Psychologia rodziny 2500-PL-PS-FO3

Treści programowe:
1. Dlaczego żyjemy w rodzinach – różne inne rozwiązania
- biologiczne dylematy związane z wymaganiami rozwojowymi gatunku ludzkiego;
- rodzina grupowa (dawniej i współcześnie), monogamia okresowa, poligynia i poliandria, lewirat, sororat, rodzina wielopokoleniowa i poszerzona, matrylinearność i partylinearność, zdrady i „wypożyczanie” żon, wiek wchodzenia w związki małżeńskie (materiał antropologiczny głównie z badania społeczeństw archaicznych).

2. Egipt okresu helleńskiego i Turcja osmańska
- problem kazirodztwa w Egipcie, rodzaje małżeństw; stosunek do dzieci (wyrzucanie niechcianych, rejestracja w wieku 14 lat) i los dzieci porzuconych; odpowiedzialność i prawa kobiet i mężczyzn, stosunek do najstarszych;
- organizacja domu w Turcji (selamłyk i haremlik), zajęcia męskie i kobiece; decyzje małżeńskie (w przypadku pierwszego i kolejnych związków); tureckie wesele (obrzęd i znaczenie jego elementów); żony i nałożnice; narodziny i wczesny okres wychowania dzieci; obrzęd obrzezania, przejście do selamłyku i edukacja chłopców.

3. Starożytny Izrael, wczesne chrześcijaństwo, Grecja i Rzym
- poligynia w Izraelu (organizacja haremu króla Salomona); przechodzenie do monogamii; starotestamentowe zalecenia odnoszące się do życia rodzinnego w monogamii; rozwody; dzieci, ich wychowanie i edukacja;
- monogamia we wczesnym chrześcijaństwie; nierozerwalność małżeństwa; poszanowanie życia; zmieniająca się rola kobiety; współczesna nauka Kościoła dotycząca życia rodzinnego;
- Grecja: bunty kobiece
- Rzym: emancypacja kobiet, powszechność adopcji, upadek instytucji rodziny i próby restauracji; prawo życia i śmierci ojca wobec dzieci; szkoła koedukacyjna i nauczanie domowe (niewolnicy)

4. Indie okresu bramińskiego
- fazy życia bramina; faza rodzinna („pana domu”): przygotowania do założenia nowego domostwa, narzeczeństwo, obrzęd zaślubin (znaczenie poszczególnych jego elementów), życie codzienne i obowiązki małżonków; obrzędy ojcostwa (w czasie ciąży żony, w czasie narodzin, wobec noworodka, wobec niemowlęcia, postrzyżyny); edukacja chłopca i dziewczynki; dalsze fazy życia bramina w kontekście rodzinnym; regulacje dotyczące zdrady, bezpłodności, dziedziczenia przez córki.

5. i 6. Współczesne badania międzykulturowe
- struktura systemów rodzinnych (Georgas, Kagitcibasi, Hofstede)
- etnoteorie wychowania (Worthman, Harkness & Super, Pallacios, Feldman, Raghavan, Chao, Shwalb, Levy i inni)
- specyfika rodzin w Polsce (dwa badania grupy Harkness & Super; badania z użyciem skali FACES III Olsona: Ćwiek, Cierpka, Rozmysłowska)

7. Subkultury w Polsce
- badania porównawcze rodzin polskich z wyższym i niższym wykształceniem, mieszkających w mieście i na małej wsi, mniejszości niemieckiej, żydowskiej i Świadków Jehowy (modelowa struktura rodziny, role, ważność osób, wartościowanie różnych dziedzin życia, wartości aktywne w toku procesu wychowawczego, ważne momenty w historii rodziny, co wynika ze sposobu opowiadania o sobie i rodzinie – właściwości formalne narracji rodzinnych).

8. Kategorie opisu rodziny jako systemu
- pojęcie systemu; pojęcie systemu w zastosowaniu do rodziny; granice (wewnętrzne i zewnętrzne); homeostaza – sprzężenie zwrotne ujemne, dodatnie i wyprzedzające; kryzysy rozwojowe; fazy życia rodzinnego;
- rodzina jako nisza ekologiczna (warstwa semantyczna niszy – etos rodzinny)
- badania dotyczące etosu rodzinnego (Chądzyńska)

9. Miłość, narzeczeństwo, małżeństwo pierwotne
- miłość w ujęciu Sternberga (trzy teorie); „love stories” młodych panienek (badania), atrakcyjność nastolatków w kontekście rodzinnym (badania)
- zadania pierwszej fazy życia rodzinnego

10. Pierwsze dziecko
- kryzys rodzinny związany z pojawianiem się pierwszego dziecka (badania), radykalna zmiana kategorii spostrzegania społecznego kobiet posiadających dzieci (badania); „teorie życia niemowlęcia” i ich znaczenie w kształtowaniu się komunikacji z niemowlęciem (na tle podstawowych osiągnięć rozwojowych niemowlęcia).

11. Oczekiwania w toku procesu wychowawczego
- definicja pojęcia „oczekiwanie” i podstawowe badania związane z nim (Rosenthal, Rosenthal & Jacobson, Good, Skarzyńska, Chen & Bargh)
- badania dotyczące oczekiwania „trudności wychowawczych” przez matki
- badania związane z oczekiwaniami samodzielności
- narracje rodzicielskie w wychowaniu (związane z rozwojem moralnym)

12. Rodzina z dzieckiem i z adolescentem z perspektywy wychowania
- wrastanie w narrację rodzinną (badanie II Chądzyńskiej)
- „dialog wewnętrzny” adolescenta jako pochodna dialogu rodzinnego
- wzory interakcji z dzieckiem młodszym i starszym (badania Kirejczyk)
- badania nad odpowiedzialnością za rodzinę (Bravo)

13. Faza pustego gniazda
- ważne momenty w rozwoju indywidualnym kobiet i mężczyzn w okresie środkowej dorosłości (szczyt możliwości zawodowych, „kryzys środka życia”, menopauza)
- przegląd literatury na temat fazy i syndromu pustego gniazda
- badania polskie nad dynamiką kryzysu związanego z odchodzeniem dzieci z domu.

14. Dziadkowie i babcie
- ogólna charakterystyka indywidualna wczesnego okresu późnej dorosłości (bilans życia, wypadanie z ról zawodowych, szansa gerotranscendencji)
- nowa rola babci lub dziadka (różne sposoby realizacji w różnych kulturach)
- „list do wnuka” (badania)

15. Wdowieństwo – samotność - śmierć
- charakterystyka późnej fazy późnej dorosłości
- wiek senioralny i jego specyfika (badania Frąckowiaka)
- śmierć jako zjawisko psychologiczne
- fazy żałoby i rytuały w ujęciu międzykulturowym.