Teoria integracji europejskiej 2105-PI-M-Z1TIEU
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z różnymi wyjaśnieniami i sposobami teoretycznej konceptualizacji integracji europejskiej.
Teoretycy realistyczni doszukują się źródeł integracji europejskiej w wyczerpaniu wojną i szczególnym położeniu geopolitycznym Europy po 1945 r. Z tej perspektywy konieczność przeciwstawienia się komunizmowi w okresie zimnej wojny była czynnikiem sprzyjającym integracji państw Europy Zachodniej, a sama integracja postrzegana była jako skutek polityki siły. Bardziej sprzyjające stanowisko wobec integracji zajmuje liberalizm, koncentrujący się na wyjaśnieniu współpracy między państwami. Z kolei globalizm wyjaśnia relacje między centrum, a peryferiami, natomiast szkoła angielska wnosi koncepcję społeczności międzynarodowej. Nasze rozumienie integracji poszerza dynamicznie rozwijający się konstruktywizm, skupiający się na wyjaśnieniu tożsamości i interesów aktorów. .
Wszesne teorie integracji europejskiej, takie jak funkcjonalizm i federalizm, rozwijały się już w okresie międzywojennym. Federalizm zakłada przezwyciężenie suwerenności państw i utworzenie jednego państwa europejskiego. Z kolei powstały w latach 1960. XX wieku neofunkcjonalizm. Charakteryzuje się dążeniem do naukowej ścisłości i obiektywności poprzez wyodrębnienie zmiennych i wysuwanie hipotez. Liberalizm międzyrządowy koncentruje się natomiast na wewnętrznym tworzeniu koalicji, znaczeniu siły relatywnej oraz roli przywódców narodowych w rozwoju integracji. W ujęciu tym integracja europejska rozwija się poprzez negocjacje na konferencjach międzyrządowych, po których następuje okres konsolidacji. Nurt ten łączy liberalną logikę powstawania preferencji wewnątrz państwa, z realistycznym mechanizmem negocjacji międzyrządowych, gdzie decydujące znaczenie ma siła państw.
Do połowy lat 1990. w studiach europejskich dominowała debata między neofunkcjonalizmem i podejściem międzyrządowym, natomiast od tego czasu zaznacza się podział między stanowiskiem racjonalistycznym i konstruktywistycznym. Instytucjonalizm dostrzega rolę rządów na etapie inicjującym integrację oraz znaczenie instytucji ponadnarodowych na dalszym etapie. Integrację postrzega dynamicznie, jako zinstytucjonalizowany proces historyczny.
Polityka porównawcza traktuje Unię Europejską jako typowy przypadek systemu politycznego, z horyzontalnym i wertykalnym podziałem władzy. Stosuje gotowe modele władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, przeniesione z badań nad systemami politycznymi państw federalnych. Wielopoziomowe zarządzanie postrzega Unię Europejską jako szczególny systemem polityczny nie mający precedensu w historii. Ważną rolę w aspekcie normatywnym odgrywa doktryna prawa międzynarodowego oraz kształtująca się doktryna prawa europejskiego.
Z perspektywy nauki o stosunkach międzynarodowych Unia Europejska jest szczególnym przypadkiem regionalnej współpracy i integracji, natomiast z perspektywy nauki o polityce – odrębnym systemem politycznym.
Wykład koncentruje się na przedstawieniu założeń poszczególnych teorii stosunków międzynarodowych i integracji europejskiej. Tematyka poszczególnych zajęć obejmuje:
1. Systematyka teorii stosunków międzynarodowych,
2. Realizm i jego wyjaśnienie integracji europejskiej
3. Liberalizm, globalizm, szkoła angielska wobec integracji europejskiej
4. Wczesne teorie integracji europejskiej: funkcjonalizm, federalizm, trans akcjonizm, neofunkcjonalizm i jego krytyka
5. Konstruktywizm i jego przydatność do analizy integracji europejskiej, Analiza przypadku: WPBiO w świetle teorii
6. Nowy instytucjonalizm (racjonalnego wyboru, historyczny, socjologiczny).
7. Unia jako system polityczny, integracja przez prawo, współczesny federalizm
8. Wielopoziomowe zarządzanie, sieci polityki, czym jest Unia Europejska?
Podczas ćwiczeń omówieniane są główne prace teoretyków integracji europejskiej w ujęciu historycznym.Tematyka poszczególnych spotkań obejmuje:
1. Wprowadzenie, omówienie struktury zajęć, podział referatów
2. Wczesne teorie integracji europejskiej: funkcjonalizm, federalizm, transakcjonizm
3. Neofunkcjonalizm, krytyka z perspektywy międzyrządowej
4. Integracja przez prawo, liberalizm międzyrządowy
5. Nowy instytucjonalizm (racjonalnego wyboru, historyczny, socjologiczny).
6. Polityczne teorie Unii Europejskiej, wielopoziomowe zarządzanie, sieci polityki
7. Konstruktywizm i reflektywizm w wyjaśnieniach integracji europejskiej
8. Podsumowanie. przyszłość studiów europejskich
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po ukończeniu zajęć student:
• ma pogłębiona wiedzę z zakresu teorii integracji europejskiej,
• zna i potrafi prawidłowo posługiwać się pojęciami teoretycznymi z zakresu studiów europejskich
• potrafi interpretować w kategoriach teoretycznych zjawiska występujące w Unii Europejskiej
• potrafi przygotować i wygłosić prezentację na temat artykułu naukowego, przygotować syntetyczną notatkę i krótki esej naukowy na temat dotyczący teorii integracji europejskiej.
Kryteria oceniania
Ćwiczenia:
• przygotowanie do zajęć i aktywność na zajęciach, udział w dyskusji na temat zadanych lektur
• referat na temat wybranego artykułu naukowego
• syntetyczna notatka (lub prezentacja) z artykułu naukowego
• praca semestralna w formie 4-5 stronicowego eseju naukowego
Wykład:
• egzamin ustny
Literatura
Literatura obowiązkowa do wykładu:
Paweł Janusz Borkowski, Polityczne teorie integracji międzynarodowej, Difin, Warszawa 2007,
Janusz Ruszkowski, Wstęp do studiów europejskich, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007,
Jacek Czaputowicz, Teorie stosunków międzynarodowych. Krytyka i systematyzacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008,
Jacek Czaputowicz, The English School of International Relations and Its Approach to European Integration, Studies & Analyses t. II, nr 2 (2003), s. 3-55, via internet,
Jacek Czaputowicz, Bezpieczeństwo międzynarodowe. Współczesne koncepcje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012, s. 65-70, 131-133, 150-153, 174-179.
Literatura dodatkowa do wykładu:
Ben Rosamond, Theories of European Integration, London 2000,
Antje Wiener, Thomas Diez (red.), European Integration Theory, Oxford University Press, Oxford 2009.
Literatura do poszczygólnych ćwiczeń:
1. Wprowadzenie, omówienie struktury zajęć, podział referatów
2. Wczesne teorie integracji europejskiej: funkcjonalizm, federalizm, transakcjonizm
Literatura obowiązkowa
Altiero Spinelli, Ernesto Rossi, For a Free and United Europe. A Draft Manifesto,
David Mitrany, A Working Peace System: An Argument of for the Functional Development of International Organization,
Karl W. Deutsch et al., Political Community and the North Atlantic Area, International Organization in the Light of Historical Experience,
w: Mette Eilstrup-Sangiovanni, Debates on European Integration. A Reader, Palgrave Macmillan, 2006, s. 17-86.
Literatura dodatkowa
Richard N., Coudenhove –Kalergi, Pan-Europe, Knopf, New York 1926,
Amatrai Etzioni, Political Unification. A Comparative Study of Leaders and Forces, Holt, Rinehart, Winston, New York 1965,
Arend Lijphart, Consociation and Federation. Conceptual and Empirical Links, Canadian Journal of Political Science t. 12, nr 3 (September 1979),
Wiesław Bokajło, Teorie i rozwój federalizmu – pojęcia i zasady, w: Wiesław Bokajło, Federalizm. Teorie i koncepcje, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998, s. 25-143.
3. Neofunkcjonalizm i jego krytyka
Literatura obowiązkowa
Ernst B. Haas, The Uniting of Europe. Political, Social and Economic Forcess, 1950-1957,
Leon N. Lindberg, The Political Dynamics of European Economic Integration,
Stanley Hoffmann, Obstinate or Obsolete? The Fate of the Nation-State,
Roger D. Hansen, Regional Integration: Reflections on a Decade of Theoretical Efforts,
w: Mette Eilstrup-Sangiovanni, Debates on European Integration. A Reader, Palgrave Macmillan, 2006, s. 89-178.
Literatura dodatkowa
Paul Taylor, The Functionalist Approach to the Problem of International Order: a Defense, Political Studies t. 16 nr 3 (1968),
Philippe C. Schmitter, Three Neo-Functional Hypotheses about European Integration, International Organization t. 23 nr 1, (1969),
Bela Balasa, The Theory of Economic Integration: An Introduction, w: Nelsen F. Brendt, Stubb Alexander, The European Union, Readings on the Theory and Practice of European Integration, Lynne Rienner Publishers, Boulder London 2003, s. 179-191,
Janusz Ruszkowski, Ponadnarodowość w systemie politycznym Unii Europejskiej, Wolters Kluwer, Warszawa 2010, s. 27-95.
P. Cocks, Towards Marxist Theory of European Integration, International Organization t. 34, nr 1 (1980),
Liesbet Hooghe, Gary Marks, A Postfunctionalist Theory of European Integration: From Permissive Consensus to Constraining Dissensus, British Journal of Political Science t. 29, s. 1-23, published on-line 27 October 2008
4. Integracja przez prawo
Literatura obowiązkowa
Wayne Sandholtz, John Zysman, 1992: Recasting the European Bargain,
Anne-Marie Burley, Walter Mattli, Europe Before the Court: A Political Theory of Legal Integration,
Geoffrey Garrett, The Politics of Legal Integration in the European Union,
w: Mette Eilstrup-Sangiovanni, Debates on European Integration. A Reader, Palgrave Macmillan, 2006, s. 181-263.
Literatura dodatkowa
Franciszek Strzyczkowski, Teorie integracji europejskiej w doktrynie amerykańskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012, s. 127-212, 213-270,
Wolfgang Wessels, An Ever Closer Fusion? A Dynamic Macropolitical View on Integration Processes, Journal of Common Market Studies t. 35, nr 2 (June 1997).
Mark A. Pollack, Theorizing the European Union: International Organization, Domestic Polity, or Experiment in New Governance?, Annual Review of Political Science t. 8, 2005, s. 357-398,
Joseph H.H. Weiler, Federalism and Constitutionalism: Europe’s Sonderweg, Harvard Jean Monet Working Paper 2000, nr 10,
5. Liberalizm międzyrządowy
Literatura obowiązkowa
Andrew Moravcsik, Preferences and Power in the European Community. A Liberal Intergovernmentalist Approach,
w: Mette Eilstrup-Sangiovanni, Debates on European Integration. A Reader, Palgrave Macmillan, 2006, s. 264-303,
Robert D. Putnam, Diplomacy and Domestic Politics: the Logic of Two-Level Games, International Organisatiin t. 42, nr. 3, 1988, s. 427-460.
Literatura dodatkowa
Alan S. Milward, The European Rescue of Nation State, London 1992, Routledge, s. 1-45,
Joseph M. Grieco, The Maastricht Treaty, Economic and Monetary Union and the Neo-realist Research Programme, „Review of International Studies” t. 21, nr 1 (1995), s. 21–40,
Sergiusz Trzeciak, Gra o Europę. Negocjacje akcesyjne Polski z Unia Europejską, Polski instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2010, s. 15-65, 235-252.
Puchala Donald J., Of Blind Men, Elephants, and International Integration, Journal of Common Market Studies”, nr 3 (1972) ,
William Wallace, Less than a Federation, More than a Regime: The Community as a Political System, w: Helen Wallace, William Wallace, Carol Webb (red.), Policy-Making in the European Community, London 1983, John Wiley&Sons Ltd., s. 403-436.
6. Nowy instytucjonalizm
Literatura obowiązkowa
Geoffrey Garrett, George Tsebelis, An Institutional Critique of Intergovernmentalism, International Organisation t. 50, nr 2 (1996), s. 269-299,
Paul Pierson, The Path to European Integration. A Historical-Institutionalist Analysis,
w: Mette Eilstrup-Sangiovanni, Debates on European Integration. A Reader, Palgrave Macmillan, 2006, s. 304-324,
Literatura dodatkowa
Simon J. Bulmer, The Governance of the European Union: A New Institutionalist Approach, Journal of Public Policy t. 13 nr 4 (1994),
Mark A. Pollack, Delegation, Agency and Agenda-Setting in the European Community, International Organization t. 52 nr 1 (1997), s. 99-134,
James G. March, Johan P. Olsen, The New Institutionalism: Organizational Factors in Political Life, American Political Science Review t. 78 (1984),
Tomasz Grzegorz Grosse, U objęciach europeizacji. Wybrane przykłady z Europy Środkowej i Wschodniej, ISP PAN, Warszawa 2012, s. 7-124.
James G. March, Johan P. Olsen, Instytucje. Organizacyjne podstawy polityki, Warszawa 2005.
Franciszek Strzyczkowski, Teorie integracji europejskiej w doktrynie amerykańskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012, s. 271-311, 312-367.
7. Wielopoziomowe zarządzanie, sieci polityki
Literatura obowiązkowa
Simon Hix, Study of the European Union II. The ‘New Governance’ Agenda and its Rival,
Garry Marks, Liesbet Hooghe, Kermit Blank, European Integration from the 1980s. State-Centric v. Multi-level Governance,
Giandomenico Majone, The Rise of the Regulatory State in Europe,
w: Mette Eilstrup-Sangiovanni, Debates on European Integration. A Reader, Palgrave Macmillan, 2006, s. 327-390,
Literatura dodatkowa
Marcus Jachtenfuchs, Theoretical Approaches to European Governance, European Law Journal t. 1 nr 2 (1995),
Alec Stone-Sweet, Wayne Sandholtz, European Integration and Supranational Governance, Journal of European Public Policy t. 4, nr 3,
Alberta Sbragia, Thinking about the European Union. The Uses of Comparison, w: Sbragia Alberta (red.), Euro-politics: Institutions and Policymaking in the New European Community, The Brooking Institution, 1992
Thomas Risse-Kappen, Explaining the Nature of the Beast: International Relations and Comparative Policy Analysis Meet the EU, Journal of Common Market Studies t. 34, nr 1 (1996).
Krzysztof Szczerski, Dynamika systemu europejskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.
8. Konstruktywizm i reflektywizm w wyjaśnieniach integracji europejskiej
Literatura obowiązkowa
Jeffrey T. Checkel, Social Construction and Integration,
Thomas Diez, Speaking ‘Europe’, The Politics of Integrations Discourse,
Ernst Haas, Does constructivism Subsume Neofunctionalism
w: Mette Eilstrup-Sangiovanni, Debates on European Integration. A Reader, Palgrave Macmillan, 2006, s. 393-446,
Literatura dodatkowa
Thomas Risse, „Let’s Argue!” Communicative Action and world Politics, International Organization t. 54, nr 1 (2000),
Joseph Jupille, James A. Caporaso, Jeffrey T. Checkel, Integrating Institutions: Rationalism, Constructivism, and the Study of the European Union, Comparative Political Studies t. 36, nr 1–2 (2003),
Jacek Sroka, Deliberacja i rządzenie wielopasmowe. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytety Wrocławskiego, Wrocław 2009.
Peter van Ham, European integration. Postmodern Condition. Governance, Democracy, Identity, Routledge 2000, s. 1-27, 91-123.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: