Psychologia społeczna 2500-OB-22-OG

Wykład wprowadzający z psychologii społecznej obejmuje przegląd najważniejszych zagadnień z tej dyscypliny – prezentując najnowsze odkrycia psychologii społecznej na tle klasycznych badań i teorii. Choć stanowi ogólne wprowadzenie – jest też jednak autorską narracją prowadzącego o tym, jak ludzkie przekonania, tożsamość i przynależność do grup wpływają na oceny siebie i innych.

Struktura tematyczna zajęć:

1. Co to jest psychologia społeczna? Podstawowe pytania psychologii społecznej: Kiedy? Kto? Dlaczego?. „Sąsiedzi” psychologii społecznej: lingwistyka, socjologia, psychologia poznawcza, osobowości, kliniczna, antropologia. Metoda eksperymentalna w psychologii i metody korelacyjne.
2. Jak psychologowie wyjaśniają rzeczywistość? Problem trzeciej zmiennej w psychologii społecznej: mediacje i moderacje. Badania archiwalne i analizy treści. Metody neurofizjologiczne w psychologii społecznej. Europejskie korzenie psychologii społecznej i jej współczesność. Najważniejsze postaci – klasycy i mistrzowie.
3. Co psychologia społeczna ma do powiedzenia o poznaniu? Psychologia społeczno- poznawcza. Postrzeganie osób – od klasycznych eksperymentów Ascha do modeli dwuwymiarowych. Wykorzystanie metod psychologii poznawczej (priming, test Stroopa, czasy reakcji). Priming poznawczy (Higgins), behawioralny (Bargh), priming celów (Kruglanski, Bargh), priming podprogowy (Zajonc). Czy komunikacja podprogowa jest możliwa? Model neurofizjologiczny LeDoux. Postrzeganie twarzy: wrażenie (Todorov) i dziecięcość wyglądu (Zebrowitz).
4. Dlaczego psychologowie społeczni nazywają ludzi „skąpcami poznawczymi”? Teoria domknięcia poznawczego (Kruglanski). Poznawcze „drogi na skróty”: heurystyki (dostępności, reprezentatywności, zakotwiczenia), schematy poznawcze, skrypty. Biasy i iluzje: tendencja do potwierdzenia, tendencja do przewidywania wstecz, wiara w sprawiedliwy świat.
5. Jak psychologia społeczna tłumaczy samospełniające się przepowiednie? Teorem Thomasa, badania Rosenhana, efekty Pigmaliona, zagrożenie stereotypem – w jakich sytuacjach działa i jak może być ograniczane? Badania nad zagrożeniem stereotypem w kontekstach pozaetnicznych.
6. Co psychologia społeczna mówi o decyzjach? Decyzje i ich społeczno-psychologiczne ograniczenia. Teoria perspektywy (Kahneman), problemy zaufania, dylemat więźnia i jego powtarzane formy.
7. Co psychologia społeczna mówi o wyjaśnieniach? Wczesne badania Heidera. Teorie atrybucji (Jones, Kelley, Hilton). Atrybucje egotystyczne. Krańcowy błąd atrubycji (Pettigrew) i wyjaśnienia międzygrupowe (Hewstone). Błędy atrybucyjne w wyjaśnieniu przeszłości.
8. Co psychologa społeczna mówi o postawach? Definicje – model ABC. Ambiwalencje postaw. Pomiar postaw (Likert, Thurstone). Problem ukrytych postaw – bogus pipeline, miary jawne i ukryte. Mimiczne sprzężenie zwrotne (Strack). Metody neurofizjologiczne: EEG, fMRI. Metody badania postaw oparte na czasach reakcji (IAT). Modele wyjaśniające postawy: teoria planowanego działania i teoria działań przemyślanych (Fishbein i Ajzen).
9. Jak psychologowie społeczni wyjaśniają zmianę postaw? Ekspozycja i autopercepcja. Dysonans poznawczy, dysonans postdecyzyjny. Teoria uzasadnienia starania, teoria autoafirmacji. Problemy niezgodności postaw z zachowaniem. Teoria autopecepcji. Efekt śpiocha i dwutorowy model perswazji (Petty i Cacioppo). Konformizm (eksperyment Ascha), wpływ mniejszości (Moscovici). Dynamiczne modele wpływu społecznego (Latane i Nowak).
10. Jak psychologowie społeczni wyjaśniają ludzką agresję i przemoc? Posłuszeństwo – od wczesnych badań Milgrama do wyjaśnień zbrodni. Badania nad przemocą i agresją – model frustracji-agresji (Dollard), teoria sygnału wywoławczego (Berkowitz). Modelowanie agresji (Bandura) oraz możliwości zarażania się agresją (Huessmann). Przemoc medialna (Buschman) i gry komputerowe. Klasyczne i nowe modele kozła ofiarnego (Glick).
11. Jak psychologowie społeczni wyjaśniają pomaganie i altruizm? Bierni świadkowie – Darley i Batson, model stopniowy Darleya i Latane. Pomaganie międzygrupowe i tożsamość nadrzędna (Levine), empatyczna troska (Decety i Batson). Relacje pomagania (Nadler) i pomoc instrumentalna.
12. Co psychologowie społeczni mówią o grupach i jak wyjaśniają tożsamość? Teoria tożsamości społecznej i eksperymenty na grupach minimalnych (Tajfel). Tożsamość a identyfikacja. Narcyzm kolektywny. Teorie wyjaśniające faworyzację swoich: SIT, ODT, SURT, TMT, RWA, SDO. Model dwuścieżkowy Duckitta.
13. Jak psychologia społeczna wyjaśnia uprzedzenia i stereotypizację? Model dwuwymiarowy Fiske. BIAS MAP oraz uprzedzenia zawistne. Odczłowieczanie i dwa rodzaje dehumanizacji (mechanistyczna i animalistyczna). Konsekwencje dehumanizacji. Uprzedzenia – postawy wynikające ze stereotypów. Poprawa postaw międzygrupowych – nadrzędne kategorie i kontakt międzygrupowy.