Konteksty wychowania i zachowania ryzykowne 2300-J-PDS-PWY-KWZ
Problematyka zajęć obejmuje omówienie tematyki zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży w kontekście różnych środowisk wychowawczych. Celem jest przyjrzenie się źródłom występowania poszczególnych zachowań, stosowanym rozwiązaniom i próba poszukiwania kolejnych, a także dyskusja nad nowymi wyzwaniami w funkcjonowaniu dzieci i młodzieży.
Podczas kursu omawiane są:
- podstawowe definicje związane z problematyką przedmiotu: konteksty wychowania, zachowania ryzykowne, czynniki ryzyka, czynniki chroniące, profilaktyka i jej poziomy, itp.;
- teoretyczne podstawy konstruowania programów profilaktycznych, standardy i rekomendacje;
- omówienie poszczególnych zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży: skala zjawiska, czynniki ryzyka, czynniki chroniące, stosowana profilaktyka, kontekst rodzinny, szkolny, rówieśniczy;
- propozycje rozwiązań praktycznych związanych z profilaktyką wybranych zachowań ryzykownych, analiza programów profilaktycznych i/lub scenariuszy zajęć.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student zna i rozumie:
- psychologiczne i rehabilitacyjne uwarunkowania, rozwoju, kształcenia, wychowania oraz wspomagania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i ich rodziny (K_W09)
- uwarunkowania i metodykę nauczania uczniów w grupach zróżnicowanych oraz specyfikę współpracy ze specjalistami, rodzicami i otoczeniem społecznym (K_W14)
- pojęcia wychowania i rozwoju, funkcje, style, konteksty wychowania, zagadnienia podmiotowości w wychowaniu, postaw wychowawczych, zasady współpracy środowisk wychowawczych oraz problematyka zachowań ryzykownych i programy profilaktyki (K_W15)
- specyfikę roli zawodowej pedagoga specjalnego pracującego w grupie uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi, znaczenie planowania rozwoju osobistego i zawodowego, współpracy ze specjalistami, rodzicami i otoczeniem społecznym oraz zasady efektywnego posługiwania się aparatem mowy (K_W19)
Student potrafi:
- wykorzystywać teorie psychosocjologiczne, medyczne i rehabilitacji, filozoficzne i prawne oraz kulturowe do analizy i planowania procesów kształcenia oraz wychowania osób ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi (K_U04)
- projektować zajęcia, aktywizować, doradzać i wspierać osobę ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym z niepełnosprawnością w różnych fazach życia oraz ocenić przydatność metod, środków i materiałów do realizacji zadań wychowawczych, opiekuńczych i dydaktycznych (K_U05)
- diagnozować podstawowe trudności, planować działania oraz dostosować metody pracy, programy dydaktyczne, wychowawcze i profilaktyczne do aktualnych potrzeb uczniów w grupach zróżnicowanych, w tym z niepełnosprawnością na różnych etapach ich życia (K_U06)
- wykorzystywać wiedzę za zakresu edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną, w tym aspekty medyczne, psychosocjologiczne i kulturowe pracy i wspierania (K_U07)
- analizować własne działania pedagogiczne (dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze) i wskazywać obszary wymagające modyfikacji; zarządzać procesami uczenia się i skutecznie budować motywację uczniów; rozpoznawać i efektywnie rozwiązywać problemy wychowawcze we współpracy z rodzicami i instytucjami wspomagającymi, w tym ze specjalistami (K_U09)
Student jest gotów do:
- przyjmowania refleksyjnej postawy wobec swojej działalności zawodowej, poszerzania swojej wiedzy za zakresu edukacji, wychowania i wspierania osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i doskonalenia umiejętności zawodowych (K_K01)
- podejmowania dyskusji na tematy pedagogiczne, argumentowania i uzasadniania swojego zdania z wykorzystaniem wiedzy naukowej na temat sytuacji edukacyjnej i społecznej osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym z niepełnosprawnością (K_K02)
- realizacji innowacji pedagogicznych związanych z wyzwaniami społecznymi i cywilizacyjnymi przyszłości, służących rozwojowi uczniów oraz integracji rodziców i środowiska lokalnego z instytucją edukacyjną (K_K03)
- współpracy w zespole specjalistów, rodziców i otoczenia społecznego podczas rozwiązywania ważnych problemów edukacji, wychowania i wspierania autonomii osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym z niepełnosprawnością na różnych etapach ich życia (K_K04)
- podejmowania odpowiedzialnego przywództwa, pracy w zespole, współdziałania w społeczności szkolnej i lokalnej w celu zapewnienia najlepszych warunków dla rozwoju i zdrowia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (K_K05)
- tworzenia kultury zaufania, przestrzegania norm etycznych i prawnych w pracy pedagogicznej oraz interweniowania w przypadkach łamania praw osoby ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym z niepełnosprawnością (K_K06)
Kryteria oceniania
Zaliczenie na podstawie obecności, przygotowania do zajęć, aktywności oraz pracy zaliczeniowej: przygotowanie koncepcji programu profilaktycznego dla wybranej grupy odbiorców.
Literatura
Literatura dotycząca poszczególnych zachowań ryzykownych dobierana zgodnie z omawianym tematem i potrzebami Studentów: raporty, analizy, publikacje ORE, materiały audiowizualne;
Gąbka, A. (2024). Na tropie podejrzanych zachowań: ponad 90 ćwiczeń, które pomogą dziecku rozpoznać trudne zachowania u siebie i u innych oraz sobie z nimi radzić;
Kulesza, M. (2025). Psychospołeczne aspekty zażywania substancji psychoaktywnych wśród młodzieży. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 636(1), 3–17;
Ostaszewski, K. (2014). Zachowania ryzykowne młodzieży w perspektywie mechanizmów resilience;
Ostaszewski, K. (2022). Zachowania ryzykowne polskich nastolatków. W: M. Sajkowska, R. Szredzińska (red.), Dzieci się liczą 2022. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce (s. 180–197). Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę;
Phifer, L., Crowder A., Elsenraat T., Hull R. (2021). Wielka domowa apteczka psychologiczna. 200 plansz terapeutycznych;
Programy rekomendowane: https://programyrekomendowane.pl/
Stuła, A., Przemoc i cyberprzemoc: poradnik dla rodziców uczniów szkół ponadpodstawowych. Dostęp: http://www.ornontowice.edu.pl/www/sites/default/files/Poradnik%20dla%20rodzic%C3%B3w%20uczni %C3%B3w%20szk%C3%B3%C5%82%20ponadpodstawowych%20ISBN%20978-83-63267-14-8.pdf
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: