Sankcje administracyjne i penalne w prawie antymonopolowym oraz Prawo pomocy publicznej 2200-1W001S

I. Sankcje administracyjne i penalne z tytułu naruszeń prawa konkurencji (ta
część wykładu obejmuje 22 godz.)

1) Źródła prawne - podstawy sankcji administracyjnych i penalnych w polskim
i unijnym prawie konkurencji. Wdrożenie Dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) 2019/1 z dnia 11 grudnia 2018 r. ECN+
2) Sporne problemy dotyczące podstaw stosowania sankcji
a) Otwarty katalog praktyk ograniczających konkurencję
b) Pomocnictwo jako forma współdziałania w naruszeniu kartelowym
(„facilitator liability”)
c) Odpowiedzialność biernego uczestnika uzgodnień kartelowych
d) Odpowiedzialność za naruszenia w ramach grupy kapitałowej
(„parenthal liability”)
e) Odpowiedzialność następcy prawnego („successor liability”)
3) Sankcje administracyjne stosowane wobec przedsiębiorców
a) Rodzaje sankcji
b) Sporne problemy w świetle praktyki
4) Sankcje penalne stosowane wobec przedsiębiorców
a) Rodzaje sankcji
b) Sporne problemy w świetle praktyki
5) Penalizacja naruszeń osób fizycznych w trybie administracyjnym
6) Polityka łagodzenia kar (leniency) w prawie antymonopolowym
7) Charakter sankcji penalnych w sprawach kartelowych - w świetle
orzecznictwa strasburskiego i unijnego
a) Kierunki w orzecznictwie strasburskim:
- „Trzy kryteria w sprawie Engel”
- Pojęcie hard-core’owego prawa karnego w sprawie Jussila
- Wyrok w sprawie Menarini Diagnostics
b) Kierunki w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości
8) Kryminalizacja w sprawach kartelowych
a) Amerykańskie korzenie kryminalizacji w sprawach kartelowych
b) Sankcje karne w niektórych krajowych systemach prawa konkurencji a
prawo unijne
c) Podstawy kryminalizacji naruszeń kartelowych w wybranych państwach
Unii Europejskiej
9) Przestępstwo zmowy przetargowej w polskim systemie prawa karnego
a) Podstawy odpowiedzialności karnej
b) Zmowa przetargowa - penalizacja naruszenia jako deliktu
administracyjnego i przestępstwa
10) Programy zgodności („compliance”)
a) Istota i cele programów zgodności
b) Praktyczne aspekty programów zgodności w przedsiębiorstwach
c) Compliance matter” - przewodnik Komisji dla przedsiębiorstw
d) Wpływ programów zgodności na wymiar kary w świetle orzecznictwa
unijnego.

II. Prawo pomocy publicznej (ta część wykładu obejmuje 8 godz.)

Wykład obejmuje problematykę prawnej regulacji pomocy publicznej, uważanej za jeden z elementów ochrony konkurencji. Konkurencja na rynku wiąże się z wolnością rywalizujących przedsiębiorców, dysponujących swobodnie własnością. Teza ta formułowana jest bez istotnych zastrzeżeń praktycznie od okresu liberalizmu i modelu funkcjonowania rynku w filozofii przedstawicieli ekonomii klasycznej z tym zastrzeżeniem, że z czasem wolność uzupełniono także o zasadę równości. Tak rozumiana konkurencja wymaga ochrony przez państwo i jest realizowana głównie przez prawo antymonopolowe. Odrębną kategorię stanowią natomiast działania samego państwa prowadzące do zniekształcenia konkurencji w następstwie udzielania przez państwo i jego agendy selektywnej pomocy określonym przedsiębiorcom (pomoc publiczna zakłócająca konkurencję). Ochrona konkurencji w sytuacji pomocy państwa nie znajduje podstawy w prawie krajowym, lecz wymaga internacjonalizacji. Stąd też reguły pomocy publicznej nie mają autonomicznej podstawy w prawie polskim, lecz są częścią prawa unijnego. Ich zaczepienie w prawie krajowym jest wyłącznie refleksem unormowań prawa unijnego i decyzji Komisji Europejskiej, podejmowanych na tej podstawie (zatwierdzone przez Komisję Europejską krajowe programy pomocowe mające formę aktów normatywnych). Stąd też prawo pomocy publicznej traktowane jest jako część składowa unijnego prawa ochrony konkurencji. W przeciwieństwie jednak do unijnego prawa antymonopolowego, które adresowane jest bezpośrednio do przedsiębiorców, reguły pomocy publicznej skierowane są do państw członkowskich UE, co skutkuje także odrębnością proceduralną obu dziedzin unijnego prawa konkurencji. Szerszy jest także katalog traktatowych wyłączeń spod ogólnego zakazu udzielania pomocy publicznej, którego skutkiem są odrębne reguły zakazu i dopuszczalności pomocy publicznej w sektorze rolnictwa (art. 42 TFUE), transporcie (art. 93 i 96 TFUE) oraz w przemyśle zbrojeniowym (art. 346 TFUE). Specyficzne reguły pomocy publicznej odnoszą się również do przedsiębiorców zobowiązanych do świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym oraz przedsiębiorców działających w warunkach monopolu skarbowego (art. 106 ust. 2 TFUE). Podstawy prawne reglamentacji udzielania pomocy publicznej tworzą przepisy art. 107–109 TFUE, wraz z aktami wykonawczymi oraz unormowaniami należącymi do tzw. prawa miękkiego (soft law).
Kwestie te zostaną szczegółowo omówione w ramach wykładu, który obejmuje następujące zagadnienia:
- Pojęcie i istota pomocy publicznej oraz jej funkcje,
- Środki i formy pomocy publicznej,
- Elementy składowe pomocy publicznej, tj. pomoc państwa lub ze źródeł
publicznych, selektywne przysporzenie korzyści, zakłócenie konkurencji oraz
wpływ na handel między państwami członkowskimi,
- Wyłączenia spod art. 107 ust. 1 z mocy traktatu oraz wyłączenia
fakultatywne,
- Pojęcie przedsiębiorstwa w prawie pomocy publicznej,
- Poszczególne rodzaje pomocy publicznej - pomoc regionalna, pomoc
sektorowa, pomoc horyzontalna, w tym pomoc na ratowanie i
restrukturyzację przedsiębiorstw,
- Pomoc państwa na rzecz przedsiębiorców świadczących usługi w ogólnym
interesie gospodarczym oraz na rzecz monopolu skarbowego,
- Nadzór nad udzielaniem pomocy publicznej i jej monitorowanie.