Handel międzynarodowy 2400-EM3HM

Wykład z Handlu Międzynarodowego (HM) ma na celu ukazanie i wyjaśnienie jak funkcjonuje gospodarka otwarta, powiązana ze światem więzami handlowymi. Ma on wyjaśnić dlaczego liberalizacja handlu międzynarodowego prowadzi do globalizacji gospodarki światowej.
Wykład jest oparty o podstawy mikroekonomiczne i obejmuje zagadnienia związane z teorią handlu międzynarodowego i polityką handlową. W pierwszej części zajęć zostanie zaprezentowana klasyczna, neoklasyczna oraz tzw. nowa teoria handlu I i II generacji (model P. Krugmana i M. Melitza). Zostaną wyjaśnione przyczyny handlu międzynarodowego, czynniki wyjaśniające jego strukturę oraz skutki dobrobytowe wymiany handlowej między krajami. Pokazane będą również przyczyny i skutki przepływu czynników produkcji zgodnie z teorią neoklasyczną.
Następnie pokazane zostaną skutki funkcjonowania poszczególnych instrumentów polityki handlowej w warunkach doskonałej i niedoskonałej konkurencji. Zostanie pokazana tu również tzw. strategiczna polityka handlowa, analizująca skutki interwencji państwowej w warunkach niedoskonałej konkurencji. Na zakończenie zostaną wyjaśnione przyczyny polityczne nieefektywnej polityki protekcjonistycznej, stosowanej nadal przez wiele krajów. Wyjaśniają je tzw. modele strategiczne polityki handlowej oraz ekonomii politycznej polityki handlowej.

Szczegółowy plan wykładu z Handlu międzynarodowego przedstawia się następująco (w nawiasach podano odwołania do literatury, która jest pokazana w dalszej części sylabusa).

1. Gospodarka światowa i handel międzynarodowy
Pojęcie gospodarki światowej, strumienie handlu międzynarodowego towarami i usługami, GVC, grawitacyjny model handlu międzynarodowego.
Lit.: Podręcznik: roz. 1:,
Marrewijk, roz. 1

2. Model Ricardo i Smitha (modele klasyczne handlu)
Założenia modelu, prezentacja geometryczna, zapis algebraiczny z dwoma dobrami (wersja Krugmana), poziom terms of trade, przewaga względna i bezwzględna model z wieloma dobrami, rola względnych płac.
Lit.: Podręcznik: roz. 3:,
Marrewijk, roz. 2 i 3
Dodatkowo: Fisher, Dornbusch, Samuelson: Comparative advantage, Trade and Payments,...: tekst w intranecie - podobnie jak inne dodatkowe teksty).

3. Model Heckschera-Ohlina (H-O) z niemobilnymi czynnikami produkcji
Factor specific model (trzy czynniki), założenia, zapis algebraiczny, produktywność czynników i ich wynagrodzenia, twierdzenie Haberlera, handel a korzyści z wymiany.
Lit.: Podręcznik: rozdz. 4
Marrewijk: roz 4

4. Neoklasyczny model H-O (2x2x2)
Założenia modelu 2x2x2; zasobów czynników (twierdzenie Rybczynskiego), diagram Lernera, Tw. Stolper-Samuelsona, zapis Jones’a modelu H-O, tw. Stolpera-Samuelsona oraz twierdzenie o wyrównywaniu cen czynników produkcji.
Lit: Podręcznik: roz. 5 i 6
Marrewijk: roz 5 i 6
Dodatkowo: R. Jones: „The Structure of Simple General Equilibrium Model"

5. Testowanie modelu H-O i próby wyjaśnienia paradoksu Leontiefa
Wersja Vaneka teorii H-O, Paradoks Leontiefa i późniejsze testy teorii neoklasycznej (Bowena Leamera, Sveikaskasa),
Lit: A. Głębocka-Zielińska: roz. 3.2.
A. Cieślik, rozdz. 3, str. 74-90.
Dodatkowo: E. Helpman: Explaining the Structure of Foreign Trade: Where do we Stand?

6. Handel wewnątrz-gałęziowy: modele niedoskonałej konkurencji: zróżnicowanie produktów i korzyści skali
Prace Grubela-Lloyda, teoria nakładających się popytów (Linder), teorie neo-technologiczne, funkcja popytu Dixit-Stiglitza (love for variety), korzyści skali, doskonała konkurencja monopolistyczna (model Chamberlina)
Lit.: Podreczniki roz. 7
E. Czarny: rozdz. 2.3.
Ch. Marrewijk, rozdz. 9 i 10.3, + materiały powielone (Dixit-Stiglitz)

7. Handel wewnątrz-gałęziowy: nowa teoria handlu I i II generacji
Model Krugmana (podręcznikowy i oryginalny), Model Melitza jako rozwinięcie modelu Krugmana w przypadku firm zróżnicowanych pod względem produktywności
Lit.: Podręcznik roz. 8
A. Cieślik s. 37-54.
Dodatkowo:
P. Krugman (1979): Increasing returns to scale, monopolistic competition,…
Marrewijk: roz 13.
Dodatkowo: M. Melitz (2003): The impact of trade on intra-industry reallocations and aggregate industry productivity
Cieślik A., Michałek J, Michałek A., (2012): Determinanty działalności eksportowej polskich przedsiębiorstw, Gospodarka Narodowa nr 7-8, str 67-85.

8. Inne teorie handlu i badania empiryczne struktury handlu wewnątrz-gałęziowego
Model Brandera-Krugmana: wzajemny dumping jako źródło handlu wewnątrz-gałęziowego, model Falveya-Kierzkowskiego wertykalnego handlu wewnątrzgałęziowego. Badania empiryczne handlu wewnątrz-gałęziowego horyzontalnego i wertykalnego, badania dotyczące handlu Polski
Lit. Podrecznik Roz. 3, str. 68-70 Roz. 4,
str. 102-107, Aneks do Roz. 6
Marrewijk , roz. 8
Dodatkowo:
D. Greenaway, D. Hine, Ch. Milner (1995): Vertical and Horizontal Intra Industry Trade: A cross Industry Analysis for UK
D. Berenhofen: Intra-industry Trade and strategic interaction: Theory and evidence.

9. Polityka handlowa w ramach wolnej konkurencji: cła
Cło w kraju dużym i małym, analiza w ramach równowagi cząstkowej i ogólnej, wpływ ceł na terms of trade, efektywna protekcja celna, optymalna taryfa celna (ilustracja graficzna i dowód), protekcjonizm wychowawczy, polityka handlowa przy występowaniu niedoskonałości rynkowych.
Lit.: Podręcznik: Rozdz. 8., s. 269-281, dodatek 1 do Roz 8 oraz dodatek do Roz. 9
J. Michałek., rozdz. 1

10. Polityka handlowa: cło w warunkach niedoskonałej konkurencji; ograniczenia ilościowe i VER.
ograniczenia ilościowe, ekwiwalentność ograniczeń ilościowych i ceł, ograniczenia ilościowe w warunkach monopolizacji rynku, wpływ sposobu dystrybucji licencji na poziom dobrobytu, „dobrowolne” ograniczenia ilościowe (VER),
Lit:
Podręcznik roz:.. 7
Marrewijk roz. 8

11. Polityka handlowa: subsydia i dumping
cła a subwencje produkcyjne, subwencje eksportowe, specyfika subwencji stosowanych w handlu rolnym, cła wyrównawcze, dumping przy monopolizacji rynku krajowego, cła anty-dumpingowe,
Lit.: Podręcznik: Rozdz. 8 s. 283-292 i dodatek 2 do Roz. 8.
Marrewijk roz. 10.
Michałek: rozdz. 7-10

12. Strategiczna polityka importowa (w warunkach niedoskonałej konkurencji)
Polityka przemysłowa w krajach przemysłowych: Model Krugmana: Protekcjonizm jako forma strategicznej (proeksportowej) polityki handlowej służącej przechwytywaniu zysków i uzyskaniu korzyści sali produkcji (rola badań i rozwoju),
Lit.: Podręcznik: rozdz. 11, str. 385-394
J. Michałek, rozdz. 2.
Ch. Marrewijk, rozdz. 11
Dodatkowo: P. Krugman: Import protection as export promotion.

13. Strategiczna polityka handlowa
model Brander-Spencer analiza ogólna polityki w warunkach oligopolu i konkurencji ilościowej; modle Eatona-Grossmana: konkurencja cenowa
Lit.: Podręcznik: rozdz. 11, str. 385-394
J. Michałek, rozdz. 2.
Ch. Marrevijk, rozdz. 11

14. Ekonomia polityczna polityki handlowej: część II
model neoklasyczny Findlay'a-Wellisza: funkcja tworzenia taryf, funkcja wsparcia politycznego, próby weryfikacji empirycznej modeli ekonomii politycznej (Goldberg-Maggi)
Lit.: Michałek, rozdz. 11.
Findlay, Wellisz: Endogenous Tariff, the Political Economy of Trade Restrictions and Welfare”
Dodatkowo: Feenstra roz. 9. s 305-311.