Demografia 2400-MAT2DEM
Celem zajęć jest zapoznanie studentów ze współczesnymi zjawiskami ludnościowymi w ich społeczno-ekonomicznym kontekście, a także analiza współzależności zjawisk demograficznych i gospodarczych na poziomie globalnym, regionalnym i lokalnym. Nacisk zostanie położony na współczesne i przyszłe procesy ludnościowe w Polsce i Europie. Wymiernym efektem kształcenia jest umiejętność wyszukiwania, interpretacji i prezentacji danych statystycznych, znajomość głównych wskaźników i metod demograficznych, umiejętność pisania pracy dyplomowej.
Szczegółowy wykaz tematów:
- Zmiana demograficzna z perspektywy historycznej. Czy ludzie zawsze żyli tak długo i mieli tak mało dzieci jak obecnie w Polsce (a jeśli nie, to dlaczego)? Populacja świata od rewolucji neolitycznej po czasy współczesne. Czego nas uczą główne doktryny ludnościowe – od starożytnych koncepcji przez teorię Thomasa Malthusa do współczesnych koncepcji.
- Zróżnicowanie sytuacji demograficznej w skali międzyregionalnej, międzynarodowej i międzycywilizacyjnej. Poziom, wskaźniki oraz wymiar geograficzny/cywilizacyjny tego zróżnicowania.
- Znaczenie procesów i struktur demograficznych dla ekonomisty – spojrzenie mikroekonomiczne, makroekonomiczne, socjologiczne i geograficzne. Starzenie się społeczeństwa a funkcjonowanie gospodarki (pojęcie obciążenia demograficznego).
- Ekonomiczne podejście do problemów ludnościowych: imigracja a relatywna deprywacja, ekonomiczny wymiar altruizmu, Gary’ego Beckera teoria małżeńskości i płodności, ‘brain drain’ i ‘brain gain’ w teoriach migracji międzynarodowych.
- Procesy ludnościowe na ziemiach polskich i w Polsce w XX i na początku XXI wieku. Najważniejsze procesy: reprodukcja ludności, przejście demograficzne, kryzys zdrowotny 1965-1990, ‘niewidzialne migracje’, drugie przejście demograficzne, poakcesyjne migracje Polaków. Najważniejsze przemiany z dziedziny płodności, małżeńskości, tworzenia się rodzin, zdrowia i umieralności w Polsce.
- Polityka rodzinna w Polsce i innych krajach europejskich – porównanie. O tym, czy państwo powinno wspierać funkcjonowanie rodzin oraz o skuteczności różnych instrumentów polityki rodzinnej.
- Uwarunkowania tworzenia się rodzin w świetle koncepcji teoretycznych (koncepcja Beckera, Leibensteina, Easterlina). Współczesne przemiany z zakresu tworzenia się rodzin w świetle koncepcji drugiego przejścia demograficznego.
- Epidemia XXI wieku: HIV w Polsce i na świecie. Skala i specyfika epidemii HIV w różnych regionach świata. Przypadek Polski.
- Uwarunkowania migracji międzynarodowych w świetle koncepcji teoretycznych. Najnowsze migracje z Polski i do Polski. Najważniejsze trendy w mobilności miedzynarodowej Polaków przed i po rozszerzeniu Unii Europejskiej. Najnowszy naplyw imigrantów do Polski.
- Starzenie się społeczeństw a imigracja. Czy imigracja ludzi młodych może być remedium na starzenie się społeczeństwa?
- Przyszłość demograficzna świata, Europy i Polski. Założenia i wyniki prognoz ONZ, Eurostat i GUS.
- Źródła danych w demografii i metody badań ludnościowych. Podstawowe pojęcia i miary demograficzne. Zasada budowy współczynników przekrojowych i kohortowych. Siatka Lexisa analiza przekrojowa i wzdłużna. Tablica wymieralności i trwanie życia.
- Zasady pisania tekstu naukowego, zbieranie literatury i krytyczna ocena źródeł; pytanie i hipoteza badawcza, operacjonalizacja hipotezy badawczej.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu konwersatorium student:
- posiada wiedzę dotyczącą najważniejszych współczesnych procesów ludnościowych (reprodukcji ludności, płodności, umieralności, zdrowotności, migracji międzynarodowych) zachodzących na świecie, Europie i Polsce;
- rozumie złożoność procesów ludnościowych oraz ich powiązanie ze zjawiskami społecznymi i ekonomicznymi;
- wyjaśnia najważniejsze procesy demograficzne we współczesnej Polsce: starzenie się społeczeństwa, następstwo wyżów i niżów demograficznych, kryzys zdrowotny 1965-1990, najnowszą emigrację z i imigrację do Polski, zwiastuny drugiego przejścia demograficznego;
- zna najważniejsze teorie ludnościowe: maltuzjanizm i neomaltuzjanizm, teorię przejścia demograficznego, epidemiologicznego i zdrowotnego, teorię drugiego przejścia demograficznego, najważniejsze koncepcje z dziedziny płodności (w tym teorię Beckera, Leibensteina, Easterlina), koncepcje dotyczące migracji międzynarodowych (z poziomu makro i mikroekonomicznego);
- zna prognozy demograficzne oraz opowiada o ich założeniach i wynikach;
- posiada podstawową wiedzę na temat demograficznych modeli w ekonomii: koncepcji Beckera dotyczącej płodności i małżeńskości, koncepcji Odeda Starka dotyczącej migracji, „brain gain” oraz kapitału ludzkiego, altruizmu w wymiarze ekonomicznym;
- potrafi znaleźć i zinterpretować dane statystyczne, oraz je zaprezentować na forum grupy oraz w pisemnej pracy dyplomowej;
- potrafi obliczyć podstawowe współczynniki demograficzne, a także dokonać międzynarodowych porównań (za pomocą standaryzacji współczynników)
- prezentuje wyniki własnego badania na forum grupy;
- potrafi stworzyć koncepcję badania empirycznego;
- posiada umiejętność pisania pracy dyplomowej.
KW01, KW02, KW03, KU01, KU02, KU03, KU04,
Kryteria oceniania
W trakcie zajęć zadane zostaną dwie prace domowe, za które student otrzyma max. 20% punktów liczących się do oceny końcowej.
Przedmiot kończy się pisemnym egzaminem (40% oceny) sprawdzającym znajomość teorii demograficznych, rozumienie współczesnych procesów ludnościowych na świecie, w Europie i Polsce, wiedzę na temat zjawisk demograficznych w Polsce w XX wieku. Aby zdać egzamin należy otrzymać min. 50% z egzaminu.
Poza tym student ma za zadanie napisać pracę zaliczeniową na około 3000 słów, w której przedstawi wyniki własnego badania. Ocena z pracy liczy się za 30% oceny końcowej, zaś wcześniejsze przedstawienie jej koncepcji (konspekt pracy zaliczeniowej) na forum grupy – 10% oceny końcowej.
Warunkiem zaliczenie przedmiotu jest zdanie egzaminu (uzyskanie min. 50% punktów z egzaminu) oraz uzyskanie co najmniej 50% punktów oceny końcowej
Dodatkowo punktowana będzie aktywność na zajęciach.
Student ma do wykorzystanie 4 nieobecności na 60 godz. zajęć. Wyższa, nieusprawiedliwiona absencja skutkuje oceną niedostateczną.
Literatura
Literatura obowiązkowa:
Okólski M., Demografia. Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Scholar, Warszawa 2004; 2005; 2006.
Holzer J.Z., Demografia, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, różne lata.
Literatura uzupełniająca:
Balcerzak-Paradowska B., Rodzina i polityka rodzinna, IpiSS, Warszawa 2004.
Balicki J., Frątczak E., Nam Ch., Przemiany ludnościowe: fakty, interpretacje, opinie, Uniwersytet S.Wyszyńskiego, Warszawa 2003.
Caselli G., Vallin J., Wunsch G., Demography. Analysis and synthesis, vol. 1-4, Elsevier Inc 2006, wybrane rozdziały.
Fihel A., Kaczmarczyk P., Okólski M., Migracje „nowych Europejczyków” – teraz i przedtem, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2007.
Gawryszewski A., Ludność Polski w XX wieku, IgiPZ PAN, Warszawa 2005.
Kaczmarczyk P., Łukowski W. (red.), Polscy pracownicy na rynku UE, Scholar, 2004.
Okólski M., Demografia zmiany społecznej, Scholar, Warszawa 2004.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: