Teoria wymiany międzynarodowej 2400-PP3TWM

Pełny opis przedmiotu (max 65 tys. znaków)

Wykład z Teorii Wymiany Międzynarodowej (TWM) ma na celu ukazanie i wyjaśnienie jak funkcjonuje gospodarka otwarta, powiązana ze światem więzami handlowymi. Ma on wyjaśnić dlaczego liberalizacja handlu międzynarodowego prowadzi do globalizacji gospodarki światowej.
Wykład jest oparty o podstawy mikroekonomiczne i obejmuje zagadnienia związane z teorią handlu międzynarodowego i polityką handlową. W pierwszej części zajęć zostanie zaprezentowana klasyczna, neoklasyczna oraz tzw. nowa teoria handlu I i II generacji (model Krugmana i Melitza). Zostaną wyjaśnione przyczyny handlu międzynarodowego, czynniki wyjaśniające jego strukturę oraz skutki dobrobytowe wymiany handlowej między krajami. Pokazane będą również przyczyny i skutki przepływu czynników produkcji zgodnie z teorią neoklasyczną.
Następnie pokazane zostaną skutki funkcjonowania poszczególnych instrumentów polityki handlowej w warunkach doskonałej i niedoskonałej konkurencji. Zostanie pokazana tu również tzw. strategiczna polityka handlowa, analizująca skutki interwencji państwowej w warunkach niedoskonałej konkurencji. Na zakończenie zostaną wyjaśnione przyczyny polityczne nieefektywnej polityki protekcjonistycznej, stosowanej nadal przez wiele krajów. Wyjaśniają je tzw. modele strategiczne polityki handlowej.
Wykład ma wyjaśnić również jakie są podstawowe zasady funkcjonowania głównych międzynarodowych instytucji handlowych (GATT/WTO) oraz skutki handlowe tworzenia regionalnych ugrupowań liberalizujących handel.

Szczegółowy plan wykładu z TWM przedstawia się następująco (w nawiasach podano odwołania do literatury, która jest pokazana w dalszej części sylabusa).

Wprowadzenie: Plan zajęć, gospodarka światowa, handel międzynarodowy i model grawitacyjny
Lit.: Podręcznik: roz. 1 i 2,

1. Model Ricardo i Smitha
Założenia modelu, prezentacja geometryczna, zapis algebraiczny z dwoma dobrami (wersja Krugmana), poziom terms of trade, przewaga względna i bezwzględna model z wieloma dobrami, rola względnych płac.
Lit.: Podręcznik: roz. 3:,
Dodatkowo: Fisher, Dornbusch, Samuelson: Comparative advantage, Trade and Payments,...: tekst w intranecie - podobnie jak inne dodatkowe teksty).

2. Model Heckschera-Ohlina (H-O) z niemobilnymi czynnikami produkcji
Factor specific model (trzy czynniki), założenia, zapis algebraiczny, produktywność czynników i ich wynagrodzenia, twierdzenie Haberlera, handel a korzyści z wymiany.
Lit.: Podręcznik: rozdz. 4 (stare wydanie)

3. Neoklasyczny model H-O (2x2x2)
Założenia modelu 2x2x2; zasobów czynników (twierdzenie Rybczynskiego), diagram Lernera, Tw. Stolper-Samuelsona, zapis Jones’a modelu H-O, tw. Stolpera-Samuelsona oraz twierdzenie o wyrównywaniu cen czynników produkcji.
Lit: Podręcznik: roz. 5 i 6 i dodatek matematyczny do roz. 6
Dodatkowo: R. Jones: „The Structure of Simple General Equilibrium Model"

4. Testowanie modelu H-O i próby wyjaśnienia paradoksu Leontiefa
Wersja Vaneka teorii H-O, Paradoks Leontiefa i późniejsze testy teorii neoklasycznej (Bowena Leamera, Sveikaskasa),
Lit: Podrecznik roz. 5.3
A. Głębocka-Zielińska: roz. 3.2.
A. Cieślik, rozdz. 3, str. 74-90.
Dodatkowo: E. Helpman: Explaining the Structure of Foreign Trade: Where do we Stand?

5. Handel wewnątrz-gałęziowy: modele niedoskonałej konkurencji: zróżnicowanie produktów i korzyści skali
Prace Grubela-Lloyda, teoria nakładających się popytów (Linder), teorie neo-technologiczne, funkcja popytu Dixit-Stiglitza (love for variety), korzyści skali, doskonała konkurencja monopolistyczna (model Chamberlina)
Lit.: Podręcznik roz. 7.
E. Czarny: rozdz. 2.3.
J. Michałek, rozdz. 8.2., Ch. Marrevijk, rozdz. 9 i 10.3, + materiały powielone (Dixit-Stiglitz)

6. Handel wewnątrz-gałęziowy: nowa teoria handlu I i II generacji
Model Krugmana (podręcznikowy i oryginalny), Model Melitza jako rozwinięcie modelu Krugmana w przypadku zróżnicowanych firm pod względem produktywności
Lit.: Podręcznik roz. 8
A. Cieślik s. 37-54.
Dodatkowo:
P. Krugman (1979): Increasing returns to scale, monopolistic competition,…
M. Melitz (2003): The impact of trade on intra-industry reallocations and aggregate industry productivity
Cieślik A., Michałek J, Michałek A., (2012): Determinanty działalności eksportowej polskich przedsiębiorstw, Gospodarka Narodowa nr 7-8, str 67-85.

7. Inne teorie handlu i badania empiryczne struktury handlu wewnątrz-gałęziowego
Model Brandera-Krugmana: wzajemny dumping jako źródło handlu wewnątrz-gałęziowego, model Falveya-Kierzkowskiego wertykalnego handlu wewnątrzgałęziowego. Badania empiryczne handlu wewnątrz-gałęziowego horyzontalnego i wertykalnego, badania dotyczące handlu Polski
Lit. Roz. 3, str. 68-70 Roz. 4, str. 102-107, Aneks do Roz. 6
Od liberalizacji do integracji Polski z Unią, rozdz. 1-3.
Dodatkowo:
D. Greenaway, D. Hine, Ch. Milner (1995): Vertical and Horizontal Intra Industry Trade: A cross Industry Analysis for UK
D. Berenhofen: Intra-industry Trade and strategic interaction: Theory and evidence.

8. Polityka handlowa w ramach wolnej konkurencji: cła
Cło w kraju dużym i małym, analiza w ramach równowagi cząstkowej i ogólnej, wpływ ceł na terms of trade, efektywna protekcja celna, optymalna taryfa celna (ilustracja graficzna i dowód), protekcjonizm wychowawczy, polityka handlowa przy występowaniu niedoskonałości rynkowych.
Lit.: Podręcznik: Rozdz. 9., s. 338-351, dodatek do Roz. 9
J. Michałek., rozdz. 1

9. Polityka handlowa: bariery pozataryfowe (ograniczenia ilościowe, VER-y, subsydia i dumping)
ograniczenia ilościowe, ekwiwalentność ograniczeń ilościowych i ceł, ograniczenia ilościowe w warunkach monopolizacji rynku, wpływ sposobu dystrybucji licencji na poziom dobrobytu, „dobrowolne” ograniczenia ilościowe (VER), cła a subwencje produkcyjne, subwencje eksportowe, specyfika subwencji stosowanych w handlu rolnym, cła wyrównawcze, dumping przy monopolizacji rynku krajowego, cła anty-dumpingowe, minimalne wymogi eksportowe
Lit.: Podręcznik: Rozdz. 9 s. 351-362 J. Michałek: rozdz. 7-10

10. Strategiczna polityka handlowa (w warunkach niedoskonałej konkurencji)
Polityka przemysłowa w krajach przemysłowych: Protekcjonizm jako forma strategicznej (proeksportowej) polityki handlowej służącej przechwytywaniu zysków i uzyskaniu korzyści sali produkcji (rola badań i rozwoju), model Brander-Spencer analiza ogólna polityki w warunkach oligopolu (analiza Eatona-Grossmana),
Lit.: Podręcznik: rozdz. 11, str. 385-394 (stare wydanie)
J. Michałek, rozdz. 2. Ch. Marrevijk, rozdz. 11 + materiały powielone (model Brandera-Spencer i Eatona-Grossmana)

11. Ekonomia polityczna polityki handlowej.
Analiza sektora dystrybucji dóbr przy ograniczeniach importu, zjawisko rent-seeking, odmienne podejścia do modelowania ekonomii politycznej: model Findlay'a-Wellisza, podejście średniego wyborcy, kontrybucje polityczne.
Lit.: Podręcznik: rozdz. 10.1-10.3,
J. Michałek, rozdz. 11.
Dodatkowo: R. Findlay, S. Wellisz (1982) Endogenous tariffs, the Political Economy of Trade Restrictions, and Welfare

12. Elementy teorii integracji handlowej
Statyczne efekty integracji handlowej: efekt kreacji i przesunięcia handlu, efekty dynamiczne integracji związane z korzyściami skali, podniesieniem poziomu konkurencji i efektywnością menedżerską.
Lit.: Podręcznik, Roz 10.5.1,.
J. Michałek, rozdz. 3, Czarczyńska-Śledziewska, rozdz. 3.

13. Mobilność czynników produkcji
Międzynarodowa mobilność kapitału, działalność pożyczkowa, przedsiębiorstwa wielonarodowe, międzynarodowa mobilność siły roboczej
Lit.: Podręcznik: roz. 7. (stare wydanie)

14. Skutki liberalizacji handlu i zasady międzynarodowej polityki handlowej
Podstawowe zasady systemu GATT/WTO, rola KNU i wielostronności negocjacji, zalety systemu wielostronnego, koszty wdrażania przyjętych zasad, klauzule bezpieczeństwa, protekcjonizm uwarunkowany (anty-dumping, cła wyrównawcze, klauzule ochronne).
Lit.: Podręcznik Roz. 10.4-10.5, 12.2
J. Michałek, rozdz. 4-5