Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych 2200-1S300
Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych (mph) to dziedzina prawa międzynarodowego publicznego ograniczająca użycie przemocy w konfliktach zbrojnych, zarówno międzynarodowych, jak i niemiędzynarodowych, poprzez ochronę tych, którzy nie biorą bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych (w ogóle nie biorą udziału lub zaprzestali już takiego udziału). Ogranicza ono również prawo stron konfliktu do użycia środków i metod walki w takim zakresie, jaki jest niezbędny do osiągnięcia celów konfliktu bez powodowania zbędnego cierpienia i wywoływania nadmiernych szkód. Mph jest ściśle związane z międzynarodowym prawem karnym i międzynarodowym prawem dotyczącym ochrony praw człowieka.
Celem wykładu jest wzbogacenie wiedzy słuchaczy na temat współczesnego międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, uświadomienie im z jednej strony prostoty, a z drugiej strony złożoności problemów praktycznych związanych z jego wdrażaniem i skutecznością. Mph jest stosowane tylko i wyłącznie w sytuacjach, które zostały uznane za konflikty zbrojne, przy czym często trudno jest ustalić, czy dana sytuacja jest konfliktem zbrojnym, czy nim nie jest, dlatego też dane działanie może okazać się zgodnym z prawem lub nielegalnym w zależności od konkretnej sytuacji i jej kontekstu.
Zajęcia rozpoczną się od przedstawienia głównych pojęć, zasad, źródeł, podmiotów, instytucji i sposobów implementacji międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, z uwzględnieniem ich genezy i rozwoju historycznego.
Po teoretycznym wprowadzeniu studenci będą pracować nad kazusami dotyczącymi fikcyjnego konfliktu zbrojnego w fikcyjnym rejonie świata, jednak fakty podane w kazusie będą dotyczyły wydarzeń rzeczywistych, jakie miały miejsce w konfliktach zbrojnych w XX i XXI wieku. Słuchacze będą przedstawiać rozwiązania prawne dla praktycznych problemów humanitarnych, jakie powstały podczas konfliktów w b. Jugosławii, Iraku, Afganistanie i w innych częściach świata.
Szczególną uwagę będzie się poświęcać problemom kwalifikacji konfliktów zbrojnych (konflikty międzynarodowe, niemiędzynarodowe, inne sytuacje), okupacji wojskowej i zmianie jej charakteru w ostatnich latach, statusowi kombatanta i osoby cywilnej oraz skutkom posiadania określonego statusu, problemowi osób cywilnych bezpośrednio uczestniczących w działaniach zbrojnych, ochronie cywilów, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji kobiet i dzieci, traktowaniu jeńców wojennych, legalnym i nielegalnym środkom i metodom prowadzenia walki zbrojnej.
Zastosowanie różnych metod pracy (wykład z prezentacją w systemie power point, następnie indywidualna praca nad kazusami i dyskusja w grupie nad wynikami pracy indywidualnej) pozwala studentom rozwinąć umiejętność interpretacji tekstów prawnych w oparciu o solidną wiedzę teoretyczną oraz lepiej stosować prawo w konkretnych sytuacjach praktycznych. Dzięki temu studenci lepiej zrozumieją aspekty prawne współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych, będą lepiej potrafili posługiwać się źródłami prawa w celu znalezienia najlepszych rozwiązań praktycznych, a także krytycznie analizować pojawiające się trudności i wyzwania.
ZAKRES TEMATYCZNY:
1. Wprowadzenie do międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych - definicja, rozwój historyczny, relacje z innymi dziedzinami prawa międzynarodowego publicznego;
2. Materialny i osobowy zakres zastosowania międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, główne zasady i instytucje;
3. Status kombatanta, status osoby cywilnej. Problem osób cywilnych bezpośrednio uczestniczących w działaniach zbrojnych. Kategorie: szpiegów, najemników, PMC i implikacje prawne takiego statusu.
4. Status jeńców wojennych; zasady ochrony przysługującej jeńcom.
5. Ochrona osób cywilnych w rękach nieprzyjaciela, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji okupacji wojskowej.
6. Ochrona osób cywilnych przed skutkami działań zbrojnych - współczesne wyzwania dla zasad rozróżniania i proporcjonalności, problem ludzkich tarcz oraz tzw. środków ostrożności.
