Różnice między ludźmi 2300-FWM-5
Celem kursu jest dokonanie przeglądu głównych teorii, metod badawczych, stawianych i weryfikowanych hipotez oraz uzyskiwanych rezultatów dotyczących wybranych różnic indywidualnych: inteligencji, zdolności specjalnych, temperamentu oraz preferowanych stylów działania i funkcjonowania poznawczego.
Tematyka wykładów obejmuje:
Początki problematyki różnic indywidualnych; badacze XIX-wieczni. Różnice inter- i intraindywidualne. Cecha i typ jako podstawowe kategorie służące do opisu różnic indywidualnych. Natura czy środowisko – determinanty różnic indywidualnych.
Definicje inteligencji. Struktura inteligencji – teorie czynnikowe, system hierarchiczny, struktura intelektu w teorii J. P. Guilforda, koncepcja Cattela. Podejście poznawcze i teorie przetwarzania informacji – inteligencja a szybkość przetwarzania informacji, strategie i dokładność rozwiązywania złożonych problemów, cechy uwagi jednostki, działanie jej pamięci krótkotrwałej.
Biologiczne wyjaśnianie inteligencji – badania z użyciem tomografii pozytonowej PET i rezonansu magnetycznego (MRI). Znaczenie szybkości przewodnictwa neuronalnego, wielkości mózgu, pojemności czaszki, niezawodności systemu, wydajności energetycznej mózgu.
Geneza inteligencji – badania nad bliźniętami i nad korelacjami rodzinnymi. Znaczenie rasy i kultury. Inteligencja a warunki społeczno – ekonomiczne. Różnice związane z płcią. Możliwości zwiększania inteligencji.
Istota zdolności twórczych. Kryteria twórczości i jej rodzaje. Model zdolności twórczych w koncepcji J. P. Guilforda. Poznawcze komponenty twórczości – uwaga, percepcja, wyobraźnia, struktura pojęć, pamięć i myślenie. Związki twórczości z poziomem inteligencji. Twórczość a cechy osobowościowe jednostki.
Temperament – wczesne badania empiryczne, teoria Heymansa i Wiersmy – aktywność, emocjonalność, funkcja pierwotna/wtórna jako główne cechy temperamentu.
Konstytucjonalne teorie E. Kretschmera i W. Sheldona, związki między typem budowy ciała a cechami temperamentu.
Interakcyjna teoria temperamentu Thomasa i Chess – Projekt New York Longitudinal Study, temperament jako styl zachowania.Trzy temperamenty. Dobroć dopasowania i niedopasowanie jako rezultat zależności między oczekiwaniami środowiska (rodziny, szkoły) wobec dziecka a cechami jego temperamentu .Koncepcja temperamentu A. Bussa i R. Plomina – emocjonalność, aktywność i towarzyskość. Teoria poszukiwania doznań M. Zukermana.
Style poznawcze jako preferowany sposób wykonywania czynności poznawczych. Zależność/niezależność od pola percepcyjnego i jej rola w wyznaczaniu możności różnicowania bodźców o różnej wadze. Refleksyjność/impulsywność jako stopień kontroli przebiegu procesów poznawczych. Abstrakcyjność/konkretność kategoryzacji bodźców z otoczenia. Funkcjonalne znaczenie stylu poznawczego.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zrealizowaniu kursu student:
- rozumie istotę zróżnicowania intra- i interindywidualnego oraz rodzaje różnic
- zna pionierów badań nad różnicami indywidualnymi
- potrafi wymienić podstawowe teorie strukturalne inteligencji
- wie o prowadzonych badaniach, poszukujących związków inteligencji z procesami
poznawczymi człowieka (pamięcią Krótkotrwała, uwagą, strategiami poznawczymi)
- potrafi przedstawić biologiczne teorie inteligencji
- zna przebieg filogenezy zachowań inteligentnych
- charakteryzuje zdolności twórcze i ich relacje z inteligencją
- rozróżnia inteligencję społeczną i emocjonalną, potrafi je opisać
- rozumie istotę temperamentu, zna pionierów tej problematyki
- charakteryzuje konstytucjonalne teorie temperamentu
- opisuje przykładowe teorie temperamentu skoncentrowane na dziecku i dotyczące
ludzi dorosłych
- zna związek temperamentu z wybranymi preferencjami – stylami działania i stylami poznawczymi
Kryteria oceniania
Przedmiot kończy się zaliczeniem na ocenę, które ma postać zamkniętego testu wiadomości (złożonego z zadań jednokrotnego wyboru).
Warunkiem uzyskania oceny pozytywnej jest zdobycie 50% + 1 punktu. Liczba zdobytych punktów decyduje o zróżnicowaniu ocen końcowych.
Literatura
1. Bouchard Jr. T. (2002). Badania podłużne na d osobowością i inteligencją. Z perspektywy genetyki zachowania i psychologii ewolucyjnej. W: W.Oniszczenko (red) – Geny i środowisko a zachowanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
2. Ciarkowska W., Matczak A. (2001). Różnice indywidualne: wybrane badania inspirowane Regulacyjną Teorią Temperamentu Profesora Jana Strelaua. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Interdyscyplinarne Centrum Genetyki Zachowania
3. Kosslyn S. M., Rosenberg R. S. (2006). Psychologia. Mózg, człowiek, świat. Rozdz. 9. Kraków: Wydawnictwo Znak
4. Nęcka E. (2003). Inteligencja. Geneza, struktura, funkcje. Gdańsk: GWP
5. Oniszczenko w. (1998). Odziedziczalność temperamentu u dzieci w wieku 3 – 10 lat. Psychologia Wychowawcza, 1, s. 1 - 16
6. Oniszczenko W. (2005). Genetyczne podstawy ludzkich zachowań. Przegląd badań w populacji polskiej. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
7. Sternberg R. J. /red./ (2000). Handbook of Intelligence. Cambridge: Cambridge University Press
8. Strelau J. (2002). Psychologia różnic indywidualnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe “Scholar”
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: