sposób rozumienia diagnozy w świetle konstrukcjonizmu społecznego
- nauka i pseudonauka
Chrząstowski, S. (2011). Czy diagnoza ma sens? Miejsce diagnozy we współczesnej systemowej terapii rodzin. W: Święcicka, M. (red.). Metody diagnozy w psychologii klinicznej dziecka i rodziny. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.
Górniak, L., Józefik, B. (red.) (2003). Ewolucja myślenia systemowego w terapii rodzin. Od metafory cybernetycznej do dialogu i narracji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. s. 19-57 (dwa rozdziały z częsci I)
Paluchowski, W. (2001). Diagnoza psychologiczna. Podejście ilościowe i jakościowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. s. 13-31
Stemplewska-Żakowicz, K. (2008). Diagnoza Psychologiczna. Diagnozowanie jako kompetencja profesjonalna. s. 27-56.
2. Opis podstawowych części diagnozy rodziny:
- wieloaspektowy opis problemu
- propozycja wyjaśnienia mechanizmów psychicznych lub interpersonalnych problemu
- wnioski: opis proponowanych interwencji
- potencjalne dylematy etyczne
Chrząstowski, S. (2008). Studium osoby lub rodziny - inspiracje ideami systemowymi. Nowiny Psychologiczne. 3, 5-26.
3. i 4. Ćwiczenia formułowania diagnoz w ujęciu różnych perspektyw teoretycznych. Przygotowanie studium przypadku.
3. Zasoby rodzinne i rodziny z różnych kontekstów społeczno-kulturowych
W grupach trzyosobowych proszę o przygotowanie krótkiej (do max. 12 minut) prezentacji poświęconej specyfice funkcjonowania rodziny różnych mniejszości narodowych i etnicznych, które są obecne w Polsce.
Namysłowska, I. (2001). Kryzys rodziny i powrót do równowagi. Psychoterapia, 1, 13-23.
Trzebińska, E. (2008). Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Profesjonalne. 13-119
Stemplewska-Żakowicz, K. (2008). Diagnoza Psychologiczna. Diagnozowanie jako kompetencja profesjonalna. s. 193-205.
6. Przygotowanie do wywiadu z rodziną
Stemplewska-Żakowicz, K. (2008). Diagnoza Psychologiczna. Diagnozowanie jako kompetencja profesjonalna. s. 57-114 i 159-192.
7. Metody kwestionariuszowe w diagnozowaniu funkcjonowania rodziny
Proszę o przypomnienie podstawowych pojęć takich jak trafność, rzetelność, etapy tworzenia kwestionariuszy, ograniczenia kwestionariuszy samoopisowych, badania korelacyjne i eksperymentalne.
Chrząstowski S. (2002). Symbioza w ujęciu różnych perspektyw teoretycznych. Psychoterapia. 3, 5-15.
Fajkowska-Stanik M. (2001). Transseksualizm i rodzina. Przekaz pokoleniowych wzorców relacyjnych w rodzinach transseksualnych kobiet. WIP PAN. (obowiazkowa tylko znajomość tylko zastosowanych narzędzi)
Górska-Michałowska, M. (2011). przegląd najważniejszych metod kwestionariuszowych oceny funcjonowania rodziny. W: Święcicka, M. (red.). Metody diagnozy w psychologii klinicnzej dziecka i rodziny. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.
Heszen-Niejodek I. (2003). Iluzoryczność założeń kwestionariuszy samoopisowych. w: Fajkowska- Stanik, M., Drat-Ruszczak, K. & Marszał-Wisniewska, M. (red.) Pułapki metodologiczne w badaniach empirycznych. Warszawa: Academica. Wydawnictwo SWPS.
Józefik B. (2000). Koncepcja autorytetu osobistego Donalda Williamsona. Nowa faza cyklu życia rodzinnego. Psychoterapia. 3, 59-68.
Zagadnienia szczegółowe:
8. Rodziny osób z zaburzeniami psychicznymi
Chrząstowski, S. (2005). Niespecyficzne rodzinne i poznawcze uwarunkowania zaburzeń psychicznych - podejście transdiagnostyczne. Wiadomości Psychiatryczne, 3, 169-174.
Chrząstowski, S. (2004). Różne podejścia do koncepcji brzemienia rodzin osób z rozpoznaniem schizofrenii. Psychiatria Polska, 3, s.421-432.
Chrząstowski, S. (2007). Związki miedzy psychozami a traumą interpersonalną. Wiadomości Psychiatryczne, 4, 249-256. (proszę zwrócić uwagę na diagnozowanie traumy)
9. Rodziny osób starszych
Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo. s.13-34, 138-164, 165-197.
10. Rodziny ofiar przemocy, rodziny osób uzależnionych
Fenik, K. (2003) Diagnoza maltretowania psychicznego dziecka. Dziecko Krzywdzone, 4. http://www.dzieckokrzywdzone.pl/UserFiles/File/kwartalnik4/Fenik_K.pdf
Friedrich W. (2002). Bezpośrednie konsekwencje wykorzystywania seksualnego dzieci – przeglad literatury. Dziecko Krzywdzone. 1, 29-38. Tekst dostępny w Internecie: http://www.dzieckokrzywdzone.pl/UserFiles/File/Friedrich_W.pdf
Klecka, M. (2004). Fetal Alcohol Syndrome – Alkoholowy Zespół Płodowy. Poalkoholowe dzieci ze złożoną niepełnosprawnością. Dziecko Krzywdzone. Tekst dostępny w Internecie: http://www.dzieckokrzywdzone.pl/UserFiles/File/kwartalnik8/Klecka_M.pdf (uwaga, trzeba po prostu widzieć co to jest FAS i glowne informacje o nim)
11. Rodziny gejów i lesbijek - dyskusja
Tomalski, P. (2007). Nietypowe rodziny. O parach lesbijek i gejów oraz ich dzieciach z perspektywy teorii przywiązania. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. (proszę przeczytać całość)
12. Separacja, rozwód, adopcja, bezpłodność
13. i 14 Zajęcia zblokowane poświęcone są prezentacji studiów rodzin przygotowanych przez studentów.
Literatura uzupełniajaca:
Bengtson V., Acock A., Allen K., Dilworth-Anderson, P. Klein D. (red.) (2004). Sourcebook of family theory and research. Sage Publication LTD.
Garb, H., N. & Boyle P. (2003). Understanding Why Some Clinicians use Pseudoscientific Methods: Findings form Research on Clinical Judgement. Lilienfeld S., O., Lynn S., J. & Lohr, J., M. (red.) Science and Pseudoscience in Clinical Psychology. New York, London: The Guilford Press.
Johnstone, L., Dallos, R. (red.) (2006). Formulation in Psychology and Psychotherapy. London, New York: Routledge. Taylor and Francis Group.
Sokal A., Bricmont J. (2004). Modne bzdury. O nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przez postmodernistycznych intelektualistów. Warszawa: Prószyński i S-ka
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: