Ranność-wieczorność: diagnoza, uwarunkowania, implikacje społeczne 2500-K203N33
Spis tematów
1.Podstawowe informacje o ludzkim zegarze biologicznym
2.Rytmy endo-i egzogenne
3.Definicja chronotypu; pomiar kwestionariuszowy: najczęściej stosowane narzędzia
4.Polska adaptacja MEQ
5.Przebieg dobowych rytmów biologicznych u osób o odmiennym chronotypie
6.Ranność-wieczornośc a zespół przyspieszonej i opóźnionej fazy snu (ASPS-DSPS)
7.Cechy temperamentalne i osobowościowe u chronotypów porannych i wieczornych
8.Związek wieczorności z dysfunkcjami psychicznymi: dwubiegunowe zaburzenia nastroju, depresja, nadużywanie leków i substancji psychoaktywnych, depresja zimowa, zaburzenia jedzenia
9.Genetyczne uwarunkowania chronotypu
10.Rola wieku w wyznaczaniu preferencji dobowych
11.Czynniki społeczne kształtujące ludzki chronotyp
12. Wpływ pory dnia na efektywność poznawczą osób porannych i wieczornych
13. Przebieg dziennego rytmu nastroju w zależności od chronotypu
14. Funkcjonowanie społeczne osób o odmiennych chronotypach
15. Badania międzykulturowe nad rannością-wieczornością
Kierunek podstawowy MISMaP
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Po wysłuchaniu cyklu wykładów uczestnik kursu:
1. potrafi określić specyfikę przedmiotu i metod badań chronopsychologii
2. rozumie istotę różnic indywidualnych w funkcjonowaniu ludzkiego zegara biologicznego
3. różnicuje pojęcie chronotyp na poziomie fizjologicznym i psychicznym
4. zna podstawowe konsekwencje bycia chronotypem porannym lub wieczornym w sferze funkcjonowania społecznego
Kryteria oceniania
Test składający się z pytań zamkniętych
3 problemy do omówienia z wykorzystaniem argumentów badawczych na temat prawidłowości chronotypu porannego i wieczornego
Literatura
Cavallera, G. M., Giudici, S. (2008). Morningness and eveningness personalisty: A survey in literature from 1995 up till 2006. Personality and Individual Differences, 44, 3-21.
Ciarkowska, W. (2000). Czy procesy poznawcze wykazują rytmiczne zmiany związane z porą dnia? Psychologia-Etologia-Genetyka, 2 19 – 53.
Ciarkowska, W. (2001). Chronotyp jako przejaw różnic indywidualnych w przebiegu rytmów dobowych u ludzi. W: W. Ciarkowska, A. Matczak (red.), Różnice indywidualne: wybrane badania inspirowane Regulacyjną Teorią Temperamentu Profesora Jana Strelaua (str. 71 – 99). Warszawa: Interdyscyplinarne Centrum Genetyki Zachowania UW.
Ciarkowska, W. (2003). Przyczyny i przejawy różnic indywidualnych w przebiegu rytmów dobowych u ludzi. W: M. Marszał-Wiśniewska, T. Klonowicz, M. Fajkowska-Stanik (red.). Wybrane zagadnienia z psychologii różnic indywidualnych (s. 182 - 197). Gdańsk: GWP.
Ciarkowska, W. (2006). Psychofizjologiczne znaczenie dobowego rytmu kortyzolu. Psychologia-Etologia-Genetyka, 13, 9 – 33.
Ciarkowska, W. (2008). Wkład chronopsychologii do wiedzy o inteligencji i jej pomiarze. W: W. Ciarkowska, W. Oniszczenko (red.). Szkice z psychologii różnic indywidualnych (s. 45 – 53). Warszawa: wydawnictwo naukowe SCHOLAR.
Fronczyk, K. (2001). Chronotyp i wiek a regularność nawyków dnia codziennego. W: W. Ciarkowska, A. Matczak (red.), Różnice indywidualne: wybrane badania inspirowane Regulacyjną Teorią Temperamentu Profesora Jana Strelaua (s. 99 – 117). Warszawa: Interdyscyplinarne Centrum Genetyki Zachowania UW.
Fronczyk, K. (2008). Komu żyje się lepiej i łatwiej: sowom czy skowronkom? O przystosowawczych aspektach chronotypu. W. Ciarkowska, W. Oniszczenko (red.). Szkice z psychologii różnic indywidualnych (s. 84 – 96). Warszawa: wydawnictwo naukowe SCHOLAR.
Fronczyk K., Dragan, W. Ł. (2006). Biologiczne korelaty i uwarunkowania chronotypu. Psychologia-Etologia-Genetyka, 14, 31 – 58.
Jankowski, K. (2007). Dzienny rytm nastroju u osób różniących się chronotypem. Studia Psychologiczne, 45, 17 – 28.
Jankowski, K. (2008). Wielowymiarowy kwestionariusz do pomiaru różnic indywidualnych w zakresie zegara biologicznego. W. Ciarkowska, W. Oniszczenko (red.). Szkice z psychologii różnic indywidualnych (s. 123 – 135). Warszawa: wydawnictwo naukowe SCHOLAR.
Waterhouse, J. M., Minors, D. S., Waterhouse, M. (1993). Twój zegar biologiczny. Jak żyć z nim w zgodzie. Warszawa: Książka i Wiedza.
Literatura uzupełniająca
Gaina, A., Sekine, M., Kanayama, H., Takahashi, Y., Hu, L., Sengoku, K., Kagamimori, S. (2006). Morning-evening preference: sleep pattern spectrum and life style habits among Japanese junior high school pupils. Chronobiology International, 23, 607 – 621.
Gianotti, F., Cortesi, F., Sebastian, T., Vagnoni, C. (2005). Sleeping habits in Italian children and adolescents. Sleep and Biological Rhythms, 3, 15-21.
Kudielka, B. M., Federenko, I. S., Hellhammer, D. H., Wüst, S. (2006). Morningness and eveningness: The free cortisol rise after awakening in „early birds“ and „night owls“. Biological Psychology, 72, 141 – 146.
Lehnkering, H., Siegmund, R. (2007). Influence of chronotype, season, and sex of subject on sleep behavior of young adults. Chronobiology International, 25, 875 – 888.
Roenneberg, T., Kuehnle, T., Juda, M., Kantermann, Allebrandt, K., Gordijn, M., Merrow, M.. (2007). Epidemiology of the human circadian clock. Sleep Medicine Reviews, 11, 429 – 438.
Wittmann, M., Dinich, J., Merrow, M., Roenneberg, T. (2006). Social jetlag: misalignment of biological and social time. Chronobiology International, 23, 497 – 509.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: