Zbrojenia, kontrola zbrojeń i rozbrojeń 2104-M-D3ZKZR-BSS
1. Wprowadzenie – do czego państwom służą zbrojenia i dlaczego czasem decydują się ograniczać ich zakres. Podstawowe pojęcia przedmiotu (zbrojenia, wyścig zbrojeń, rozbrojenie, regulacja zbrojeń, ograniczenie zbrojeń, redukcja zbrojeń, kontrola zbrojeń, środki budowy zaufania i bezpieczeństwa). Geneza i instytucjonalne podstawy procesu rozbrojeniowego.
2. Handel bronią. Specyfika: upolitycznienie transakcji, sposoby pozyskiwania broni, szara strefa i nielegalny handel. Współczesne trendy: wydatki wojskowe, zjawiska wpływające na ich wielkość, zróżnicowanie regionalne. Próby regulacji.
– Nielegalny handel bronią – przyczyny, skala zjawiska, formy realizacji.
Przemysł zbrojeniowy – specyfika: role państw, wpływ na gospodarkę, kompleks wojskowo-przemysłowy. Główni aktorzy: państwa, największe koncerny zbrojeniowe.
– Traktat o handlu bronią (ATT).
3-4. Broń jądrowa i nośniki. Specyfika: podstawowe zasady działania, rodzaje głowic jądrowych i nośników. Wpływ na globalny i regionalne układy sił.
Arsenały jądrowe państw nuklearnych – geneza, zasoby, znaczenie strategiczne, stan obecny.
– USA,
– Rosja,
– Chiny,
– Francja,
– Wielka Brytania.
5-6. Reżim nieproliferacji broni jądrowej. Geneza, mechanizmy polityczne i proceduralne. Rola Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Główne problemy i dylematy funkcjonowania.
– NPT (możliwe 2 osoby),
– Państwa spoza NPT – Izrael, Indie, Pakistan (możliwe 2 osoby),
– Państwa „wysokiego ryzyka” i reakcje społeczności międzynarodowej – case study: Korea Północna,
– Państwa „wysokiego ryzyka” i reakcje społeczności międzynarodowej – case study: Iran,
– Odstraszanie nuklearne NATO (Nuclear Sharing).
7-9. Rozbrojenie jądrowe.
Strefy wolne od broni jądrowej. Koncepcja, praktyka i zróżnicowanie stref. Znaczenie.
– Idea i strefa w Ameryce Łacińskiej (traktat z Tlatelolco),
– Południowy Pacyfik (traktat z Rarotonga), Azja Południowo-Wschodnia (traktat z Bangkoku),
– Afryka (traktat z Pelindaby), Azja Centralna (traktat z Semipałatyńska).
Traktaty o częściowym i całkowitym zakazie prób z bronią jądrową (PTBT i CTBT). Podstawy traktatowe, wymiar praktyczny, status obecny.
Traktat o zakazie broni jądrowej (TPNW) i jego status polityczno-prawny.
Porozumienia amerykańsko-radzieckie/rosyjskie o ograniczeniu strategicznych zbrojeń jądrowych.
– Antecedencje – SALT I, SALT II, START I, START II (możliwe 2 osoby),
– INF – geneza, znaczenie polityczne i status obecny,
– Porozumienia w XXI w. – SALT i Nowy START (+ jego status obecny).
10. Broń biologiczna i chemiczna – podstawowe środki, charakter, współczesne wyzwania i rozbrojenie.
– Konwencja o zakazie broni bakteriologicznych (BWC),
– Konwencja o zakazie broni chemicznej (CWC) (możliwe 2 osoby).
11. Wymiar ekologiczny – ochrona „wspólnego dziedzictwa ludzkości”.
– Traktat Antarktyczny,
– Układ o dnie morskim,
– Układ kosmiczny,
– Konwencja o zakazie stosowania technik modyfikacji środowiska w celach wojskowych (ENMOD).
12. Ograniczenie stosowania niektórych kategorii broni konwencjonalnej. Wymiar humanitarny. Geneza i znaczenie.
– Konwencja o zakazie stosowania i ograniczeniu niektórych broni konwencjonalnych (CCW) oraz protokoły do konwencji,
– Konwencja o zakazie min przeciwpiechotnych (MBT),
– Konwencja o zakazie amunicji kasetowej (CCM).
13. Reżim CFE oraz środki budowy zaufania i bezpieczeństwa. Idea, stosowanie w praktyce, adekwatność w realiach współczesnych.
– Traktat o siłach konwencjonalnych w Europie (CFE) i jego uzupełnienia (CFE 1A, Porozumienie z Florencji, Adaptowany CFE),
– Traktat o otwartych przestworzach (Open Skies Treaty),
– Środki budowy zaufania i bezpieczeństwa – idea, zakres, treść Dokumentów Wiedeńskich.
14. Uzbrojenie przyszłości. Najważniejsze trendy, zagrożenia. Możliwe kierunki ewolucji charakteru konfrontacji zbrojnej niekonwencjonalnymi środkami.
– UAV’s,
– broń autonomiczna („killer robots”),
– AI,
– broń hipersoniczna,
– broń antysatelitarna,
– broń elektromagnetyczna (energetyczna).
15. Kolokwium zaliczeniowe.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Uzyskanie podstawowej wiedzy z zakresu przedmiotu
Wiedza: absolwent zna i rozumie:
normy regulujące kwestie konfliktów zbrojnych
dylematy współczesnej cywilizacji mające wpływ na problematykę bezpieczeństwa, w tym na powstawanie zagrożeń dla bezpieczeństwa oraz na tworzenie mechanizmów reagowania na te zagrożenia i rozwiązywania problemów bezpieczeństwa
Umiejętności: absolwent potrafi:
wykorzystywać wiedzę teoretyczną i faktograficzną z zakresu nauk o bezpieczeństwie do formułowania i rozwiązywania problemów bezpieczeństwa;
rozwiązywać problemy z zakresu bezpieczeństwa poprzez dobór właściwych źródeł i informacji, krytyczną analizę, syntezę i interpretację tych informacji;
kierować pracą w ramach zespołu powołanego dla badania i poszukiwania rozwiązań problemów bezpieczeństwa, współpracować z innymi osobami w ramach takiego zespołu
Kompetencje społeczne: absolwent jest gotów do:
krytycznej oceny posiadanej wiedzy na temat bezpieczeństwa oraz krytycznej oceny odbieranych treści, w tym krytycznej analizy strategii państw i instytucji międzynarodowych w zakresie bezpieczeństwa
poszukiwania i zasięgania opinii ekspertów z zakresu bezpieczeństwa w sytuacji trudności z samodzielnym rozwiązaniem tych problemów
S1_W06, S1_W09, S1_U1, S1_U02, S1_U03, S1_U05, S1_U06, S1_K01, S1_K02
Kryteria oceniania
– kolokwium zaliczeniowe,
– wygłoszenie referatu podczas zajęć na jeden z dostępnych tematów (referat =/= odczyt),
– aktywność w trakcie zajęć.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
Literatura podstawowa
R. Kuźniar (i in.), Bezpieczeństwo Międzynarodowe, Warszawa 2020 (zwłaszcza rozdz. 9. i 17.)
Stosowne rozdziały „Rocznika Strategicznego” (dostępne na stronie WNPiSM UW; https://wnpism.uw.edu.pl/rocznik/)
W. Multan, Porozumienia rozbrojeniowe po II wojnie światowej, Warszawa 1985
T. Schmalberger, S. Tulliu, Coming to Terms with Security: A Lexicon for Arms Control Disarmament and Confidence Building, ONZ 2001
Materiały ze stron internetowych: "Arms Control Association" (http://www.armscontrol.org), „Nuclear Threat Initiative" (http://www.nti.org), „Federation of Atomic Scientists” (http://fas.org)
Stosowne wydania SIPRI Yearbook
Literatura uzupełniająca
J.A. Larsen, J.J. Wirtz (eds.), Arms control and cooperative security, London 2009
M. Gillis, Disarmament. A Basic Guide, UN-New York 2009
A.D. Rotfeld (red.), Kontrola zbrojeń. Rozbrojenie u progu XXI wieku, Warszawa 2002,
I. Anthony, A.D. Rotfeld (eds.), A Future Arms Control Agenda, New York2001
T. Strulak, Działania na rzecz rozbrojenia i kontroli zbrojeń, (w:) J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006
T.Strulak, Niebezpieczeństwo rozprzestrzeniania broni masowego rażenia, (w) J.Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006.
R. Kuźniar, Bezpieczeństwo w stosunkach międzynarodowych, (w:) E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa 2006
I. Topolski, Kontrola i redukcja zbrojeń, (w:) M. Pietraś (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne, Lublin 2006
M. Kaczmarski, Problematyka zbrojeń i rozbrojenia, (w:) R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008
Z. Lachowski, Półwiecze kontroli zbrojeń: próba bilansu, „Sprawy Międzynarodowe” 4/2010
Z. Lachowski, Zmierzch kontroli zbrojeń w Europie, „Bezpieczeństwo Narodowe”, 21/2012
M. Zachara, Broń i dyplomacja. Eksport uzbrojenia w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych, Kraków 2010
R. Stohl, S. Grillot, The International Arms Trade. War and conflict in the modern world, Cambridge-Malden 2009
A. Feinsten, The Shadow World. Inside the Global Arms Trade, London 2011
S. Perlo-Freeman, 65 years of military spending: Trends in SIPRI's new data, SIPRI 2016
M. Terlikowski, Liberalizacja rynku produktów obronnych w Unii Europejskiej, Materiały studialne PISM, 15/2011
A. Markusen, Arms trade as illiberal trade [w:] J. Brauer, J. P. Dunne (red.), Arms Trade and Economic Development. Theory, policy, and cases in arms trade offsets, London-New York 2004
SIPRI Military Expenditure Database
SIPRI Arms Industry Database
R. Rhodes, Jak powstała bomba atomowa, Warszawa 2000
R. Kopeć, Strategie nuklearne w okresie pozimnowojennym, Kraków 2014
R. Kopeć, P. Mazur, Odstraszanie militarne w XXI wieku. Polska – NATO – Rosja, Kraków 2017
G. Nycz, Mocarstwa nuklearne rywalizujące z USA i polityki odstraszania w XXI wieku, Kraków 2020
Ł. Kulesa, Odstraszanie jądrowe w polityce bezpieczeństwa Francji, Biuletyn PISM, Warszawa 2020
A. Kacprzyk, Wyniki Przeglądu polityki jądrowej USA, Biuletyn PISM, Warszawa 2018
Ł. Jureńczyk, Broń nuklearna w strategii i polityce bezpieczeństwa Chińskiej Republiki Ludowej, w: Roczniki Humanistyczne 9/2018
E. Wyciszkiewicz, Strategia nuklearna Federacji Rosyjskiej, w: Polski Przegląd Dyplomatyczny 20/2004
A.M. Dyner, Rosyjska polityka w zakresie odstraszania jądrowego, Komentarz PISM, Warszawa 2020
J. Affek, Strategiczne siły jądrowe Federacji Rosyjskiej, w: Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne 50/2016
A. Kacprzyk, Wyniki Przeglądu polityki jądrowej USA, Biuletyn PISM, Warszawa 2018
T. Pugacewicz, Missile Defense Roles in the Post-Cold War U.S. Strategy, Politeja 5/2017.
Ł. Jureńczyk, Broń nuklearna w strategii i polityce bezpieczeństwa Chińskiej Republiki Ludowej, w: Roczniki Humanistyczne 9/2018
E. Wyciszkiewicz, Strategia nuklearna Federacji Rosyjskiej, w: Polski Przegląd Dyplomatyczny 20/2004
A.M. Dyner, Rosyjska polityka w zakresie odstraszania jądrowego, Komentarz PISM, Warszawa 2020
J. Affek, Strategiczne siły jądrowe Federacji Rosyjskiej, w: Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne 50/2016
K. Jaźwiński, Rola broni jądrowej w polityce wojskowej Wielkiej Brytanii po zimnej wojnie, w: Przegląd Europejski 2/2006
A. Kacprzyk, Results of the U.S. Nuclear Posture Review , Biuletyn PISM, Warszawa 2018
Ł. Kulesa, Kondycja i perspektywy Traktatu o nieproliferacji broni jądrowej (NPT), Biuletyn PISM, Warszawa 2019
M. Madej, Zwalczanie proliferacji BMR jako współczesny problem bezpieczeństwa międzynarodowego, w: R. Kuźniar i in., Bezpieczeństwo międzynarodowe, Warszawa 2012.
P. Crawl i inni, Assessing Progress on Nuclear Nonproliferation and Disarmament. 2009-2010 Report Card, October 2010.
J. Bryła, Rozwój i znaczenie reżimów międzynarodowych na przykładzie reżimu nieproliferacji broni jądrowej, Warszawa 2006
P. Śledź, Proliferacja broni jądrowej w XXI wieku – główne wyzwania i zagrożenia dla społeczności międzynarodowej, w: K. Śmiałek, W. Śmiałek (red.), Międzynarodowe uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego/państwa, Warszawa 2019
B. Ćwioro, Międzynarodowe wysiłki na rzecz powstrzymania irańskiego programu nuklearnego, [w:] A. Dzisiów-Szuszczykiewicz (red.), Iran – 30 lat po rewolucji, Warszawa 2009
M.A. Piotrowski, Postęp programu nuklearnego Iranu w ocenach Stanów Zjednoczonych, Izraela i Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, w: Sprawy Międzynarodowe 4/2012
M. Fitzpatrick i in., Uncertain Future: The JCPOA and Iran’s Nuclear and Missile Programmes, International Institute for Strategic Studies, London 2019
M.A. Piotrowski, Treść i skutki ostatecznego porozumienia nuklearnego P5+1 z Iranem, Biuletyn PISM, Warszawa 2015
M.A. Piotrowski, Decyzja USA o rezygnacji z porozumienia nuklearnego z Iranem, Biuletyn PISM, Warszawa 2018
M.A. Piotrowski, Ryzyko związane z odbudową zdolności nuklearnych Iranu, Biuletyn PISM, Warszawa 2020
I. Latkowska, Nuklearny gigant czy kolos na glinianych nogach? Wybrane problemy nuklearyzacji Korei Północnej, w: Res Politicae 9/2017
J. Bayer, W. Dziak, Korea Północna – atomowe mocarstwo. Chronologia wydarzeń 1945-2017, Warszawa 2018
T. Min Thuan, Polityka nuklearna Indii po próbach w Poran, w: Azja i Pacyfik 3/2000
R. Kopiec, Pakistański program nuklearny w kontekście typologii modeli proliferacji Scotta D. Sagana, w: Atheanaeum. Polskie Studia Politologiczne 46/2015
J. Zych, Rola broni nuklearnej w izraelskiej strategii odstraszania militarnego, w: De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności 2/2019
K. Kubiak, Po co w Europie amerykańska broń nuklearna? Odstraszanie nuklearne NATO z perspektywy Polski w kontekście wybranych teorii stosunków międzynarodowych, w: "Stosunki Międzynarodowe – International Relations" 3/2015
A. Kacprzyk, Ł. Kulesa, M.A. Piotrowski, NATO Deterrence and Arms Control Policy in a World without the INF Treaty, PISM Policy Paper, Warszawa 2020
Nuclear-Weapon-Free Zones in the 21 Century, New York 1997
G.E. Frey, The South Pacific nuclear-free zone, SIPRI Yearbook 1986
A. Acharya, J.D.K. Boutin, The Southeast Asia Nuclear Weapon – Free Zone Treaty, “Security Dialogue” 1998, nr 2
A. Acharya, S. Ogunbanwo, The nuclear weapon free zones in Southeast Asia and Afica (Appendix 10B), SIPRI Yearbook 1998
O. Adenji, The treaty of Pelindaba on the African nuclear-weapon-free zone, UNIDIR Geneva 2002
M. Hamel-Green, Nuclear-Weapon-Free Zone Developments in Asia: Problems and Prospects, “Global Change. Peace and Security”2005, nr 3.
M. Tabor, M. Chudzik, Powstanie strefy bezatomowej w Afryce (w:) J.J. Milewski, W. Lizak (red.), Stosunki międzynarodowe w Afryce, Warszawa 2002
E. Arnett, The comprehensive test ban treaty, SIPRI Yearbook 1997
S.N. Kile, Nuclear arms control and non-proliferation, SIPRI Yearbook 2007
J. Machowski, Czterdziestolecie układu antarktycznego, „Sprawy Międzynarodowe” 1999, nr 4
Ł. Kulesa, Traktat o zakazie broni jądrowej – od idei do wejścia w życie, Komentarz PISM, Warszawa 2020
J. Symonides Traktat o zakazie broni nuklearnej, „Stosunki Międzynarodowe”, 2017, nr 3.
A. Kacprzyk, Przedłużenie obowiązywania układu Nowy START, Komentarz PISM, Warszawa 2021
A. Kacprzyk, Przyszłość kontroli zbrojeń strategicznych między USA i Rosją, Biuletyn PISM, Warszawa 2020
A. Kacprzyk, Koniec traktatu INF, Komentarz PISM, Warszawa 2021
A. Kacprzyk, M.A. Piotrowski, Prace USA nad pociskami krótkiego i średniego zasięgu po wyjściu z traktatu INF, Biuletyn PISM, Warszawa 2019
Weapons of terror: freeing the world of nuclear, biological and chemical arms, WMDC Stockholm 2006
W. Waszczykowski, Likwidacja broni chemicznej, „Sprawy Międzynarodowe” 1994, nr 4
T. Kasperek, Broń chemiczna zatopiona w Morzu Bałtyckim, Toruń, 1999
W. Karp, Bronie nadmiernie okrutne, „Sprawy Międzynarodowe” 1996, nr 1
P. Durys, Broń chemiczna. Działania na rzecz zakazu i eliminacji, Warszawa 2009
Z. Lachowski, Rozbrojenie w wymiarze humanitarnym, “Bezpieczeństwo Narodowe”, 2014, nr 30.
G.G. Harigel, Chemical and Biological Weapons: Use In Warfare, Impast on S Society and Environment, Washington 2001
T.Z. Collina, D.G. Kimball i inni, The Case for the New Strategic Arms Reduction Treaty, An Arms Control Association Brief, December 2010,
J.M. Nowak, Traktat CFE w systemie pojałtańskim, „Sprawy Międzynarodowe” nr 2, 1994
J.M. Nowak, Regionalna kontrola zbrojeń w Europie, „Sprawy Międzynarodowe” 1997, nr 1
Z. Lachowski, Adaptacja Traktatu CFE, „Sprawy Międzynarodowe”1999, nr 4
Z. Lachowski, Środki budowy zaufania i bezpieczeństwa w nowym środowisku międzynarodowym, „Sprawy Międzynarodowe” 2001, nr 2
Z. Lachowski, Nuklearne rozbrojenie i nieproliferacja: geneza, stan i perspektywy, [w:] „Bezpieczeństwo Narodowe” 22/2012
M. Tabor, Reżim otwartych przestworzy na obszarze od Vancouveru do Władywostoku, (w: ) Historia. Polityka. Stosunki Międzynarodowe (księga jubileuszowa na 65-lecie prof. J. Kukułki), Warszawa 1994
Open Skies. A cooperative approach to military transparenty and confidence building, UNIDIR Geneva 2004
Z. Lachowski, Kryzys reżimu zaufania I bezpieczeństwa w kontekście kryzysu na Ukrainie, “Bezpieczeństwo Narodowe”, 31, 2014, nr 3.
Z. Lachowski, Budowanie zaufania wojskowego w środowiskach pozaeuropejskich, „Sprawy Międzynarodowe”, 2016, nr 4.
Ł. Kulesa, The Future of Conventional Arms Control in Europe, in: "Survival. Global Politics and Strategy" 60/2018.
H. Kissinger, How the Enlightenment Ends, The Atlantic 2018
H. Kissinger, E. Schmidt, D. Huttenlocher, The Age of AI: And Our Human Future, Boston 2021
R. Kopeć, Robotyzacja wojny, w: "Społeczeństwo i polityka" 49/2016
K. Kiszka, Wojna a hipotezy dotyczące postępu technicznego w XXI w., w: M. Kubiak, R. Wróblewski (red.), Oblicza współczesnych wojen, Warszawa 2018
B. Sajduk, Theoretical premises of the impact of artificial intelligence on the international relations and security, w: "The Copernicus Journal of Political Studies" 2/2019
R. Crootof, The Killer Robots Are Here: Legal and Policy Implications, w: Cardozo Law Review 36/2014
A. Krishnan, Killer Robots. Legality and Ethicality of Autonomous Weapons, London 2016
R. Kopeć, Autonomia systemów bojowych, w: "Przegląd Geopolityczny" 17/2016
M. Madej, Drone War on Terrorism–użycie bezzałogowych pojazdów latających (UAV) w walce z terroryzmem, w: "Polski Przegląd Dyplomatyczny" 3/2012
M. Madej, Tactical Efficacy:“Notorious” UCAVs and Lawfare, w: S. Barela (red.), Legitimacy and Drones. Investigating the Legality, Morality and Efficacy of UCAVs, London 2016
M. Madej, Od Bayraktara, Szahida i Switchblade’a do programu Replicator. Zastosowanie dronów w wojnie w Ukrainie a kierunki rozwoju bezzałogowych i autonomicznych systemów bojowych, "Politeja" 6/2024.
K. Kowalczewska, Sztuczna inteligencja na wojnie, Warszawa 2021
K. Kowalczewska, J. Kowalewski (red.), Systemy dronów bojowych : analiza problemów i odpowiedź społeczeństwa obywatelskiego, Warszawa 2015
M. Kwiecińska, Broń nieśmiercionośna–współczesne technologie i przyszłe rozwiązania, w: "Doctrina. Studia społeczno-polityczne" 12/2015
T Szubrycht, T Szymański, Broń elektromagnetyczna jako nowy środek walki w erze informacyjnej, w: Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej 46/2005
M.A. Piotrowski, Perspektywy wyścigu zbrojeń hipersonicznych między USA, Chinami i Rosją, Biuletyn PISM, Warszawa 2019
R.H. Speier (i in.), Hypersonic Missile Nonproliferation. Hindering the Spread of a New Class of Weapons, RAND, Santa Monica 2017
R. Kopeć, Broń antysatelitarna. U progu drugiego etapu militaryzacji kosmosu, w: "Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego" 2/2018
M. Czajkowski, Anti-Satellite Weapons: A Political Dimension, w: "Safety & Defense" 7/2021
|
W cyklu 2024Z:
Literatura podstawowa Literatura uzupełniająca |
W cyklu 2025Z:
Literatura podstawowa Literatura uzupełniająca |
Uwagi
|
W cyklu 2024Z:
brak |
W cyklu 2025Z:
brak |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: