Doktryny i fenomeny psychologii (zarys wstępny) 2500-PL-PS-FO4
1. Psychoanaliza jako światopogląd.
Rozważania wstępne; historia psychoanalizy. Psychoanalityczne aksjomaty. Struktura i dynamika osobowości. Rozwój psychoseksualny. Adler i „wielki pęd ku górze”. Niektóre pomysły Junga. Neopsychoanaliza: Karen Horney, Erich Fromm. Teorie relacji z obiektem.
2. Behawioryzm. Założenia, psychoterapia, „mit” kary.
Psychologia bez psychiki: radykalnie zinterpretowany empiryzm. Bodźce i reakcje – o tym, że nawyki konstytuują osobowość. Nerwicy każdy może się nauczyć i oduczyć, bo nie ma choroby poza objawem. Nagrody i kary, warunki skutecznego karania. Projekt inżynierii społecznej.
3. Wizja humanistyczno-egzystencjalna. Spojrzenie na schizofrenię.
Egzystencjalizm i fenomenologia w kontekście humanistycznego optymizmu. Główne idee psychologii humanistycznej. Tako rzecze Rogers: autentyczność, empatia, bezwarunkowa akceptacja. Osobowość schizoidalna i schizofreniczna według R. D. Lainga. Psychoterapia.
4. Teoria cech czyli różnice indywidualne. Psychologia testów?
Stałość kontra zmienność zachowania. Koncepcja cechy i jej krytyka – opis czy wyjaśnienie? Co jest stosunkowo najbardziej stałe? Inteligencja i temperament, a ściślej różnice między ludźmi w zakresie inteligencji lub temperamentu (ranga na tle grupy odniesienia). Test ulubioną metodą teoretyków psychologii różnic indywidualnych; kontrowersje wokół testów.
5. Orientacja poznawcza czyli eksperymentalne badanie procesów psychicznych.
Pojęcie procesów poznawczych. Specyfika podejścia poznawczego – paradygmat i obszary badań. Obraz siebie, samowiedza, samoocena, samoregulacja, mechanizmy kontroli aktywności.
BLOK II: FENOMENY
6. Twórczość.
Twórczość jest ciekawa, więc sam opis tematu może być zdawkowy: sens pojęcia, problem z definicją. Ujęcia problemu na gruncie psychologii: dzieło, proces, twórca, otoczenie. Uzdolnienia twórcze jako coś na skrzyżowaniu osobowości i intelektu. Teorie i badania.
7. Testy psychologiczne i, między innymi, inteligencja.
Różne dziwne testy. Co jest testem w psychologii? Test testowi nierówny: testy projekcyjne i psychometryczne. Więcej o tych drugich: założenia co do pomiaru, charakterystyka metody, społeczny kontekst diagnozowania cech osobowości i zdolności umysłowych, zwłaszcza poziomu inteligencji. Trochę o samej inteligencji
8. Norma i psychopatologia czyli kwestie nie tylko naukowe.
Problem zdrowia psychicznego. Stosunek do chorych psychicznie z perspektywy historycznej. Co wystarczy zrobić, żeby zostać uznanym za osobnika patologicznego? Norma jako etyczne stanowisko władzy, norma jako typowość, norma jako brak objawów, norma jako indywidualny ideał; wreszcie morał: norma w sensie absolutnym jest fikcją (niekiedy szkodliwą). Mimo wszystko niektórzy ludzie są chorzy, więc jak to jest?
9. Autorytaryzm i jego związki z polityką.
Koncepcje osobowości autorytarnej: klasyczna Adorno i nowsza Altemeyera (syndrom prawicowego autorytaryzmu). Stanowisko Eysencka. Autorytaryzm osobowościowy oraz orientacja na dominację społeczną a wybory polityczne, stereotypy, uprzedzenia. Ekstremizm polityczny.
10. Tożsamość kulturowa: „ja” niezależne kontra „ja” współzależne.
Kulturowe podejście do problematyki osobowości. Pojęcie „ja”, w formie i treści, wytworem socjokulturowym. Odmienne w stosunku do myśli „zachodniej” konceptualizacje „ja”. Podstawowe rozróżnienie: „ja” niezależne i „ja” współzależne. Emocjonalne, poznawcze i motywacyjne skutki tego rozróżnienia.
Kierunek podstawowy MISMaP
Rodzaj przedmiotu
ogólnouniwersyteckie
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Wiedza. Student(ka):
– zna walory i ograniczenia podstawowych szkół w psychologii;
– właściwie rozumie podstawowe pojęcia psychologii osobowości, uczenia się, różnic indywidualnych i wychwytuje różnice między nimi.
Postawy. Student(ka):
– w warunkach polifonii znaczeń nie traktuje teorii dogmatycznie;
– wyrabia w sobie inklinację ku multilateralnemu oglądowi problemów.
Umiejętności. Student(ka):
– zaczyna stosować kategorie psychologiczne (np. inteligencja, autorytaryzm, "ja" niezależne) do opisu i rozumienia zjawisk życia społecznego;
– potrafi tłumaczyć jakieś zjawisko na gruncie kilku różnych teorii psychologicznych.
Kryteria oceniania
sprawdzian końcowy, kontrola obecności, aktywność w trakcie zajęć
Praktyki zawodowe
nie dotyczy
Literatura
TEMAT 1
Rosenhan, D. L. i Seligman, M. E. P. (1994). Psychopatologia (t. 1, str. 73–84). Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Freud, S. (1996). Poza zasadą przyjemności (str. 59–98). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hall, C. S. i Lindzey, G. (1994). Teorie osobowości (str. 150–172). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
TEMAT 2
Rosenhan, D. L. i Seligman, M. E. P. (1994). Psychopatologia (t. 1, str. 123–137). Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Skinner, B. F. (1978). Poza wolnością i godnością (str. 25–120). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
TEMAT 3
Bugental, J. F. T. (1978). W poszukiwaniu autentyczności. W: K. Jankowski (red.), Przełom w psychologii (str. 325–340). Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
Grzesiuk, L. (1994). Psychoterapia humanistyczno-egzystencjalna. W: L. Grzesiuk (red.), Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy (str. 323–338). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Laing, R. D. (1999). Podzielone „ja”. Egzystencjalistyczne studium zdrowia i choroby psychicznej (wyd. 2 popr., str. 100–136, 177–206). Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
TEMAT 4
Strelau, J. (2000). Różnice indywidualne: opis, determinanty i aspekt społeczny. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 2: Psychologia ogólna, str. 653–666, 676–680). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Eysenck, H. J. i Eysenck, M. (2000). Podpatrywanie umysłu. Dlaczego ludzie zachowują się tak, jak się zachowują? (str. 121–132, 143–154). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
TEMAT 5
Maruszewski, T. (2001). Psychologia poznania. Sposoby rozumienia siebie i świata (wyd. 2 rozsz., str. 11–31). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kofta, M. i Doliński, D. (2000). Poznawcze podejście do osobowości. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 2: Psychologia ogólna, str. 561–600). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
TEMAT 6
Nęcka, E. (2001). Psychologia twórczości (str. 11–34, 121–143). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
uzupełniająco i poszerzająco:
Simonton, D. K. (2010). Geniusz. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej
TEMAT 7
Anastasi, A. i Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne (str. 18–55). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Seligman, D. (1995). O inteligencji prawie wszystko. Kontrowersje wokół ilorazu inteligencji (str. 16–78). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Strelau, J. (1997). Inteligencja człowieka (str. 95–109). Warszawa: Wydawnictwo „Żak”.
uzupełniająco i poszerzająco:
Nisbett, R. E. (2010). Inteligencja. Sposoby oddziaływania na IQ. Sopot: Wydawnictwo Smak Słowa.
TEMAT 8
Carson, R. C., Butcher, J. N. i Mineka, S. (2006). Psychologia zaburzeń (t. 1, str. 25–37, 45–48, 51–55, 69–109). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
uzupełniająco i poszerzająco:
Sowa, J. (1984). Kulturowe założenia pojęcia normalności w psychiatrii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
TEMAT 9
Jakubowska, U. (1999). Ekstremizm polityczny. W: K. Skarżyńska (red.), Psychologia polityczna (str. 149–167). Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo s. c.
Korzeniowski, K. (1999). Autorytaryzm i jego psychopolityczne konsekwencje. W: K. Skarżyńska (red.), Psychologia polityczna (str. 51–72). Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo s. c.
Sears, D. O., Huddy, L. i Jervis, R. (red.) (2008). Psychologia polityczna (str. 527–532). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
uzupełniająco i poszerzająco:
Appadurai, A. (2009). Strach przed mniejszościami: esej o geografii gniewu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
TEMAT 10
Markus, H. R. i Kitayama, S. (1993). Kultura i ja: implikacje dla procesów poznawczych, emocji i motywacji. Nowiny Psychologiczne, 3, 5–70.
uzupełniająco i poszerzająco:
Strelau, J. i Doliński, D. (red.) (2011). Psychologia akademicka. Podręcznik (t. 2, str. 449‒467). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: