Podstawy wiedzy o języku polskim 2300-NJ-MKNWE-PJ
Główne zagadnienia tworzące treść kursu:
1. Rozwój umiejętności językowych dziecka w aspekcie artykulacyjnym/fonologicznym, leksykalnym, składniowym i komunikacyjnym
2. Język jako system, funkcje języka, tekstu i wypowiedzi; teoria aktów mowy
3. Komunikacja językowa (pragmatyka językowa) z elementami retoryki: akty mowy; intencja komunikacyjna wypowiedzi; etyka języka; etykieta językowa; perswazja i manipulacja w języku
4. Praktyczna stylistyka: style funkcjonalne polszczyzny; język pisany a język mówiony; tematyczna i formalna spójność tekstu; rodzaje i gatunki literackie; stylizacja; wyznaczniki gatunkowe wybranych form wypowiedzi (użytkowych, retorycznych, publicystycznych, szkolnych)
5. Tekstologia (lingwistyka tekstu): tekst a dyskurs; tekst tradycyjny a hipertekst; przekształcanie tekstu i działania na tekście
6. Składnia: podstawowe jednostki opisu składniowego; rodzaje wypowiedzeń; wyrazy a części zdania; szeregi i związki składniowe; analiza zdania pojedynczego i złożonego
7. Leksykologia z elementami semantyki, frazeologia: wewnętrzne zróżnicowanie słownictwa; leksem a wyraz; znaczenie leksemu; zmiany znaczeniowe; podstawowe relacje semantyczne – antonimia, synonimia, homonimia, polisemia; związki frazeologiczne; tendencje rozwojowe we współczesnej polszczyźnie
8. Słowotwórstwo (budowa wyrazów): teoretyczne podstawy opisu; rodzaje i budowa derywatów; typy i funkcje formantów; parafraza słowotwórcza; analiza słowotwórcza derywatów; współczesne tendencje w słowotwórstwie
9. Fleksja i nauka o częściach mowy: polszczyzna jako język fleksyjny; jednostki poziomu morfologicznego języka; morfem jako najmniejsza jednostka znacząca; klasyfikacja morfemów; podstawowe kategorie gramatyczne - przypadek, liczba, rodzaj, czas, tryb, aspekt oraz ich wykładniki; klasy semantyczno-funkcjonalne leksemów – części mowy według gramatyki szkolnej; kategorie graniczne fleksji i słowotwórstwa
10. Fonetyka z elementami fonologii: budowa narządów mowy; podział i klasyfikacja głosek; upodobnienia fonetyczne; uproszczenia grup spółgłoskowych; fonetyka współczesnej polszczyzny; akcent w języku polskim; głoska a fonem; cechy dystynktywne i warianty fonemów; alfabet; litery; zależności między wymową a ortografią
11. Kultura języka: podstawowe pojęcia kultury języka; innowacja i błąd; kryteria poprawności językowej; rodzaje błędów językowych
12. Wiedza o literaturze i kulturze – podstawowe pojęcia, podstawy analizy i interpretacji tekstów kultury
13. Wiedza o języku i literaturze w podręcznikach do kształcenia wczesnoszkolnego. Przygotowanie ucznia do II etapu kształcenia.
Każde spotkanie obejmuje część teoretyczną porządkującą wiedzę na temat poszczególnych działów nauki o języku, literaturze i kulturze wraz z siatką pojęć i terminów oraz część praktyczną zawierającą propozycję działań dydaktycznych, zadań i ćwiczeń dla uczniów.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
W zakresie wiedzy student zna i rozumie:
W1. etapy rozwoju poszczególnych sprawności językowych dzieci do 10 r.ż., w tym etapy nabywania umiejętności czytania i pisania w języku
polskim;
W2. podstawowe pojęcia i terminy z zakresu teorii literatury, kultury oraz wiedzy o języku;
W3. podstawy i zakres doboru treści nauczania w zakresie edukacji polonistycznej w przedszkolu i klasach I–III szkoły podstawowej.
W zakresie umiejętności student potrafi:
U1. funkcjonalnie posługiwać się podstawowymi pojęciami i terminami z zakresu teorii literatury, kultury oraz wiedzy o języku.
U2. poprawnie posługiwać się językiem polskim w mowie i w piśmie;
U3. przygotowywać wypowiedź podporządkowaną zasadom retoryki;
U4. rozpoznawać perswazję i manipulację w języku;
U5. przekształcać tekst i wykonywać na nim określone działania;
U6. opisywać cechy artykulacyjne spółgłosek i samogłosek polskich;
U7. określać cechy dystynktywne fonemów;
U8. przeprowadzać analizę słowotwórczą derywatów;
U9. dokonywać analizy morfologicznej formy wyrazowej;
U10. określać wartości kategorii gramatycznych;
U11. nazywać części mowy;
U12. analizować wypowiedzenia pojedyncze i złożone;
U13. wskazywać problemy dyskusyjne morfologii, składni i słowotwórstwa;
U14. oceniać tekst pod względem jego poprawności, klasyfikować błędy językowe;
U15. łączyć poszczególne obszary wiedzy o języku w spójny system podporządkowany funkcjom komunikacyjnym;
U16. dokonać analizy i interpretacji zróżnicowanych formalnie dzieł literackich oraz kulturowych;
U17. analizować materiały dydaktyczne pod kątem prezentowanej w nich wiedzy o języku;
U18. zaplanować pojedyncze zadania/ćwiczenia i zajęcia dydaktyczne z zakresu wiedzy o języku, w tym także działania służące rozwijaniu własnej
wiedzy i umiejętności;
U19. ocenić przydatność metod, środków, materiałów i dobrych praktyk w uczeniu się o języku, literaturze i kulturze.
W zakresie kompetencji społecznych student jest gotów do:
KS1. wykazywania troski o kulturę języka oraz etykę i etykietę komunikacji – własną i uczniów;
KS2. rozwijania kompetencji językowych – własnych i uczniów;
KS3. przyjmowania refleksyjnej postawy wobec języka, komunikacji oraz zmian zachodzących współcześnie w obu tych obszarach, a także
własnych kompetencji językowych.
Kryteria oceniania
1. Obecność na zajęciach (możliwe 2 nieusprawiedliwione nieobecności), poprawne wykonanie zadań podczas zajęć, aktywność na zajęciach
2. Test z wiedzy o języku obejmujący wiadomości i umiejętności z zajęć - uzyskanie co najmniej 60% punktów przewidzianych za test
3. Zestaw zadań z zakresu wybranego obszaru wiedzy o języku w ujęciu funkcjonalnym spełniający następujące warunki:
spełniającego następujące warunki:
-- w zestawie zadań określona została grupa odbiorców (przedszkolaki lub uczniowie klas 1-3), a poziom trudności zajęć jest dostosowany do wieku odbiorców,
- zestaw zadań jest dostosowany do obowiązującej podstawy programowej,
- zestaw zadań jest przygotowany poprawnie pod względem merytorycznym i dydaktycznym,
- zestaw zadań jest spójną, oryginalną i ciekawą propozycją zajęć opartych na współczesnych tekstach dla dzieci.
Sposób zaliczenia
- Test z wiedzy o języku
- Zestaw zadań z zakresu wybranego obszaru wiedzy o języku
Literatura
Bańko M., Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2002.
Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S.,Tekstologia, Warszawa 2009.
Grzegorczykowa R., Wykłady z polskiej składni, Warszawa 1996.
Karaś H., Wierzbicka-Piotrowska E., Wśród znaków kultury. Kształcenie językowe. Stylistyka, Kielce 2004.
Karaś H., Wierzbicka-Piotrowska E., Wśród znaków kultury. Kształcenie językowe. Retoryka, Kielce 2004.
Mikołajczuk A., Puzynina J. (red.), Wiedza o języku polskim w zreformowanej szkole. Szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne, Warszawa 2004.
Podracki J., Składnia polska, Warszawa 1997.
Podracki J. (red.), Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny, Warszawa 2001.
Tokarski R., Słownictwo jako interpretacja świata [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, red. Bartmiński J., Lublin 1993.
Wierzbicka A., Wierzbicki P., Praktyczna stylistyka, Warszawa 1970.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: