Bezpieczeństwo międzynarodowe 2104-M-D1BEZM
Bezpieczeństwo w teoriach stosunków międzynarodowych i rozwój security studies: czynniki rozwoju badań nad bezpieczeństwem, etapy security studies; ewolucja pojęcia bezpieczeństwo (ujęcie negatywne-pozytywne, podzielność-niepodzielność, ujęcie przedmiotowe/podmiotowe); czynniki ewolucji pojęcia i odchodzenia od tradycyjnego rozumienia bezpieczeństwa; istota zagrożeń bezpieczeństwa międzynarodowego; przyczyny braku bezpieczeństwa i teorie dotyczące gwarancji bezpieczeństwa (w ujęciu (neo)realizmu politycznego i (neo)liberalizmu); pojęcia: hard i soft power; dylemat bezpieczeństwa; koncepcje równowagi sił i równowagi strachu; teorie cyklu hegemonicznego.
Paradygmat bezpieczeństwa międzynarodowego po zimnej wojnie: porządek międzynarodowy i układ/y sił po zimnej wojnie; wpływ końca zimnej wojny na porządek międzynarodowy i bezpieczeństwo; wpływ globalizacji, rewolucji naukowo-technologicznej, informacyjnej i rewolucji w dziedzinie wojskowości na ewolucję zakresu bezpieczeństwa (przedmiotowego, podmiotowego, przestrzennego, czasowego, zakresu środków i metod polityki bezpieczeństwa); trendy i tendencje w środowisku bezpieczeństwa; polaryzacja środowiska bezpieczeństwa (jednobiegunowowść, wielobiegunowość, jedno-wielobiegunowość, non-polarity); ewolucja zagrożeń bezpieczeństwa – zagadnienie zagrożeń asymetrycznych i niemilitarnych (problem terroryzmu międzynarodowego, transnarodowej przestępczości zorganizowanej, wykorzystania BMR, technologii informatycznych przez podmioty pozapaństwowe).
Szkoła kopenhaska: sekurytyzacja, sektory bezpieczeństwa, regionalne kompleksy bezpieczeństwa.
Prawno-instytucjonalne ramy zapewniania bezpieczeństwa międzynarodowego: Koncepcja równowagi sił (rola mocarstw w sferze bezpieczeństwa międzynarodowego); pojęcie i typologia międzynarodowych instytucji bezpieczeństwa; system bezpieczeństwa zbiorowego; sojusze – teoria sojuszy i współczesna praktyka; bezpieczeństwo kooperatywne; rozbrojenie, ograniczanie i kontrola zbrojeń; funkcjonowanie współczesnych międzynarodowych instytucji bezpieczeństwa – system ONZ, NATO, E/CSDP i pozaeuropejskie systemy bezpieczeństwa (OPA, UA, LPA, ASEAN+, SZOW, WNP/OUBZ), reżimy nieproliferacyjne, CSBM (środki budowy zaufania i bezpieczeństwa).
Użycie siły na rzecz zachowania/przywrócenia bezpieczeństwa: zasady użycia siły w stosunkach międzynarodowych – zakazy użycia siły (kształtowanie się ius contra bellum – od II konwencji haskiej do KNZ), stosowanie zasad KNZ (art. 2, rozdz. VI i rozdz. VII); wyjątki od zasady zakazu groźby lub użycia siły przewidziane w KNZ; propozycje zmian zasad użycia siły określonych w Karcie w kontekście reformy ONZ; definicja agresji (rezol. ZO 14.XII.1974 r.); sankcje – praktyka; działalność międzynarodowych instytucji bezpieczeństwa w zakresie dyplomacji prewencyjnej, peace-making, peace-keeping, peace-building oraz wymuszania pokoju; reforma operacji pokojowych ONZ.
Bezpieczeństwo militarne: potęga i siła w stosunkach międzynarodowych – podejścia badawcze (materialne ujęcie, dematerializacja potęgi – soft i hard power, ujęcia mieszane), wpływ globalizacji na rozumienie potęgi (zjawisko dyfuzji potęgi); światowe, regionalne i indywidualne wydatki wojskowe państw (obowiązują dane SIPRI Yearbook 2019); USA na tle reszty świata; wydatki wojskowe w czasie kryzysu ekonomicznego; dylemat bezpieczeństwa; produkcja i handel bronią (najwięksi eksporterzy i kierunki transferu uzbrojenia - obowiązują dane SIPRI Yearbook 2019); potencjał nuklearny (dane SIPRI Yearbook 2019); status sił nuklearnych; reżim NPT – funkcjonowanie; kaskada proliferacji; kontr-proliferacja.
Konflikty zbrojne: polemologia; wojna a konflikt zbrojny w prawie międzynarodowym; geografia konfliktów zbrojnych przed i po zimnej wojnie; źródła i skutki konfliktów; nowe zjawiska i trendy w konfliktach zbrojnych po zimnej wojnie – różnice między klasycznymi wojnami państwowymi a „nowymi wojnami” – nowa siatka pojęciowa: low intensity war, dzika wojna; asymetryzacja współczesnych konfliktów zbrojnych; media w konfliktach zbrojnych (efekt CNN); prywatyzacja i komercjalizacja konfliktów – PMC’s (private military companies), warlordyzm, konflikty surowcowe (mechanizm); problemy dzieci-żołnierzy, uchodźstwa zewnętrznego i wewnętrznego (IDPs); Tofflerowie – teoria trzech fal rozwoju (charakter konfliktu zbrojnego i strategii wojennych w zależności od kręgu); Huntington – zderzenie cywilizacji; teoria wojny sprawiedliwej (M. Walzer); geografia i statystyka współczesnych konfliktów zbrojnych (dane PRIO, UCDP i SIPRI).
Bezpieczeństwo energetyczne: istota bezpieczeństwa energetycznego i charakter zagrożeń (polityczne, ekonomiczne, techniczne, geologiczne, asymetryczne); zasady bezpieczeństwa energetycznego; wymiar ekonomiczny, geostrategiczny, ekologiczny i instytucjonalny bezpieczeństwa energetycznego; powiązania bezpieczeństwa energetycznego i militarnego; relacje importer-producent – zagadnienie zależności importowej i zależności eksportowej, współzależności; rywalizacja o surowce energetyczne i układ sił na rynku energetycznym (główne centra produkcji/konsumpcji/ główne szlaki transportu surowców energetycznych).
Bezpieczeństwo ekologiczne: perspektywa geopolityczna a perspektywa human security; istota i charakter zagrożeń; sekurytyzacja problemów ekologicznych w tym zmian klimatycznych; zmiany klimatyczne – implikacje geostrategiczne, ekologiczne, polityczne, ekonomiczne; rywalizacja o obszary arktyczne; zagadnienie deficytu ekologicznego jako źródła konfliktów zbrojnych (teorie grupy z Toronto Homera-Dixona, grupy z Zurychu Spillman’a, Oslo Gleditsch’a); problem bezpieczeństwa wodnego i konfliktów o wodę.
Bezpieczeństwo człowieka (Human security): koncepcja human security w ujęciu freedom from fear, freedom from want; znaczenie Human Development Report z 1994r.; wymiary HS: ekonomiczny, żywnościowy, zdrowotny, ekologiczny, polityczny, społeczny; koncepcje odpowiedzialności międzynarodowej – zagadnienie „interwencji humanitarnej” (współczesna wojna sprawiedliwa), koncepcja suwerenności jako odpowiedzialności i odpowiedzialności za ochronę (responsibility to protect – R2P).
|
W cyklu 2023Z:
1. Wprowadzenie. Bezpieczeństwo międzynarodowe – ewolucja badań nad bezpieczeństwem. [Czynniki i etapy rozwoju security studies; tradycyjne vs. współczesne pojmowanie bezpieczeństwa; ewolucja zakresu bezpieczeństwa – przedmiotowego, podmiotowego, przestrzennego, zakresu środków i metod polityki bezpieczeństwa; szkoła kopenhaska – sektory bezpieczeństwa, sekurytyzacja, regionalne kompleksy bezpieczeństwa.] 2. Środowisko bezpieczeństwa międzynarodowego z perspektywy współczesnych zagrożeń. [Strukturalne i tradycyjne źródła zagrożeń bezpieczeństwa; międzynarodowe środowisko bezpieczeństwa i ewolucja zagrożeń po zimnej wojnie – procesy międzynarodowe (tendencje i megatrendy), nowe zagrożenia asymetryczne i niemilitarne; praktyczne współczesne problemy bezpieczeństwa – walka z terroryzmem, zapobieganie proliferacji BMR, opanowywanie konfliktów i kryzysów humanitarnych, problemy bezpieczeństwa ekonomicznego, energetycznego, ekologicznego, wodnego i.in. ] 3. Trendy w światowych wydatkach wojskowych. [Trendy w wydatkach wojskowych po zimnej wojnie; przyczyny wzrostu wydatków wojskowych; trendy regionalne; współczesny wyścig zbrojeń – światowe i regionalne potęgi wojskowe; ATT] https://www.sipri.org/yearbook/2019 4. Międzynarodowy handel bronią – konsekwencje dla bezpieczeństwa. [Najwięksi światowi eksporterzy i importerzy uzbrojenia konwencjonalnego; Trendy w handlu uzbrojeniem po zimnej wojnie – struktura zakupów, geografia, skala, dynamika współczesnego handlu bronią; Implikacje dla bezpieczeństwa międzynarodowego; dylemat bezpieczeństwa; teorie cyklu hegemonicznego i tranzycji potęgi] https://www.sipri.org/yearbook/2019 5. Bezpieczeństwo a ład międzynarodowy [rola mocarstw w sferze bezpieczeństwa międzynarodowego – równowaga sił, jednobiegunowość, wielobiegunowość; Potęga – ujęcia definicyjne, pojęcie dyfuzji potęgi; porządek międzynarodowy po zimnej wojnie koncepcje jednobiegunowości, wielobiegunowości, asymetrycznej wielobiegunowości, braku biegunów] 6. Współczesne konflikty zbrojne – geografia, intensywność, asymetryzacja. [Wojna, konflikt zbrojny – tradycyjne i 7. Współczesne konflikty zbrojne – prywatyzacja, komercjalizacja, umiędzynarodowienie, ofiary cywilne. Prawo do interwencji (R2P). [Prywatyzacja konfliktów PMC’s, warlordyzm; konflikty surowcowe, Dzieci-żołnierze; 8-9. Międzynarodowe instytucje bezpieczeństwa - reagowanie wobec współczesnych konfliktów zbrojnych. [Typy międzynarodowych instytucji bezpieczeństwa; rozwiązywanie konfliktów w teorii - dyplomacja prewencyjna, peace-making, peace-keeping, peace-building oraz wymuszanie pokoju; praktyka działań na rzecz pokoju i bezpieczeństwa, czyli efektywność reagowania w konfliktach zbrojnych] 10. Bezpieczeństwo energetyczne. 11. Bezpieczeństwo ekologiczne. Zmiany klimatu jako zagrożenie bezpieczeństwa międzynarodowego. [Zagrożenia bezpieczeństwa ekologicznego; etapy sekurytyzacji zmian klimatu; implikacje 12.Bezpieczeństwo wodne i żywnościowe i koncepcja human security [Sekurytyzacja problemów żywnościowych i wodnych; konflikty surowcowe; 13. Bezpieczeństwo nuklearne. 14 -15. Regionalne systemy bezpieczeństwa. [System euroatlantycki - NATO i UE; |
W cyklu 2024Z:
1. Wprowadzenie. Bezpieczeństwo międzynarodowe – ewolucja badań nad bezpieczeństwem. [Czynniki i etapy rozwoju security studies; tradycyjne vs. współczesne pojmowanie bezpieczeństwa; ewolucja zakresu bezpieczeństwa – przedmiotowego, podmiotowego, przestrzennego, zakresu środków i metod polityki bezpieczeństwa; szkoła kopenhaska – sektory bezpieczeństwa, sekurytyzacja, regionalne kompleksy bezpieczeństwa.] 2. Środowisko bezpieczeństwa międzynarodowego z perspektywy współczesnych zagrożeń. [Strukturalne i tradycyjne źródła zagrożeń bezpieczeństwa; międzynarodowe środowisko bezpieczeństwa i ewolucja zagrożeń po zimnej wojnie – procesy międzynarodowe (tendencje i megatrendy), nowe zagrożenia asymetryczne i niemilitarne; praktyczne współczesne problemy bezpieczeństwa – walka z terroryzmem, zapobieganie proliferacji BMR, opanowywanie konfliktów i kryzysów humanitarnych, problemy bezpieczeństwa ekonomicznego, energetycznego, ekologicznego, wodnego i.in. ] 3. Trendy w światowych wydatkach wojskowych. [Trendy w wydatkach wojskowych po zimnej wojnie; przyczyny wzrostu wydatków wojskowych; trendy regionalne; współczesny wyścig zbrojeń – światowe i regionalne potęgi wojskowe; ATT] https://www.sipri.org/yearbook/2019 4. Międzynarodowy handel bronią – konsekwencje dla bezpieczeństwa. [Najwięksi światowi eksporterzy i importerzy uzbrojenia konwencjonalnego; Trendy w handlu uzbrojeniem po zimnej wojnie – struktura zakupów, geografia, skala, dynamika współczesnego handlu bronią; Implikacje dla bezpieczeństwa międzynarodowego; dylemat bezpieczeństwa; teorie cyklu hegemonicznego i tranzycji potęgi] https://www.sipri.org/yearbook/2019 5. Bezpieczeństwo a ład międzynarodowy [rola mocarstw w sferze bezpieczeństwa międzynarodowego – równowaga sił, jednobiegunowość, wielobiegunowość; Potęga – ujęcia definicyjne, pojęcie dyfuzji potęgi; porządek międzynarodowy po zimnej wojnie koncepcje jednobiegunowości, wielobiegunowości, asymetrycznej wielobiegunowości, braku biegunów] 6. Współczesne konflikty zbrojne – geografia, intensywność, asymetryzacja. [Wojna, konflikt zbrojny – tradycyjne i 7. Współczesne konflikty zbrojne – prywatyzacja, komercjalizacja, umiędzynarodowienie, ofiary cywilne. Prawo do interwencji (R2P). [Prywatyzacja konfliktów PMC’s, warlordyzm; konflikty surowcowe, Dzieci-żołnierze; 8-9. Międzynarodowe instytucje bezpieczeństwa - reagowanie wobec współczesnych konfliktów zbrojnych. [Typy międzynarodowych instytucji bezpieczeństwa; rozwiązywanie konfliktów w teorii - dyplomacja prewencyjna, peace-making, peace-keeping, peace-building oraz wymuszanie pokoju; praktyka działań na rzecz pokoju i bezpieczeństwa, czyli efektywność reagowania w konfliktach zbrojnych] 10. Bezpieczeństwo energetyczne. 11. Bezpieczeństwo ekologiczne. Zmiany klimatu jako zagrożenie bezpieczeństwa międzynarodowego. [Zagrożenia bezpieczeństwa ekologicznego; etapy sekurytyzacji zmian klimatu; implikacje 12.Bezpieczeństwo wodne i żywnościowe i koncepcja human security [Sekurytyzacja problemów żywnościowych i wodnych; konflikty surowcowe; 13. Bezpieczeństwo nuklearne. 14 -15. Regionalne systemy bezpieczeństwa. [System euroatlantycki - NATO i UE; |
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student:
ma pogłębioną wiedzę o istocie i ewolucji badań nad bezpieczeństwem oraz ich miejscu w nauce o stosunkach międzynarodowych; rozumie kluczowe koncepcje teoretyczne w dziedzinie badań nad bezpieczeństwem, w tym ich współczesne nurty; określa i analizuje podstawowe współczesne problemy bezpieczeństwa międzynarodowego;
ma wiedzę na temat współczesnych problemów bezpieczeństwa; poznaje ewolucję układu sił w stosunkach międzynarodowych w ujęciu globalnym i regionalnym;
posiada szeroką wiedzę z zakresu problematyki bezpieczeństwa militarnego, a także nietradycyjnych wymiarów bezpieczeństwa (ekonomicznego, energetycznego, ekologicznego); dysponuje wiedzą na temat kształtowania wydatków wojskowych w ujęciu globalnym i regionalnym, reguł rządzących międzynarodowym handlem bronią i trendów we współczesnych konfliktach zbrojnych;
ma wiedzę na temat pozamilitarnych i asymetrycznych zagrożeń bezpieczeństwa;
Umiejętności:
analizuje współczesne problemy bezpieczeństwa międzynarodowego i formułuje na ich temat rzetelne opinie wsparte o kluczowe koncepcje teoretyczne dyscypliny;
potrafi dokonywać analizy oraz symulacji zjawisk i procesów wpływających na bezpieczeństwo międzynarodowe i formułować wnioski z wykorzystaniem szerokiego wachlarza ujęć teoretycznych oraz posługując się najważniejszymi terminami specjalistycznymi w dziedzinie badań nad bezpieczeństwem.
Kryteria oceniania
- ocena jakości wypowiedzi i logiki prezentowanych podczas dyskusji argumentów;
- ocena umiejętności analizy problemów z zakresu programu przedmiotu;
- ocena wiedzy na podstawie wyników egzaminu
Warunki zaliczenia przedmiotu:
obecność
aktywność - przygotowanie do zajęć na podstawie wskazanej w sylabusie literatury i udział w dyskusji, opracowanie uzgodnionych studiów przypadku i ich prezentacja;
egzamin końcowy (test).
Literatura
R. Kuźniar, A. Bieńczyk-Missala, P. Grzebyk, R. Kupiecki, M. Madej, K. Pronińska, A. Szeptycki, P. Śledź, M. Tabor, A. Wojciuk, Bezpieczeństwo Międzynarodowe, wydanie drugie zmienione i rozszerzone, Wyd. Scholar, Warszawa 2020
R. Kuźniar, B. Balcerowicz, A. Bieńczyk-Missala, P. Grzebyk, M. Madej, K. Pronińska, M. Sułek, M. Tabor, A. Wojciuk, Bezpieczeństwo międzynarodowe, Wyd. Scholar 2012 - podstawowy podręcznik do przedmiotu
D. Baldwin, Security Studies and the End of the Cold War, “World Politics”, vol. 48 no. 1 (October 1995).
J. Mearsheimer, Back to the Future: Instability in Europe after the Cold War, “International Security”, vol. 15, no. 1. (Summer, 1990), ss. 5-56
R. Kuźniar, Z. Lachowski, Bezpieczeństwo międzynarodowe czasu przemian. Zagrożenia – koncepcje – instytucje, Warszawa 2003, s. 105-127, 209-233, 261-26.
SIPRI Yearbook 2019. Armaments, Disarmament and International Security. Summary, SIPRI 2019
S. Kay, Globalization, Power, and Security, “Security Dialogue”, vol. 35 no. 1 (March 2004).
M. Kaldor, B. Vashee (ed.), New Wars: Restructuring the Global Military Sector, London: Prinetr, 1997 (introduction i chapter 1)
M. Renner, The Anatomy of Resource Wars, Worldwatch Paper 162, October 2002, pp. 5-26
Cykl artykułów „Konflikty zbrojne” B.Balcerowicz i K. Pronińska w „Rocznik Strategiczny” od edycji 2011/12
R. Tarnogórski, Libya and Syria: Responsibility to Protect at a Crossroads, “PISM Strategic File 26”, (Nov. 2012).
PRIO, Trends in Armed Conflict, 1946–2018, Conflict Trends 05/2019.
R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje – struktury – funkcjonowanie, Warszawa (Scholar) 2004 (wyd. 4), s. 27-58 lub R. Zięba, Teoria ogólna bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych, [w:] praca zbiorowa, Stosunki Międzynarodowe w XXI wieku, Warszawa (Scholar) 2006.
R. Kuźniar, Z. Lachowski, Bezpieczeństwo międzynarodowe czasu przemian. Zagrożenia – koncepcje – instytucje, Warszawa 2003, s. 83-103, 105-127, 209-233, 261-267, 345-391.
D. Moran, J.A. Russell, The militarization of energy security, “Strategic Insights”,7:1 (2008) lub A. Myers Jaffe, R. Soligo, Militarization of Energy: Geopolitical Threats to the Global Energy System, Working Paper Energy Forum James A. Baker III, May 2008.
O. Brown, R. McLeman, A recurring anarchy? The emergence of climate change as a threat to international peace and security, “Conflict, Security & Development”, Oct. 2009.
G. Michałowska, Bezpieczeństwo ludzkie, J. Symonides (red.), Świat wobec współczesnych wyzwań i zagrożeń, Warszawa 2010.
T. Homer-Dixon, Environmental Scarcities and Violent Conflict: Evidence from Cases, „International Security”, 1994 or V. Percical, T. Homer-Dixon, Environmental Scarcity and Conflict, Journal of Peace Research, 35:3 (May 1998).
J. Simonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006, s. s. 25-30, 77-92, 102-119, 270-275, 657-682.
G. Allison, Nuclear Disorder. Surveying Atomic Threats, Foreign Affairs, 89:74
(2010)
B. Balcerowicz, Teorie, koncepcje wojny (i pokoju) po zimnej wojnie, [w:] R. Kuźniar (red.), Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku, Warszawa (WUW) 2005
R. Kuźniar, Polityka i siła. Studia strategiczne – zarys problematyki, Warszawa (Scholar) 2005, s. 217-238, 240-244
K. Księżopolski, Bezpieczeństwo ekonomiczne, Warszawa 2004, s.11-54.
B. Balcerowicz, Siły zbrojne w państwie i stosunkach międzynarodowych, Warszawa (Scholar) 2006, s. 72-105
H. Münkler, Wojny naszych czasów, Kraków 2004, s. 13-47, 97-128
K. Pronińska, Energy security: global and regional dimensions, "SIPRI Yearbook 2007: Armaments, Disarmament and International Security", Oxford University Press 2007, rozdział 6 (internet).
T. Homer-Dixon, Environmental Scarcities and Violent Conflict: Evidence from Cases, „International Security”, lato 1994
B. Buzan, O. Waever, J. de Wilde, Environmental, Economic and Societal Security, Copenhagen 1995 (CPCR Working Papers 10/1995), s. 14-26, 41-60
S. Huntington, The Lonely Superpower ,” Foreign Affairs”, vol. 78 no 2, 1999.
R. Haas, The Age of Nonpolarity. What will follow U.S. Dominance, Foreign Affairs, May/June 2008.
R. Parkes, Migration and terrorism: the new frontiers for European solidarity, EUISS Brief, Dec. 2015
Dane statystyczne: SIPRI Yearbook 2019. Armaments, Disarmament and International Security. Summary, SIPRI 2019 (internet)
|
W cyklu 2023Z:
PODRĘCZNIK PODSTAWOWY: Literatura uzupełniająca: ATT - https://www.un.org/disarmament/convarms/arms-trade-treaty-2/ |
W cyklu 2024Z:
PODRĘCZNIK PODSTAWOWY: Literatura uzupełniająca: ATT - https://www.un.org/disarmament/convarms/arms-trade-treaty-2/ |
Uwagi
|
W cyklu 2023Z:
Warunki zaliczenia przedmiotu: aktywność - przygotowanie do zajęć na podstawie wskazanej w sylabusie literatury i udział w dyskusji, opracowanie uzgodnionych studiów przypadku i ich prezentacja; egzamin końcowy (test). |
W cyklu 2024Z:
Warunki zaliczenia przedmiotu: aktywność - przygotowanie do zajęć na podstawie wskazanej w sylabusie literatury i udział w dyskusji, opracowanie uzgodnionych studiów przypadku i ich prezentacja; egzamin końcowy (test). |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: