O czytaniu w cudzych myślach: zjawisko przyjmowania perspektywy innych ludzi 2500-PL-F-02-03
Przyjmowanie perspektywy (ang. perspective taking) definiowane jest jako „skłonność do spontanicznego przyjmowania psychologicznego punktu widzenia innych w życiu codziennym” lub zjawisko poznawcze przejawiające się „wyobrażaniem sobie rzeczywistości z punktu widzenia innej osoby lub wyobrażaniem sobie siebie w sytuacji innej osoby”. Oznacza to, że przyjmowanie perspektywy można rozumieć jako dyspozycyjną właściwość jednostki lub jako wzbudzany sytuacyjnie proces. Począwszy od Jeana Piageta, który uznał zdolność do decentracji poznawczej za jedno z najważniejszych osiągnięć rozwojowych, w badaniach psychologicznych poszukuje się odpowiedzi na pytania dotyczące procesów leżących u podstaw wnioskowania o tym, co mogą myśleć i czuć oraz czego mogą chcieć inni ludzie, a także konsekwencji takiego wnioskowania dla jednostki. Celem zajęć jest przybliżenie charakterystyki zjawiska przyjmowania perspektywy oraz jego konsekwencji dla poznawczego i społecznego funkcjonowania jednostki.
1. Organizacja zajęć. Charakterystyka zjawiska przyjmowania perspektywy w obszarze poznawczym i społecznym. Decentracja poznawcza. Strategie i motywacje leżące u podstaw przyjmowania perspektywy innych ludzi. Sposoby pomiaru przyjmowania perspektywy w badaniach psychologicznych. Przyjmowanie perspektywy a empatia.
ZAJĘCIA 2. Przyjmowanie perspektywy a teorie umysłu
ZAJĘCIA 3. Procesy leżące u podstaw przyjmowania perspektywy innych ludzi: egocentryczne zakotwiczenie i dostosowanie
ZAJĘCIA 4. Procesy leżące u podstaw przyjmowania perspektywy innych ludzi: projekcja i posługiwanie się stereotypami
ZAJĘCIA 5. Zmiany rozwojowe w przyjmowaniu perspektywy innych ludzi: różnice między dziećmi a osobami dorosłymi
ZAJĘCIA 6. Zmiany rozwojowe w przyjmowaniu perspektywy innych ludzi w procesie starzenia się
ZAJĘCIA 7. Poznawcze konsekwencje przyjmowania cudzej perspektywy: nakładanie się reprezentacji Ja i innych ludzi
ZAJĘCIA 8. Przyjmowanie perspektywy a funkcjonowanie społeczne: zachowania prospołeczne jako rezultat przyjmowania perspektywy innych ludzi
ZAJĘCIA 9. Przyjmowanie perspektywy a funkcjonowanie społeczne: zachowania egoistyczne jako rezultat przyjmowania perspektywy innych ludzi
ZAJĘCIA 10. Przyjmowanie perspektywy a funkcjonowanie społeczne: ograniczenia skłonności do posługiwania się stereotypami jako rezultat przyjmowania cudzej perspektywy
ZAJĘCIA 11. Przyjmowanie perspektywy a funkcjonowanie społeczne: wzrost skłonności do posługiwania się stereotypami jako rezultat przyjmowania perspektywy innych ludzi
ZAJĘCIA 12. Nadmierna subiektywna pewność dotycząca trafności wnioskowania o stanach innych ludzi: rola narcystycznego rysu osobowości
ZAJĘCIA 13. Dyspozycyjne uwarunkowania trafności wnioskowania o stanach innych ludzi: rola inteligencji
ZAJĘCIA 14. Uwarunkowania trafności wnioskowania na temat punktu widzenia innych ludzi: znaczenie dopasowania poznawczych konstruktów aktywizowanych w procesie spostrzegania siebie i innych. Podsumowanie zajęć.
ZAJĘCIA 15. Zaliczenie zajęć
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu student
- definiuje zjawisko przyjmowania perspektywy innych ludzi
- wskazuje poznawcze podstawy przyjmowania perspektywy
- wymienia poznawcze konsekwencje przyjmowania perspektywy
- wymienia społeczne konsekwencje przyjmowania perspektywy
- wyjaśnia, w jaki sposób przyjmowanie perspektywy wpływa na poznawcze i społeczne funkcjonowanie jednostki
- zna czynniki osobowościowe ograniczające wpływ przyjmowania perspektywy na funkcjonowanie jednostki
- planuje badania uwzględniające rolę przyjmowania perspektywy w funkcjonowaniu jednostki
- projektuje techniki badawcze mające na celu sytuacyjne wzbudzenie przyjmowania perspektywy
- krytycznie analizuje narzędzia i procedury badawcze wykorzystywane w badaniach nad przyjmowaniem perspektywy
Kryteria oceniania
Wymagana jest obecność na zajęciach (dopuszczalne są dwie nieobecności) oraz aktywny udział w zajęciach.
Podstawę oceny końcowej stanowią (po 50%)
- wykonanie jednego zadania domowego i jego prezentacja na zajęciach;
- zaliczenie kolokwium na ostatnich zajęciach.
Przed prezentacją zadania domowego na zajęciach konieczna jest konsultacja prezentacji podczas dyżuru osoby prowadzącej zajęcia.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
LITERATURA DOTYCZĄCA POSZCZEGÓLNYCH TEMATÓW
1.
- Piaget, J. (1966). Studia z psychologii dziecka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Mitchell, J. P. (2009). Inferences about mental states. Philosophical Transactions of the Royal Society, 364(1521), 1309-1316.
- Hynes, C. A., Baird, A.A., Grafton, S. T. (2006). Differential role of the orbital frontal lobe in emotional versus cognitive perspective-taking. Neuropsychologia, 44(3), 374–383.
- Gehlbach, H., Brinkworth, M. E., Wang, M. (2012). The social perspective taking process: What motivates individuals to take another's perspective. Teachers College Record, 114(1), 1-29.
- Gehlbach, H., Brinkworth, M. E. (2012). The social perspective taking process: Strategies and sources of evidence in taking another’s perspective. Teachers College Record, 114(2), 1-29.
2.
- Lin, S., Keysar, B., Epley, N. (2010). Reflexively mindblind: Using theory of mind to interpret behavior requires effortful attention. Journal of Experimental Social Psychology, 46(3), 551-556.
3.
- Epley, N., Keysar, B., Van Boven, L. Gilovich, T. (2004). Perspective taking as egocentric anchoring and adjustment. Journal of Personality and Social Psychology, 87(3), 327-339.
4.
- Ames, D. R. (2004). Inside the mind reader's toolkit: Projection and stereotyping in mental state inference. Journal of Personality and Social Psychology, 87(3), 340-353.
5.
- Epley, N., Morewedge, C.K., Keysar, B. (2004). Perspective taking in children and adults: Equivalent egocentrism but differential correction. Journal of Experimental Social Psychology, 40(6), 760–768.
6.
- Zhang, X., Fung, H. H., Stanley, J. T., Isaacowitz, D. M., Ho, M. Y. (2013). Perspective taking in older age revisited: A motivational perspective. Developmental Psychology, 49(10), 1848–1858.
7.
- Laurent, S. M., Myers, M. W. (2011). I know you’re me, but who am I? Perspective taking and seeing the other in the self. Journal of Experimental Social Psychology, 47(6), 1316–1319.
- Davis, M. H., Soderlund, T., Cole, J., Gadol, E., Kute, M., Myers, M., Weihibg, J. (2004). Cognitions associated with attempts to empathize: How do we imagine the perspective of another. Personality and Social Psychology Bulletin, 30(12), 1625-1635.
8.
- Oswald, P. A. (2002). The interactive effects of affective demeanor, cognitive processes, and perspective-taking focus on helping behavior. The Journal of Social Psychology, 142(1), 120-132.
9.
- Epley, N., Caruso, E.M., Bazerman, M.H. (2006). When perspective taking increases taking: Reactive egoism in social interaction. Journal of Personality and Social Psychology, 91(5), 872-889.
10.
- Ku, G., Wang, C. S., Galinsky, A. D. (2010). Perception through a perspective-taking lens: Differential effects on judgment and behavior. Journal of Experimental Social Psychology, 46(5), 792–798.
11.
- Skorinko, J. L., Sinclair, S. A. (2013). Perspective taking can increase stereotyping: The role of apparent stereotype confirmation. Journal of Experimental Social Psychology, 49(1), 10–18.
12.
- Ames, D. R., Kammrath, L. K. (2004). Mind-reading and metacognition: Narcissism, not actual competence predicts self-estimated ability. Journal of Nonverbal Behavior, 28(3), 187-209.
13.
- Realo, A., Allik,J., Nolvak, A., Valk, R. Ruus, T., Schmidt, M., Eilola, T. (2003). Mind-reading ability: Beliefs and performance. Journal of Research in Personality 37(5), 420–445.
14.
- Eyal, T., Epley, N. (2010). How to seem telepathic: Enabling mind reading by matching construal. Psychological Science, 21(5), 700-705.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: