Prawo prywatne międzynarodowe 2200-1K013

Prawo prywatne międzynarodowe (ang. private international law, fr. droit international privé, niem. Internationales Privatrecht) w znaczeniu ścisłym oznacza gałąź prawa, której zadaniem jest rozgraniczanie sfer zastosowania (kompetencji) systemów prawnych regulujących stosunki z zakresu prawa prywatnego – cywilnego i handlowego. W tym znaczeniu nazywa się je również alternatywnie "prawem kolizyjnym" (ang. law of the conflict of laws, fr. droit de conflit des lois, niem. Kollisionsrecht). Potrzeba jego istnienia wynika z zasadniczej równorzędności wszystkich porządków prawnych państw współczesnego świata, co oznacza, że żadne z tych praw nie jest a priori "lepsze" od innych i każde może potencjalnie znaleźć zastosowanie do danego stosunku prawnego przed sądem, o ile tylko pozostaje z tym stosunkiem w dostatecznie bliskiej relacji.

Prawo prywatne międzynarodowe w opisanym wyżej, wąskim znaczeniu składa się z norm kolizyjnych, które wskazują prawo właściwe dla rozmaitych stosunków prywatnoprawnych za pośrednictwem łączników, tj. specjalnych kryteriów odnoszących się do atrybutów lub okoliczności faktycznych o charakterze osobowym (łączniki personalne), przedmiotowym (łączniki obiektywne) lub wynikającym z woli stron (wybór prawa właściwego, określany również jako "łącznik subiektywny"). Rolą prawa prywatnego międzynarodowego w znaczeniu ścisłym nie jest zatem bezpośrednia regulacja praw i obowiązków stron danego stosunku, którą przynoszą dopiero miarodajne normy merytoryczne - przede wszystkim należące do wskazanego porządku prawnego. Normy kolizyjne zupełne mogą wskazać jako właściwe prawo obowiązujące w siedzibie sądu (łac. lex fori) lub prawo obce. Normy kolizyjne jednostronne, które w polskim prawie kolizyjnym należą do wyjątków, wskazują wyłącznie własne prawo sądu orzekającego.

Do prawa prywatnego międzynarodowego w szerszym znaczeniu tego słowa należą również normy prawa merytorycznego stanowione dla sytuacji z elementem zagranicznym. Przede wszystkim chodzi tutaj o normy konwencji międzynarodowych regulujące bezpośrednio transgraniczne stosunki prywatnoprawne. Tytułem przykładu można wymienić Konwencję Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów (CISG) czy też Konwencję o umowie międzynarodowego przewozu drogowego (CMR); liczne konwencje regulują prawo własności intelektualnej, a także stosunki prawnorodzinne (zwłaszcza przysposobienie międzynarodowe).

Przepisy ustanawiające reżim materialnoprawny dla prywatnoprawnych stosunków o charakterze transgranicznym nazywa się często krótko 'prawem jednolitym.' W zakresie, w jakim dotyczą one stosunków gospodarczych, mowa tutaj o tzw. międzynarodowym prawie handlowym.

W trakcie wykładu z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego studenci poznają podstawy polskiego prawa prywatnego międzynarodowego w wąskim znaczeniu, tzn. prawa kolizyjnego. Zasadniczo nie omawia się prawa jednolitego, które jest przedmiotem szczegółowych zajęć w modułach bloków wykładowych. Bardzo ograniczone są również informacje na temat prawa prywatnego międzynarodowego Unii Europejskiej, które stanowi szybko rozwijającą się subdyscyplinę prawa kolizyjnego i międzynarodowego prawa procesowego cywilnego.

Prawo prywatne międzynarodowe jest dziedziną niełatwą, ale praktycznie bardzo przydatną. Trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie na rynku prawniczym bez przynajmniej elementarnej orientacji w tym zakresie.