7. Ochrona rannych, chorych i rozbitków podczas wojny lądowej i morskiej.
8. Metody i środki walki ze szczególnym uwzględnieniem problemu min przeciwpiechotnych i amunicji kasetowej.
9. Konflikty zbrojne nie posiadające charakteru międzynarodowego ("wojny domowe") - identyczne cierpienie, różne regulacje prawne.
10. Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych i międzynarodowa ochrona praw człowieka - szczególny problem ich stosowania w sytuacjach wewnętrznych zamieszek i napięć.
11. Międzynarodowe mechanizmy zapewniające lepszą skuteczność międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych.
12. Implementacja międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych w prawie wewnętrznym państw - przykład Polski.
13. Międzynarodowa odpowiedzialność karna za zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości i ludobójstwo.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Student, który ukończył zajęcia:
WIEDZA:
- Zna podstawowe pojęcia i zasady międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych;
- Zna główne współczesne wyzwania wobec międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych;
- Zna różne metody implementacji międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych oraz rozumie przyczyny nieskuteczności niektórych spośród tych metod.
UMIEJĘTNOŚCI:
- Interpretuje teksty prawne w dobrej wierze z uwzględnieniem kontekstu współczesnych wydarzeń politycznych i rozwoju prawa;
- Rozumie wielowymiarowy i wielowarstwowy charakter międzynarodowych regulacji prawnych dotyczących konfliktów zbrojnych;
- Rozumie znaczenie krytycznego podejścia do współczesnych wyzwań dla międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych.
POSTAWA:
- Jest przekonany, że "nawet wojny mają swoje ograniczenia" i że nie da się usprawiedliwić nadmiernej przemocy;
- Jest przygotowany do promowania postawy ścisłego przestrzegania przepisów prawnych w stosunkach międzynarodowych w każdej sytuacji;
- Rozumie, że obojętność wobec ludzkiego cierpienia sprzyja dalszej przemocy.
Kryteria oceniania
20% oceny końcowej - regularny udział studenta w zajęciach i dyskusjach dotyczących kazusów; trafne rozwiązywanie problemów występujących w kazusach;
80% oceny końcowej - wynik pisemnego egzaminu kończącego zajęcia, składającego się z dwóch pytań sprawdzających wiedzę teoretyczną oraz jednego kazusu (opartego na fikcyjnym stanie faktycznym znanym studentom z kazusów omawianych na zajęciach).
Praktyki zawodowe
Nie są wymagane
Literatura
Materiały obowiązkowe:
Teksty następujących międzynarodowych umów wielostronnych:
- Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych z 12.VIII.1949 r.;
- Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu z 12.VIII.1949 r.;
- Konwencja genewska o traktowaniu jeńców wojennych z 12.VIII.1949 r.;
- Konwencja genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny z 12.VIII.1949 r.;
- Protokół dodatkowy do konwencji genewskich z 12.VIII.1949 r. dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych z 8.VI.1977 r.;
- Protokół dodatkowy do konwencji genewskich z 12.VIII.1949 r. dotyczący ochrony ofiar niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych z 8.VI.1977 r.
Dalsza literatura będzie zalecana odpowiednio do zainteresowania studentów. Szczególnie godne polecenia są następujące publikacje dostępne zarówno w bibliotece WPiA UW, jak i w Bibliotece UW oraz w darmowym dostępie internetowym na stronie www.icrc.org:
- M. Sassoli, A. Bouvier, „How Does Law Protect In War? Cases, Documents and Teaching Materials on Contemporary Practice in International Humanitarian Law”, Vol. I and II, ICRC, Geneva 2011;
- J.-M. Henckaerts, L. Doswald-Beck, „Customary International Humanitarian Law”, Vol. I : Rules, ICRC, Cambridge 2005.
Istnieje też wiele stron internetowych zawierających materiały nt. mph. Szczególnie godne polecenia są:
- strona Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża: www.icrc.org
- strona tzw. Międzynarodowej Inicjatywy nt. Międzynarodowego prawa Humanitarnego na Uniwersytecie Harvarda w USA: www.ihlresearch.org
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: