Grupy defaworyzowane na rynku pracy 2103-ORP-L-D3GDRP

1. Wprowadzenie do przedmiotu; omówienie zasad prowadzenia zajęć, programu konwersatorium, warunków zaliczenia, sposobu aktywnego udziału studentów.
I blok tematyczny; Czynniki kreujące zróżnicowany dostęp do pracy i status pracownika na polskim rynku pracy; perspektywa makroekonomiczna, polityczna i socjo-demograficzna
1. Polski rynek pracy z perspektywy struktury gospodarki, podaży i popytu na pracę, światowych prognoz i megatrendów: szanse i bariery dla grup słabszych (defaworyzowanych) na rynku pracy w Polsce: Charakterystyczne cechy przemian rynku pracy w Polsce po 1989 roku i polityki zatrudnienia. Zmiana struktury branżowej polskiej gospodarki. Statystyczna diagnoza dostępu do pracy polskich pracowników: statystyczne „zasoby pracy”, współczynniki aktywności i bierności zawodowej ludności w wieku produkcyjnym (wg kategorii wiekowych). Zewnętrzne uwarunkowania trendów na polskim rynku pracy. Kategorie słabsze – de faworyzowane grupy na polskim rynku pracy – kryteria wyodrębnienia i szacunki..
3. Wpływ jakości pracy (warunki płacy i pracy) na proces aktywizacji zawodowej grup defaworyzowanych: Godna praca i praca wysokiej jakości – interpretacja terminów i ich znaczenie w kształtowaniu postaw wobec pracy zarobkowej. Charakterystyka wybranych wskaźników jakości pracy zarobkowej w Polsce: formy zatrudnienia, trwałość/zmienność zatrudnienia u jednego pracodawcy, Polska krajem taniej siły roboczej – struktura wynagrodzeń, relacje wynagrodzeń do dochodu narodowego, płaca minimalna w relacji do standardów „godziwego wynagrodzenia’, w relacji do świadczeń społecznych, siła nabywcza płacy minimalnej i średniej, nierówności wynagrodzeń, czas pracy.
4. Czynniki ryzyka nierównego traktowania grup defaworyzowanych i praktyki dyskryminacyjne; Równe traktowanie w zatrudnieniu – interpretacja, uzasadnienie racjonalnych zróżnicowań, kiedy mamy do czynienia z dyskryminacją? Charakterystyczne przejawy praktyk dyskryminacyjnych wobec grup defaworyzowanych. O roli stereotypów i piętna w kreowaniu wizerunku grup defaworyzowanych w roli pracowników.
5. Szanse i zagrożenia dla grup defaworyzowanych z perspektywy rewolucji 4.0: Charakterystyczne cechy stosunków przemysłowych rewolucji 4.0. Grupy defaworyzowane z perspektywy „wygranych” i „przegranych” przemian świata pracy w dobie rewolucji 4.0. Prognozy dla ochrony praw pracowniczych w świecie symbiozy elit politycznych i ekonomicznych; perspektywa zagrożenia pokoju społecznego i państwo borykające się z wojnami socjalnymi.
6. Skracanie czasu pracy a szanse grup defaworyzowanych na integrację z rynkiem pracy. O czynnikach ekonomizacji pracy ludzkiej i osłabienia holistycznego rozumienia pracy w postindustrialnym świecie pracy. Polityczne, ekonomiczne i społeczne przesłanki powrotu do koncepcji „godnej pracy”. Skracanie czasu pracy jako czynnik humanizacji pracy i ograniczenia „ludzi zbędnych w gospodarce”. Od argumentów Keynsa na rzecz skracania czasu pracy po współczesne rozumienie korzyści związanych z tą koncepcją. Jakie kategorie pracowników defaworyzowanych poprawiłyby swój status na rynku pracy i dlaczego?

Moduł II. Charakterystyka statusu wybranych grup defaworyzowanych na polskim rynku pracy i polityki ich aktywizacji zawodowej
7. Młodzież jako szczególna kategoria w populacji „zdezintegrowanych” z rynkiem pracy; absolwenci nadwyżkowych zawodów, kategoria NEET, zatrudnieni w szarej strefie i na umowach „śmieciowych” – diagnoza statystyczna. Analiza porównawcza Polska-UE. Postawy wobec pracy zawodowej pokolenia „Z”, strategie pro-integracyjne UE, publiczna polityka na rzecz zatrudnienia młodzieży w Polsce; szanse i słabości współczesnego procesu integracji młodzieży z rynkiem pracy.

8. Populacja 50+ na rynku pracy; Uwarunkowania i skutki niskiej aktywności zawodowej populacji 50+. Znaczenie aktywizacji zawodowej starszych wiekiem pracowników. Golden Age Index, OECD Strukturalne i indywidualne uwarunkowania trudnej sytuacji starszych wiekiem pracowników na rynku pracy (dostęp do pracy, wychodzenie z bezrobocia, inwestycje w rozwój, dostęp do stanowisk kierowniczych, postawy pracodawców, wiek emerytalny, ageizm). Instrumenty na rzecz poprawy dostępu do pracy starszych wiekiem pracowników – diagnoza i propozycje zmian.
9.Bezrobotni o wysokiej skali trudności wychodzenia z bezrobocia – długotrwale bezrobotni; długotrwale bezrobotni w świetle cech społecznych i demograficznych; analiza porównawcza Polska i kraje UE. Nieskuteczność aktywizacji zawodowej długotrwale bezrobotnych (lata 2004-2020) i jej przyczyny. Długotrwałe bezrobocie jako czynnik marginalizacji społecznej i wykluczenia społecznego. Propozycje UE w sprawie integracji osób długotrwale bezrobotnych i ich recepcja w polityce rynku pracy w Polsce; ocena skuteczności.
10. Prawo i dostęp do pracy osób z niepełnosprawnością; rehabilitacja zawodowa jako jeden z filarów polityki społecznej wobec osób z niepełnosprawnością; kontekst praw człowieka, zasady rehabilitacji zawodowej wg MOP i Ustawy o rehabilitacji społecznej i zawodowej. Modele zatrudnienia, czynniki warunkujące zatrudnienie osób z niepełnosprawnością, obszary zatrudnienia, bariery.
11. Osoby zmarginalizowane i wykluczone z rynku pracy; dlaczego wykluczeni - kategorie osób zagrożonych marginalizacja i wykluczeniem z rynku pracy – bezdomni, uzależnieni, osoby z niepełnosprawnością intelektualną, osoby opuszczające zakłady karne. Społeczne i ekonomiczne skutki marginalizacji i wykluczenia osób z rynku pracy. Gospodarka społeczna jako narzędzie integracji grup zmarginalizowanych i wykluczonych z rynku pracy; szanse i ograniczenia
12. Grupy defaworyzowane jako rzeczwisty i potencjalny zasób prekaryjnego zatrudnienia na polskim rynku pracy. Pojęcie prekarności i prekaryjności z perspektywy historycznej i współczesnej. Cechy pracy prekaryjnej. Postęp technologiczny jako czynnik powstania cybertariatu, nowej kategorii prekariuszy. Skutki prekaryzacji pracy zarobkowej dla jednostki, społeczeństwa i państwa; obywatelstwo cząstkowe, (obywatele zbędni), kartel elit versus zmarginalizowany świat pracy. Dlaczego dialog społeczny umiera? Perspektywa „wojen socjalnych”; czy prekariusze mogą stać się „nową niebezpieczną klasą”?

13. Państwo pracy, państwo kontraktu społecznego, ekonomia współpracy – o różnych koncepcjach złagodzenia starego konfliktu pomiędzy kapitałem a pracą: Systemowe i indywidualne strategie działania w polityce integracji z rynkiem pracy. Prawo do pracy zawodowej, przymus czy wybór pracy zawodowej? O różnych koncepcjach użyteczności pracy ludzkiej w przyszłym scenariuszu ekonomii rynku i ekonomii użyteczności publicznej.

14.Świat pracy w scenariuszach rozwojowych Polski; założenia strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju dotyczące dostosowania polskiej gospodarki do IV rewolucji przemysłowej. Opinie polskich przedsiębiorców o możliwościach dostosowania polskiej gospodarki do wyzwań rewolucji 4.0 i własnej postawie wobec uczestnictwa w tym procesie. Rola kapitału ludzkiego w modernizacji i rozwoju gospodarczym; szanse i bariery dla grup defaworyzowanych.

1. Wprowadzenie do przedmiotu; omówienie zasad prowadzenia zajęć, programu konwersatorium, warunków zaliczenia, sposobu aktywnego udziału studentów.
I blok tematyczny; Czynniki kreujące zróżnicowany dostęp do pracy i status pracownika na polskim rynku pracy; perspektywa makroekonomiczna, polityczna i socjo-demograficzna
1. Polski rynek pracy z perspektywy struktury gospodarki, podaży i popytu na pracę, światowych prognoz i megatrendów: szanse i bariery dla grup słabszych (defaworyzowanych) na rynku pracy w Polsce: Charakterystyczne cechy przemian rynku pracy w Polsce po 1989 roku i polityki zatrudnienia. Zmiana struktury branżowej polskiej gospodarki. Statystyczna diagnoza dostępu do pracy polskich pracowników: statystyczne „zasoby pracy”, współczynniki aktywności i bierności zawodowej ludności w wieku produkcyjnym (wg kategorii wiekowych). Zewnętrzne uwarunkowania trendów na polskim rynku pracy. Kategorie słabsze – de faworyzowane grupy na polskim rynku pracy – kryteria wyodrębnienia i szacunki..
3. Wpływ jakości pracy (warunki płacy i pracy) na proces aktywizacji zawodowej grup defaworyzowanych: Godna praca i praca wysokiej jakości – interpretacja terminów i ich znaczenie w kształtowaniu postaw wobec pracy zarobkowej. Charakterystyka wybranych wskaźników jakości pracy zarobkowej w Polsce: formy zatrudnienia, trwałość/zmienność zatrudnienia u jednego pracodawcy, Polska krajem taniej siły roboczej – struktura wynagrodzeń, relacje wynagrodzeń do dochodu narodowego, płaca minimalna w relacji do standardów „godziwego wynagrodzenia’, w relacji do świadczeń społecznych, siła nabywcza płacy minimalnej i średniej, nierówności wynagrodzeń, czas pracy.
4. Czynniki ryzyka nierównego traktowania grup defaworyzowanych i praktyki dyskryminacyjne; Równe traktowanie w zatrudnieniu – interpretacja, uzasadnienie racjonalnych zróżnicowań, kiedy mamy do czynienia z dyskryminacją? Charakterystyczne przejawy praktyk dyskryminacyjnych wobec grup defaworyzowanych. O roli stereotypów i piętna w kreowaniu wizerunku grup defaworyzowanych w roli pracowników.
5. Szanse i zagrożenia dla grup defaworyzowanych z perspektywy rewolucji 4.0: Charakterystyczne cechy stosunków przemysłowych rewolucji 4.0. Grupy defaworyzowane z perspektywy „wygranych” i „przegranych” przemian świata pracy w dobie rewolucji 4.0. Prognozy dla ochrony praw pracowniczych w świecie symbiozy elit politycznych i ekonomicznych; perspektywa zagrożenia pokoju społecznego i państwo borykające się z wojnami socjalnymi.
6. Skracanie czasu pracy a szanse grup defaworyzowanych na integrację z rynkiem pracy. O czynnikach ekonomizacji pracy ludzkiej i osłabienia holistycznego rozumienia pracy w postindustrialnym świecie pracy. Polityczne, ekonomiczne i społeczne przesłanki powrotu do koncepcji „godnej pracy”. Skracanie czasu pracy jako czynnik humanizacji pracy i ograniczenia „ludzi zbędnych w gospodarce”. Od argumentów Keynsa na rzecz skracania czasu pracy po współczesne rozumienie korzyści związanych z tą koncepcją. Jakie kategorie pracowników defaworyzowanych poprawiłyby swój status na rynku pracy i dlaczego?

Moduł II. Charakterystyka statusu wybranych grup defaworyzowanych na polskim rynku pracy i polityki ich aktywizacji zawodowej
7. Młodzież jako szczególna kategoria w populacji „zdezintegrowanych” z rynkiem pracy; absolwenci nadwyżkowych zawodów, kategoria NEET, zatrudnieni w szarej strefie i na umowach „śmieciowych” – diagnoza statystyczna. Analiza porównawcza Polska-UE. Postawy wobec pracy zawodowej pokolenia „Z”, strategie pro-integracyjne UE, publiczna polityka na rzecz zatrudnienia młodzieży w Polsce; szanse i słabości współczesnego procesu integracji młodzieży z rynkiem pracy.

8. Populacja 50+ na rynku pracy; Uwarunkowania i skutki niskiej aktywności zawodowej populacji 50+. Znaczenie aktywizacji zawodowej starszych wiekiem pracowników. Golden Age Index, OECD Strukturalne i indywidualne uwarunkowania trudnej sytuacji starszych wiekiem pracowników na rynku pracy (dostęp do pracy, wychodzenie z bezrobocia, inwestycje w rozwój, dostęp do stanowisk kierowniczych, postawy pracodawców, wiek emerytalny, ageizm). Instrumenty na rzecz poprawy dostępu do pracy starszych wiekiem pracowników – diagnoza i propozycje zmian.
9.Bezrobotni o wysokiej skali trudności wychodzenia z bezrobocia – długotrwale bezrobotni; długotrwale bezrobotni w świetle cech społecznych i demograficznych; analiza porównawcza Polska i kraje UE. Nieskuteczność aktywizacji zawodowej długotrwale bezrobotnych (lata 2004-2020) i jej przyczyny. Długotrwałe bezrobocie jako czynnik marginalizacji społecznej i wykluczenia społecznego. Propozycje UE w sprawie integracji osób długotrwale bezrobotnych i ich recepcja w polityce rynku pracy w Polsce; ocena skuteczności.
10. Prawo i dostęp do pracy osób z niepełnosprawnością; rehabilitacja zawodowa jako jeden z filarów polityki społecznej wobec osób z niepełnosprawnością; kontekst praw człowieka, zasady rehabilitacji zawodowej wg MOP i Ustawy o rehabilitacji społecznej i zawodowej. Modele zatrudnienia, czynniki warunkujące zatrudnienie osób z niepełnosprawnością, obszary zatrudnienia, bariery.
11. Osoby zmarginalizowane i wykluczone z rynku pracy; dlaczego wykluczeni - kategorie osób zagrożonych marginalizacja i wykluczeniem z rynku pracy – bezdomni, uzależnieni, osoby z niepełnosprawnością intelektualną, osoby opuszczające zakłady karne. Społeczne i ekonomiczne skutki marginalizacji i wykluczenia osób z rynku pracy. Gospodarka społeczna jako narzędzie integracji grup zmarginalizowanych i wykluczonych z rynku pracy; szanse i ograniczenia
12. Grupy defaworyzowane jako rzeczwisty i potencjalny zasób prekaryjnego zatrudnienia na polskim rynku pracy. Pojęcie prekarności i prekaryjności z perspektywy historycznej i współczesnej. Cechy pracy prekaryjnej. Postęp technologiczny jako czynnik powstania cybertariatu, nowej kategorii prekariuszy. Skutki prekaryzacji pracy zarobkowej dla jednostki, społeczeństwa i państwa; obywatelstwo cząstkowe, (obywatele zbędni), kartel elit versus zmarginalizowany świat pracy. Dlaczego dialog społeczny umiera? Perspektywa „wojen socjalnych”; czy prekariusze mogą stać się „nową niebezpieczną klasą”?

13. Państwo pracy, państwo kontraktu społecznego, ekonomia współpracy – o różnych koncepcjach złagodzenia starego konfliktu pomiędzy kapitałem a pracą: Systemowe i indywidualne strategie działania w polityce integracji z rynkiem pracy. Prawo do pracy zawodowej, przymus czy wybór pracy zawodowej? O różnych koncepcjach użyteczności pracy ludzkiej w przyszłym scenariuszu ekonomii rynku i ekonomii użyteczności publicznej.

14.Świat pracy w scenariuszach rozwojowych Polski; założenia strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju dotyczące dostosowania polskiej gospodarki do IV rewolucji przemysłowej. Opinie polskich przedsiębiorców o możliwościach dostosowania polskiej gospodarki do wyzwań rewolucji 4.0 i własnej postawie wobec uczestnictwa w tym procesie. Rola kapitału ludzkiego w modernizacji i rozwoju gospodarczym; szanse i bariery dla grup defaworyzowanych.

Bibliografia:
1. Anioł W. Kontrowersje wokół koncepcji „państwa pracy”, w: Polityka społeczna. Podręcznik akademicki, G. Firlit-Fesnak, J. Męcina (red). II wydanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
2. Bezrobocie młodzieży i integracja ludzi młodych na rynku pracy, Contact Commite, Luksemburg 2018.
3. Comparative analysis of working time in the European Union, European Foundation for the
4. Decent work agenda, ILO 1999, htpp://www.ilo.org/global/absolute-the-ilo/decent-work-agen/ang-de/index.htm
5. Czwarta rewolucja przemysłowa i jej wpływ na rynek pracy, PARPA, Warszawa 2020,
6. Firlit-Fesnak G., Praca ludzka. Stare i nowe konteksty dyskursu o pracy, w: Polityka społeczna, G. Firlit-Fesanak, J. Męcina (red.) Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018
7. Firlit-Fesnak, Równe traktowania i praktyki dyskryminacyjne w świecie pracy, w: Polityka społeczna, G. Firlit-Fesanak, J. Męcina (red.) Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018
8. Firlit-Fesnak, Równe traktowanie i polityka antydyskryminacyjna, w: Współczesne społeczne wyzwania dla świata i Polski, WNPiSM, Warszawa 2021.
9. Firlit-Fesnak, G., O znaczeniu wysokiej jakości zatrudnienia w integracji młodzieży z rynkiem pracy, [w:] Aspekty społeczno-kulturowe i edukacyjne projektu „Ginące zawody pomysłem na przyszłość” (red.) Edward Nycz, Warszawa 2015.
10. Golden Age Index, OECD 2016, https://www.pwc.pl/publikacjeassets/golden_age_index_raort_pwc.pdf
11. Leńczuk J.: Litery dzielące generacje – o różnicach między pokoleniem X, Y i Z (www.stapler.pl/hydepark/litery-dzielace-generacje-o-roznicach-miedzy-pokoleniem-x-y)
12. Jelonek, M., Jakość pracy po studiach jako stopa wzrostu wyższego wykształcenia [w:] J. Górniak, (Nie)wykorzystany potencjał. Szanse i bariery na polskim rynku pracy, PARP, Warszawa 2015.
13. Kryńska, E., Krzyszkowski, J., Urbaniak, B., Wiktorowicz, J., Diagnoza obecnej sytuacji kobiet i mężczyzn 50+ na rynku pracy w Polsce, Łódź, 2013, Projekt: Wyrównywanie szans na rynku pracy dla osób 50+
14. Kołodziejczyk-Olczak I, Zarzadzanie wiekiem a polityka wspierania starszych pracowników. Doświadczenia polskie na tle innych krajów. Studia Demograficzne 2/2014
15. Kryk B., 2018, Czy gwarancja dla młodzieży i inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych mogą stanowić remedium na bezrobocie? [w:] Pancer-Cybulska E., Biegun K. (red.), Czym żyje Unia Europejska? Wybór zagadnień, Wydawnictwo UE we Wrocławiu, 2018, s. 167-192.
16. Krzyminiewska G., 2015, Prekariat nowym interesariuszem ekonomii społecznej, Szczecin 2015, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, nr 41, t. 2, s. 33-41.
17. Kryńska, E., Pater, K., Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w perspektywy wzrostu, Raport, IP i SS, Warszawa 2013,
18. Linpka M., 2017, Młodzi Polacy nie garną się do pracy, http://www.polskatimes.pl/strefa-biznesu/wiadomosci/a/mlodzi-polacy-nie-garna-sie-do-pracy,12706592/ (6.04.2018).
19. Quality of work and Employment in the EU, EAPN “Explainer” 2014, Nr.5
20. Millenialsi na rynku pracy (www.kadry.infor.pl/kadry/hrm/rekrutacja/780490,Millenialsi-na-rynku-pracy.html)
21. Majewski, T., Zatrudnienie wspomagane osób niepełnosprawnych, Szkoła Specjalna 2/2009
22. Międzynarodowa Organizacja Pracy – 90 lat istnienia, MP i PS, 2009.
23. Monitoring Spółdzielni socjalnych 2014 , A. Izdebski, T. Mering, M. Ołdak, R.Szarfenberg, IPS Warszawa 2015
24. Niewiadomska A., 2017, Prekariat na polskim rynku pracy próba identyfikacji zjawiska, Gospodarka w Praktyce i Teorii, 2017 nr 2 (47), s. 58-76.
25. Plan realizacji Gwarancji dla młodzieży w Polsce, Warszawa 2013
26. Przed obniżeniem wieku emerytalnego; jak zatrzymać Polaków na rynku pracy, komunikat z badań, CBOS, nr 67/2017
27. Pokolenie Z na rynku pracy - charakterystyka (www.poradnikprzedsiebiorcy.pl/-pokolenia-w-pracy-cz-4-pokolenie-z)
28. Posłuszny, L., Karolak, M.P., Kubicki, P., Stąpając po niepewnym gruncie. Prekaryjność i bezrobocie…. Studia socjologiczne 2021, nr. 1
29. Scnariussze rozwojowe Polski w perspektywie roku 2050, Warszawa 2019 (departament Strategii Rozwoju Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju)
30. Sroka J. , Dekompozycja stosunków przemysłowych w Europie jako preludium gospodarki 4.0, w: Przegląd Europejski, 2(52), 2019
31. Szarfenberg, R., Ubóstwo, marginalność i wykluczenie społeczne, w: Polityka społeczna, G. Firlit-Fesnak, J. Męcina (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
32. Standing G., Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa. Warszawa 2014.
33. Prognoza ludności na lata 2014-2050, GUS, Warszawa 2014,
34. A. Rogozińska-Pawełczyk (red.): Pokolenia na rynku pracy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014, s. 65. oraz
35. Rogowska D.: Rola trenera pracy w procesie zatrudnienia pracowników z niepełnosprawnościami, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, 2020;
36. 2.Raport „Pokolenia X, Y i Z na rynku pracy - raport Universu
37. m Global”, www.businessinsider.com.pl/firmy/zarzadzanie/pokolenia-x-y-i-z-na-rynku-pracy-raport-universum-global/z543vnf
38. Rządowy program na rzecz Aktywności społecznej osób starszych na lata 2014-2020
39. Standing G., Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa. Warszawa 2014.
40. Sedlacek Tomas, Ekonomia dobra i zła, Studio EMKA, Warszawa 2012,
41. Skidelsky r., Skidelsky E., How much is enough? Money and the good life, Penquim Books, London 2012.
42. Szczucka, A., Turek, K., Worek, B., W ogonie Europy; uwarunkowania i strategie rozwoju kompetencji dorosłych Polaków, PARP, Warszawa 2014.
43. Świątkowski, A., Równość i sprawiedliwość w prawie pracy, prawie socjalnymi polityce społecznej, Lublin, 2015, (dostępny w Internecie)
44. Wieczorek, P., Czwarta rewolucja przemysłowa – wizja przemysłu nowej generacji – perspektywa dla Polski, w: Kontrola Państwowa, nr. 63/2018.
45. Turek, K., Znaczenie wieku na rynku pracy – model relacji między pracownikiem pracodawcą, Studia Socjologiczne nr 2, 2015.
46.Zakrzewska M.: Zatrudnienie wspomagane szansą na samodzielność osób z niepełnosprawnością. Pod red. B. Trochimiak. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2017;
Akty prawne i dokumenty urzędowe

Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia – strategia Europa 2020
Rządowy program na rzecz Aktywności społecznej osób starszych na lata 2014-2020
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucji rynku pracy, Dz. U. 2018, poz. 1265.
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U z 2003 r, nr122, poz.1143 z późn. zmianami),
Konwencja nr 159 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca rehabilitacji zawodowej osób i zatrudnienia osób niepełnosprawnych z 1983 r.;
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 r. (Dz. U. 1997 nr 123 poz. 776);
Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r., rozdz. 2, art. 119
(Dz. U. 2004 Nr 64 poz. 593);
Komunikat Komisji Europejskiej: Wniosek zalecenie Rady w sprawie ustanowienia Gwarancji dla młodzieży, COM (2012)729 final (dostępny w Internecie)

Bibliografia:
1. Anioł W. Kontrowersje wokół koncepcji „państwa pracy”, w: Polityka społeczna. Podręcznik akademicki, G. Firlit-Fesnak, J. Męcina (red). II wydanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
2. Bezrobocie młodzieży i integracja ludzi młodych na rynku pracy, Contact Commite, Luksemburg 2018.
3. Comparative analysis of working time in the European Union, European Foundation for the
4. Decent work agenda, ILO 1999, htpp://www.ilo.org/global/absolute-the-ilo/decent-work-agen/ang-de/index.htm
5. Czwarta rewolucja przemysłowa i jej wpływ na rynek pracy, PARPA, Warszawa 2020,
6. Firlit-Fesnak G., Praca ludzka. Stare i nowe konteksty dyskursu o pracy, w: Polityka społeczna, G. Firlit-Fesanak, J. Męcina (red.) Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018
7. Firlit-Fesnak, Równe traktowania i praktyki dyskryminacyjne w świecie pracy, w: Polityka społeczna, G. Firlit-Fesanak, J. Męcina (red.) Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018
8. Firlit-Fesnak, Równe traktowanie i polityka antydyskryminacyjna, w: Współczesne społeczne wyzwania dla świata i Polski, WNPiSM, Warszawa 2021.
9. Firlit-Fesnak, G., O znaczeniu wysokiej jakości zatrudnienia w integracji młodzieży z rynkiem pracy, [w:] Aspekty społeczno-kulturowe i edukacyjne projektu „Ginące zawody pomysłem na przyszłość” (red.) Edward Nycz, Warszawa 2015.
10. Golden Age Index, OECD 2016, https://www.pwc.pl/publikacjeassets/golden_age_index_raort_pwc.pdf
11. Leńczuk J.: Litery dzielące generacje – o różnicach między pokoleniem X, Y i Z (www.stapler.pl/hydepark/litery-dzielace-generacje-o-roznicach-miedzy-pokoleniem-x-y)
12. Jelonek, M., Jakość pracy po studiach jako stopa wzrostu wyższego wykształcenia [w:] J. Górniak, (Nie)wykorzystany potencjał. Szanse i bariery na polskim rynku pracy, PARP, Warszawa 2015.
13. Kryńska, E., Krzyszkowski, J., Urbaniak, B., Wiktorowicz, J., Diagnoza obecnej sytuacji kobiet i mężczyzn 50+ na rynku pracy w Polsce, Łódź, 2013, Projekt: Wyrównywanie szans na rynku pracy dla osób 50+
14. Kołodziejczyk-Olczak I, Zarzadzanie wiekiem a polityka wspierania starszych pracowników. Doświadczenia polskie na tle innych krajów. Studia Demograficzne 2/2014
15. Kryk B., 2018, Czy gwarancja dla młodzieży i inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych mogą stanowić remedium na bezrobocie? [w:] Pancer-Cybulska E., Biegun K. (red.), Czym żyje Unia Europejska? Wybór zagadnień, Wydawnictwo UE we Wrocławiu, 2018, s. 167-192.
16. Krzyminiewska G., 2015, Prekariat nowym interesariuszem ekonomii społecznej, Szczecin 2015, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, nr 41, t. 2, s. 33-41.
17. Kryńska, E., Pater, K., Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w perspektywy wzrostu, Raport, IP i SS, Warszawa 2013,
18. Linpka M., 2017, Młodzi Polacy nie garną się do pracy, http://www.polskatimes.pl/strefa-biznesu/wiadomosci/a/mlodzi-polacy-nie-garna-sie-do-pracy,12706592/ (6.04.2018).
19. Quality of work and Employment in the EU, EAPN “Explainer” 2014, Nr.5
20. Millenialsi na rynku pracy (www.kadry.infor.pl/kadry/hrm/rekrutacja/780490,Millenialsi-na-rynku-pracy.html)
21. Majewski, T., Zatrudnienie wspomagane osób niepełnosprawnych, Szkoła Specjalna 2/2009
22. Międzynarodowa Organizacja Pracy – 90 lat istnienia, MP i PS, 2009.
23. Monitoring Spółdzielni socjalnych 2014 , A. Izdebski, T. Mering, M. Ołdak, R.Szarfenberg, IPS Warszawa 2015
24. Niewiadomska A., 2017, Prekariat na polskim rynku pracy próba identyfikacji zjawiska, Gospodarka w Praktyce i Teorii, 2017 nr 2 (47), s. 58-76.
25. Plan realizacji Gwarancji dla młodzieży w Polsce, Warszawa 2013
26. Przed obniżeniem wieku emerytalnego; jak zatrzymać Polaków na rynku pracy, komunikat z badań, CBOS, nr 67/2017
27. Pokolenie Z na rynku pracy - charakterystyka (www.poradnikprzedsiebiorcy.pl/-pokolenia-w-pracy-cz-4-pokolenie-z)
28. Posłuszny, L., Karolak, M.P., Kubicki, P., Stąpając po niepewnym gruncie. Prekaryjność i bezrobocie…. Studia socjologiczne 2021, nr. 1
29. Scnariussze rozwojowe Polski w perspektywie roku 2050, Warszawa 2019 (departament Strategii Rozwoju Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju)
30. Sroka J. , Dekompozycja stosunków przemysłowych w Europie jako preludium gospodarki 4.0, w: Przegląd Europejski, 2(52), 2019
31. Szarfenberg, R., Ubóstwo, marginalność i wykluczenie społeczne, w: Polityka społeczna, G. Firlit-Fesnak, J. Męcina (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
32. Standing G., Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa. Warszawa 2014.
33. Prognoza ludności na lata 2014-2050, GUS, Warszawa 2014,
34. A. Rogozińska-Pawełczyk (red.): Pokolenia na rynku pracy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014, s. 65. oraz
35. Rogowska D.: Rola trenera pracy w procesie zatrudnienia pracowników z niepełnosprawnościami, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, 2020;
36. 2.Raport „Pokolenia X, Y i Z na rynku pracy - raport Universu
37. m Global”, www.businessinsider.com.pl/firmy/zarzadzanie/pokolenia-x-y-i-z-na-rynku-pracy-raport-universum-global/z543vnf
38. Rządowy program na rzecz Aktywności społecznej osób starszych na lata 2014-2020
39. Standing G., Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa. Warszawa 2014.
40. Sedlacek Tomas, Ekonomia dobra i zła, Studio EMKA, Warszawa 2012,
41. Skidelsky r., Skidelsky E., How much is enough? Money and the good life, Penquim Books, London 2012.
42. Szczucka, A., Turek, K., Worek, B., W ogonie Europy; uwarunkowania i strategie rozwoju kompetencji dorosłych Polaków, PARP, Warszawa 2014.
43. Świątkowski, A., Równość i sprawiedliwość w prawie pracy, prawie socjalnymi polityce społecznej, Lublin, 2015, (dostępny w Internecie)
44. Wieczorek, P., Czwarta rewolucja przemysłowa – wizja przemysłu nowej generacji – perspektywa dla Polski, w: Kontrola Państwowa, nr. 63/2018.
45. Turek, K., Znaczenie wieku na rynku pracy – model relacji między pracownikiem pracodawcą, Studia Socjologiczne nr 2, 2015.
46.Zakrzewska M.: Zatrudnienie wspomagane szansą na samodzielność osób z niepełnosprawnością. Pod red. B. Trochimiak. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2017;
Akty prawne i dokumenty urzędowe

Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia – strategia Europa 2020
Rządowy program na rzecz Aktywności społecznej osób starszych na lata 2014-2020
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucji rynku pracy, Dz. U. 2018, poz. 1265.
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U z 2003 r, nr122, poz.1143 z późn. zmianami),
Konwencja nr 159 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca rehabilitacji zawodowej osób i zatrudnienia osób niepełnosprawnych z 1983 r.;
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 r. (Dz. U. 1997 nr 123 poz. 776);
Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r., rozdz. 2, art. 119
(Dz. U. 2004 Nr 64 poz. 593);
Komunikat Komisji Europejskiej: Wniosek zalecenie Rady w sprawie ustanowienia Gwarancji dla młodzieży, COM (2012)729 final (dostępny w Internecie)

Warunki zaliczenia przedmiotu
1.1. Obecność i aktywność na zajęciach; nieobecności powyżej jednej muszą być usprawiedliwione (zwolnienie lekarskie, zdarzenia losowe) i zaliczone na dyżurze w terminie do dwóch tygodni od nieobecności na zajęciach. Cztery nieusprawiedliwione i nie zaliczone obecności uzasadniają decyzje o nie zaliczeniu przedmiotu.
1.2. Wszyscy studenci biorą aktywny udział w prezentacji grupowej i moderowaniu dyskusji na każdych zajęciach zgodnie z planem określającym przebieg każdego konwersatorium
1.3. Notatki wypracowane przez grupy tematyczne każdorazowo są udostępniane do dalszych przemyśleń przez lidera grupy na platformie classroom
1.4. Ustna weryfikacja poziomu opanowania wiedzy z prezentowanej problematyki na końcu semestru.

Warunki zaliczenia przedmiotu
1.1. Obecność i aktywność na zajęciach; nieobecności powyżej jednej muszą być usprawiedliwione (zwolnienie lekarskie, zdarzenia losowe) i zaliczone na dyżurze w terminie do dwóch tygodni od nieobecności na zajęciach. Cztery nieusprawiedliwione i nie zaliczone obecności uzasadniają decyzje o nie zaliczeniu przedmiotu.
1.2. Wszyscy studenci biorą aktywny udział w prezentacji grupowej i moderowaniu dyskusji na każdych zajęciach zgodnie z planem określającym przebieg każdego konwersatorium
1.3. Notatki wypracowane przez grupy tematyczne każdorazowo są udostępniane do dalszych przemyśleń przez lidera grupy na platformie classroom
1.4. Ustna weryfikacja poziomu opanowania wiedzy z prezentowanej problematyki na końcu semestru.