Dyskryminacja i polityka antydyskryminacyjna 2103-L-D6DPA

Merytoryczny zakres problematyki przedmiotu w semestrze letnim 2020/2021
Moduł I. Wprowadzenie do analizy problematyki „równości”
1.Spór o rozumienie równości w demokratycznym porządku społecznym - perspektywa filozoficzna, polityczna i normatywna. Instrumenty budowy porządku społecznego respektującego zasadę równości. Wyłączenia równego traktowania w prawie – kryteria uzasadniające nierówne traktowanie. Dyskryminacja jako naruszenie zasady równego traktowania – definicja, rodzaje dyskryminacji, cechy podmiotowe jednostek jako czynniki ryzyka dyskryminacji, subiektywne doświadczenie i rozumienie dyskryminacji w świetle prawa.
2. Percepcja społeczna „Inności” jako czynnik warunkujący skuteczność wdrażania zasady równości w porządku społecznym, ekonomicznym i politycznym . Kim jest Inny?: perspektywa psychologiczna, społeczna i kulturowa. Podział na „swoich” i „obcych”, Charakterystyka zachowań społecznych związanych z postrzeganiem „Inności”: akceptacja, tolerancja, tolerancja represywna, dystans społeczny, obojętność, uprzedzenia, piętnowanie, stereotypizacja, ksenofobia, dyskryminacja. Strategie osłabienia/likwidacji podziału na swoich i obcych: integracja (więź, współdziałanie) asymilacja, akulturacja.
Moduł II. Narodowość i etniczność jako potencjalne ryzyko dyskryminacji
3. Pojęcie mniejszości narodowej i etnicznej i wybrane konteksty statusu mniejszości w społeczeństwie polskim. Czynniki ryzyka nierównego statusu mniejszości w społeczeństwie większościowym. Istota niedyskryminacji z powodu narodowości i etniczności w świetle ustawodawstwa międzynarodowego i krajowego. Statystyczny obraz narodowości i grup etnicznych w strukturze ludności Polski (NSP GUS).
4. Realizacja praw mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce; klasyfikacja uprawnień, źródła finansowania, działania systemowe i projekty.
5. Imigranci jako potencjalna grupa ryzyka dyskryminacja. Statystyczny obraz imigrantów, uwarunkowania napływu do Polski, kategorie imigrantów (zarobkowi, edukacyjni, poszukujący ochrony) i ich prawa (Urząd ds. Cudzoziemców). Integracja/dezintegracja; nierówny dostęp do wiedzy o zamkniętych enklawach imigracyjnych.
6. Stosunek Polaków do narodów, mniejszości etnicznych i imigrantów w świetle badań; uwarunkowania historyczne, kulturowe, ekonomiczne. Tolerancja i jej granice w relacjach międzykulturowych.

Moduł III. Ryzyko dyskryminacji ze względu na cechy demograficzne i społeczne
1.Płeć jako czynnik ryzyka dyskryminacji
7. Uwarunkowania i przeciwdziałanie nierówności ze względu na płeć; prawo, filozofia, kultura wobec różnicy biologicznej i równości z perspektywy ewolucyjnej. Polityka na rzecz równości płci; obszary, prawo, instytucje (aspekty międzynarodowe, regionalne i krajowe) - równość, równe szanse, równe rezultaty. Kontrowersje wokół „uprzywilejowania wyrównawczego. Recepcja równego traktowania/ dyskryminacji ze względu na płeć w polskim społeczeństwie w świetle badań (pokoleniowa zmiana postaw)?
8. Segregacja zatrudnienia ze względu na płeć: Równe traktowanie i niedyskryminacja kobiet i mężczyzn w pracy zawodowej w świetle prawa. Aktywność zawodowa kobiet i mężczyzn w Polsce oraz zróżnicowanie cech zatrudnienia wg płci; dostęp do pracy, rodzaje zatrudnienia, horyzontalna i wertykalna segregacja w zatrudnieniu, dyskryminacja płacowa. Konsekwencje nierówności ze względu na płeć w świecie pracy dla statusu ekonomicznego i społecznego kobiet i mężczyzn.
9. Mężczyźni i kobiety w świecie władzy politycznej; analiza porównawcza udziału kobiet w instytucjach politycznych w krajach UE i Polski. Uwarunkowania kulturowe, instytucjonalne i ekonomiczne nierównego dostępu kobiet do władzy politycznej. Argumenty na rzecz zrównoważonego udziału kobiet i mężczyzn w strukturach politycznych współczesnych demokracji. Parytety jako instrument zrównoważonej partycypacji politycznej kobiet – kontrowersje; wyrównywanie szans czy uznanie słabości kobiet w roli polityka?
2. Wiek jako czynnik dyskryminacji
10. Ageizm - normy społeczne postrzegania wieku i ról społecznych związanych z wiekiem. Współczesny mechanizm transferu władzy i zasobów międzygeneracyjnych; prawa i powinności skrajnych grup wiekowych - prawo, wartościowanie świadczeń społecznych adresowanych do dzieci/młodzieży i ludzi starych, nierówne szacowanie ważności ich ról społecznych, Prawa osób starszych w ustawodawstwie antydyskryminacyjnym – międzynarodowe, regionalne i krajowe akty normatywne.

11. Status społeczny i ekonomiczny ludzi starych w Polsce – ocena dostępu do praw podstawowych, charakterystyka obszarów i praktyk dyskryminacyjnych. Rynek pracy dla populacji 50+, opieka zdrowotna, dostęp do usług opiekuńczych, rynek dóbr konsumpcyjnych i usług bankowych, role społeczne i obywatelskie ( podmiotowość/przedmiotowość traktowania seniorów, obszary (ryzyka?) marginalności i wykluczenia społecznego .
3.Postrzeganie biednych i ryzyka ich dyskryminacji
12. Bieda i wykluczenie społeczne jako czynnik stygmatyzacji i dyskryminacji; o symboliczno-relacyjnych skutkach bycia biednym. Doświadczanie dyskryminacji przez ludzi biednych; dyskurs biedy, dyskryminacja instytucjonalna, wykluczenie z aktywności obywatelskiej. Doświadczanie dyskryminacji przez osoby uzależnione.
Podsumowanie:
13. Polityka antydyskryminacyjna; normy prawne, instrumenty, procedury, efekty. Mocne i słabe strony polskiej polityki antydyskryminacyjnej, zagrożenia i szanse.

Merytoryczny zakres problematyki przedmiotu w semestrze letnim 2020/2021
Moduł I. Wprowadzenie do analizy problematyki „równości”
1.Spór o rozumienie równości w demokratycznym porządku społecznym - perspektywa filozoficzna, polityczna i normatywna. Instrumenty budowy porządku społecznego respektującego zasadę równości. Wyłączenia równego traktowania w prawie – kryteria uzasadniające nierówne traktowanie. Dyskryminacja jako naruszenie zasady równego traktowania – definicja, rodzaje dyskryminacji, cechy podmiotowe jednostek jako czynniki ryzyka dyskryminacji, subiektywne doświadczenie i rozumienie dyskryminacji w świetle prawa.
2. Percepcja społeczna „Inności” jako czynnik warunkujący skuteczność wdrażania zasady równości w porządku społecznym, ekonomicznym i politycznym . Kim jest Inny?: perspektywa psychologiczna, społeczna i kulturowa. Podział na „swoich” i „obcych”, Charakterystyka zachowań społecznych związanych z postrzeganiem „Inności”: akceptacja, tolerancja, tolerancja represywna, dystans społeczny, obojętność, uprzedzenia, piętnowanie, stereotypizacja, ksenofobia, dyskryminacja. Strategie osłabienia/likwidacji podziału na swoich i obcych: integracja (więź, współdziałanie) asymilacja, akulturacja.
Moduł II. Narodowość i etniczność jako potencjalne ryzyko dyskryminacji
3. Pojęcie mniejszości narodowej i etnicznej i wybrane konteksty statusu mniejszości w społeczeństwie polskim. Czynniki ryzyka nierównego statusu mniejszości w społeczeństwie większościowym. Istota niedyskryminacji z powodu narodowości i etniczności w świetle ustawodawstwa międzynarodowego i krajowego. Statystyczny obraz narodowości i grup etnicznych w strukturze ludności Polski (NSP GUS).
4. Realizacja praw mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce; klasyfikacja uprawnień, źródła finansowania, działania systemowe i projekty.
5. Imigranci jako potencjalna grupa ryzyka dyskryminacja. Statystyczny obraz imigrantów, uwarunkowania napływu do Polski, kategorie imigrantów (zarobkowi, edukacyjni, poszukujący ochrony) i ich prawa (Urząd ds. Cudzoziemców). Integracja/dezintegracja; nierówny dostęp do wiedzy o zamkniętych enklawach imigracyjnych.
6. Stosunek Polaków do narodów, mniejszości etnicznych i imigrantów w świetle badań; uwarunkowania historyczne, kulturowe, ekonomiczne. Tolerancja i jej granice w relacjach międzykulturowych.

Moduł III. Ryzyko dyskryminacji ze względu na cechy demograficzne i społeczne
1.Płeć jako czynnik ryzyka dyskryminacji
7. Uwarunkowania i przeciwdziałanie nierówności ze względu na płeć; prawo, filozofia, kultura wobec różnicy biologicznej i równości z perspektywy ewolucyjnej. Polityka na rzecz równości płci; obszary, prawo, instytucje (aspekty międzynarodowe, regionalne i krajowe) - równość, równe szanse, równe rezultaty. Kontrowersje wokół „uprzywilejowania wyrównawczego. Recepcja równego traktowania/ dyskryminacji ze względu na płeć w polskim społeczeństwie w świetle badań (pokoleniowa zmiana postaw)?
8. Segregacja zatrudnienia ze względu na płeć: Równe traktowanie i niedyskryminacja kobiet i mężczyzn w pracy zawodowej w świetle prawa. Aktywność zawodowa kobiet i mężczyzn w Polsce oraz zróżnicowanie cech zatrudnienia wg płci; dostęp do pracy, rodzaje zatrudnienia, horyzontalna i wertykalna segregacja w zatrudnieniu, dyskryminacja płacowa. Konsekwencje nierówności ze względu na płeć w świecie pracy dla statusu ekonomicznego i społecznego kobiet i mężczyzn.
9. Mężczyźni i kobiety w świecie władzy politycznej; analiza porównawcza udziału kobiet w instytucjach politycznych w krajach UE i Polski. Uwarunkowania kulturowe, instytucjonalne i ekonomiczne nierównego dostępu kobiet do władzy politycznej. Argumenty na rzecz zrównoważonego udziału kobiet i mężczyzn w strukturach politycznych współczesnych demokracji. Parytety jako instrument zrównoważonej partycypacji politycznej kobiet – kontrowersje; wyrównywanie szans czy uznanie słabości kobiet w roli polityka?
2. Wiek jako czynnik dyskryminacji
10. Ageizm - normy społeczne postrzegania wieku i ról społecznych związanych z wiekiem. Współczesny mechanizm transferu władzy i zasobów międzygeneracyjnych; prawa i powinności skrajnych grup wiekowych - prawo, wartościowanie świadczeń społecznych adresowanych do dzieci/młodzieży i ludzi starych, nierówne szacowanie ważności ich ról społecznych, Prawa osób starszych w ustawodawstwie antydyskryminacyjnym – międzynarodowe, regionalne i krajowe akty normatywne.

11. Status społeczny i ekonomiczny ludzi starych w Polsce – ocena dostępu do praw podstawowych, charakterystyka obszarów i praktyk dyskryminacyjnych. Rynek pracy dla populacji 50+, opieka zdrowotna, dostęp do usług opiekuńczych, rynek dóbr konsumpcyjnych i usług bankowych, role społeczne i obywatelskie ( podmiotowość/przedmiotowość traktowania seniorów, obszary (ryzyka?) marginalności i wykluczenia społecznego .
3.Postrzeganie biednych i ryzyka ich dyskryminacji
12. Bieda i wykluczenie społeczne jako czynnik stygmatyzacji i dyskryminacji; o symboliczno-relacyjnych skutkach bycia biednym. Doświadczanie dyskryminacji przez ludzi biednych; dyskurs biedy, dyskryminacja instytucjonalna, wykluczenie z aktywności obywatelskiej. Doświadczanie dyskryminacji przez osoby uzależnione.
Podsumowanie:
13. Polityka antydyskryminacyjna; normy prawne, instrumenty, procedury, efekty. Mocne i słabe strony polskiej polityki antydyskryminacyjnej, zagrożenia i szanse.

Publikacje zwarte:
1. Adamczyk, M. D, Wizja starości w opiniach Polaków. Studium socjologiczne, Rocznik Nauk Społecznych Tom 8(44), nr 2, 2016.
2. Balcerzak-Paradowska, B., (red.) Kobiety na stanowisku kierowniczym w sektorze publicznym, IP i SS, Warszawa 2014
3. Broda-Wysocki P., Dylus, A., Pawlus, M., Dyskryminacja seniorów w Polsce. Diagnoza i przeciwdziałanie, Warszawa 2016, Wydawnictwo Naukowe UKSW.
4. Bourdieu, P., Męska Dominacja, Oficyna Naukowa, Warszawa 2004 s. 8-94
5. Diagnoza społeczna. Warunki i jakość życia Polaków 2013, Warszawa 2013 część 8. Wykluczenie społeczne
6. Firlit-Fesnak, G., Wspólnotowa polityka na rzecz równości kobiet i mężczyzn. Ewolucja celów i instrumentów działania, , Warszawa 2005, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
7. Firlit-Fesnak, Bieda i płeć. Sfery podziału kreujące ubóstwo kobiet w krajach Unii Europejskiej, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2015, s. 157-220.
8. Firlit-Fesnak, G., Ł. Łotocki (red). Europejskie polityki imigracyjne. Stare dylematy, nowe wyzwania, Warszawa 2016, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
9. Firlit-Fesnak G.,
10. Firlit-Fesnak, G., Rodzina w porządku publicznym współczesnej Europy, w: „Przegląd Zachodni”, 2017 nr 4.
11. Firlit-Fesnak, G., Równe traktowanie i praktyki dyskryminacyjne w świecie pracy, w: Polityka społeczna, G. Firlit-Fesnak, J. Męcina (red.) Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
12. Glinkowski, Witold P., Bliźni, obcy, inny – w perspektywie dialogicznej, Uniwersytet Łódzki ETYKA 58, NR 1/2019, https://doi.org/10.14394/etyka.1265
13. Goffman, E., Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 2003
14. Huntington, S., Zderzenie cywilizacji, Warszawa 1996,Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA.
15. Kłos, B., Szymańczak, J., Zasada równości i zasada niedyskryminacji, Studia BASF nr 2/2011.
16. Kudlińska, I., Wykluczenie społeczne i stygmatyzacja biednych kobiet [w:] Grotowska-Leder (red.) Samorządy lokalne wobec problemów biedy i wykluczenia społecznego, Łódź 2013.
17. Łotocki Ł., Między swojskością a obcością? Imigranci z Armenii w Polsce, (rozdział I), Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2008, s. 17-41
18. Łotocki Ł., Obcość etniczna w perspektywie socjologiczno-politologicznej, Wydawnictwo ASPRA –JR Warszawa 2009.
19. Listner, R., Bieda, Wydawnictwo Sic!. Warszawa 2007.
20. Machul-Telus, B., Łemkowie. Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2013.
21. Machul-Telus, B., Karaimi. Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2012.
22. Olszewska, M, Romowie; dyskryminowana mniejszość, http://www.etnologia.pl
23. Osoby starsze na rynku usług finansowych, analizy i zalecenia, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2013.
24. Obywatele Ukrainy pracujący w Polsce – raport z badania, Iza Chmielewska, Grzegorz Dobroczek, Jan Puzynkiewicz, Departament Statystyki NBP, Warszawa 2016 https://www.nbp.pl
25. Polakowski, M., Społeczne i ekonomiczne konteksty starzenia się społeczeństw, Studia BAS 2012, www.bassejm.gov.pl
26. Szahaj, Liberalizm, wspólnotowość, równość. Eseje z filozofii polityki, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2012.
27. Szatur-Jaworska, B., Polityka społeczna wobec starzenia się ludności w latach 1971-2013, Dom wydawniczy Elipsa, Warszawa 2013.
28. Szukalski, P., Ageizm – dyskryminacja ze względu na wiek, [w:] Piotr Szukalski, Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012.
29. Świątkowski, A., Równość i sprawiedliwość w prawie pracy, prawie socjalnym
i polityce społecznej , Lublin, 2015, (dostępny w Internecie)
30. Trafiałek, E., Między ageizmem, bezpieczeństwem socjalnym a active ageing, Toruń 2016
31. Zielińska, A., Tatarzy – polscy muzułmanie, http:// przegląd powszechny.pl/2009/11/04
32. Żołędowski C, Wielokulturowość – ideologizacja dyskursu i perspektywa polityki społecznej [w;} Imigranci w polskim dyskursie publicznym (red.) G. Firlit-Fesnak, Ł. Łotocki, Warszawa 2014
33. Żołędowski, C., Studenci zagraniczni w Polsce, motywy przyjazdu, ocena pobytu, plany na przyszłość, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010
34. Udział kobiet w wyborach parlamentarnych w 2015 r., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2015.
35. Uchodźcy w Polsce; sytuacja prawna, skala napływu i integracja w społeczeństwie polskim oraz rekomendacje, A. Górny, H. Grzymała-Moszczyńska, W. Klaus, S. Łoziński, Ekspertyza Komitetu Badań nad Migracjami PAN, Warszawa 2017.
36. Wysieńska K, Wencel K, Status, tożsamość, dyskryminacja. O (nie)równym traktowaniu imigrantów w Polsce, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2013.

Raporty z badań:
1. Granice tolerancji – stosunek do wybranych grup mniejszościowych, CBOS, 2014
2. Stosunek do uchodźców po atakach terrorystycznych w Paryżu, CBOS 2015,
3. Stosunek do imigrantów w krajach Grupy Wyszechradzkiej, CBOS 2015.
4. Stosunek Polaków do przyjmowania uchodźców, komunikat z badań, CBOS, styczeń 2017
5. Rządzący i rządzone? Postawy kobiet wobec polityki, CBOS, kwiecień 2013.
6. Parytety prawne gwarancją większego udziału kobiet w polityce, CBOS, 2010, 9.05. 2015
7. Stosunek Polaków do nierówności społecznych, CBOS nr. 85/2017
8. Stosunek do innych narodów, CBOS nr. 17/2019
9. Nauczanie języków regionalnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych w szkołach w Europie, Komisja Europejska 2019 (eurydice.org.pl)
10. VI Raport dotyczący sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych, MSWiA, 2017 (dostępny w Internecie)
Dokumenty normatywne:
Dyrektywa Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. w sprawie stosowania zasady równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne (Dz. U. L 180 z 19.07.2000, art. 5);
Dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne ramy równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz. U. L 3003 z 02.12.2002, art. 7).
Ustawa z dniach 13 czerwca o cudzoziemcach ( Dz. U z 2011 nr 264 poz. 1573),
Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym z dn. 6.01. 2005 r. ( Dz U nr 17, poz. 141/2005 z późniejszymi zmianami)
Ustawa z dn. 13.06. 2003 r. o udzieleniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP (Dz. U. z 2006, nr. 234 , poz. 1695 z późniejszymi zmianami)
Ustawa z dn. 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i do senatu etc. (Dz. U 20111 nr 34 poz. 172).
Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 roku o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania, Dz. U. 2010 nr 254 poz. 1700
Konwencja ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, (1966).DZ. U. z dnia 6 września 1969.
Kodeks pracy (Dz. U z 2018 roku,

Publikacje zwarte:
1. Adamczyk, M. D, Wizja starości w opiniach Polaków. Studium socjologiczne, Rocznik Nauk Społecznych Tom 8(44), nr 2, 2016.
2. Balcerzak-Paradowska, B., (red.) Kobiety na stanowisku kierowniczym w sektorze publicznym, IP i SS, Warszawa 2014
3. Broda-Wysocki P., Dylus, A., Pawlus, M., Dyskryminacja seniorów w Polsce. Diagnoza i przeciwdziałanie, Warszawa 2016, Wydawnictwo Naukowe UKSW.
4. Bourdieu, P., Męska Dominacja, Oficyna Naukowa, Warszawa 2004 s. 8-94
5. Diagnoza społeczna. Warunki i jakość życia Polaków 2013, Warszawa 2013 część 8. Wykluczenie społeczne
6. Firlit-Fesnak, G., Wspólnotowa polityka na rzecz równości kobiet i mężczyzn. Ewolucja celów i instrumentów działania, , Warszawa 2005, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
7. Firlit-Fesnak, Bieda i płeć. Sfery podziału kreujące ubóstwo kobiet w krajach Unii Europejskiej, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2015, s. 157-220.
8. Firlit-Fesnak, G., Ł. Łotocki (red). Europejskie polityki imigracyjne. Stare dylematy, nowe wyzwania, Warszawa 2016, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
9. Firlit-Fesnak G.,
10. Firlit-Fesnak, G., Rodzina w porządku publicznym współczesnej Europy, w: „Przegląd Zachodni”, 2017 nr 4.
11. Firlit-Fesnak, G., Równe traktowanie i praktyki dyskryminacyjne w świecie pracy, w: Polityka społeczna, G. Firlit-Fesnak, J. Męcina (red.) Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
12. Glinkowski, Witold P., Bliźni, obcy, inny – w perspektywie dialogicznej, Uniwersytet Łódzki ETYKA 58, NR 1/2019, https://doi.org/10.14394/etyka.1265
13. Goffman, E., Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 2003
14. Huntington, S., Zderzenie cywilizacji, Warszawa 1996,Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA.
15. Kłos, B., Szymańczak, J., Zasada równości i zasada niedyskryminacji, Studia BASF nr 2/2011.
16. Kudlińska, I., Wykluczenie społeczne i stygmatyzacja biednych kobiet [w:] Grotowska-Leder (red.) Samorządy lokalne wobec problemów biedy i wykluczenia społecznego, Łódź 2013.
17. Łotocki Ł., Między swojskością a obcością? Imigranci z Armenii w Polsce, (rozdział I), Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2008, s. 17-41
18. Łotocki Ł., Obcość etniczna w perspektywie socjologiczno-politologicznej, Wydawnictwo ASPRA –JR Warszawa 2009.
19. Listner, R., Bieda, Wydawnictwo Sic!. Warszawa 2007.
20. Machul-Telus, B., Łemkowie. Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2013.
21. Machul-Telus, B., Karaimi. Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2012.
22. Olszewska, M, Romowie; dyskryminowana mniejszość, http://www.etnologia.pl
23. Osoby starsze na rynku usług finansowych, analizy i zalecenia, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2013.
24. Obywatele Ukrainy pracujący w Polsce – raport z badania, Iza Chmielewska, Grzegorz Dobroczek, Jan Puzynkiewicz, Departament Statystyki NBP, Warszawa 2016 https://www.nbp.pl
25. Polakowski, M., Społeczne i ekonomiczne konteksty starzenia się społeczeństw, Studia BAS 2012, www.bassejm.gov.pl
26. Szahaj, Liberalizm, wspólnotowość, równość. Eseje z filozofii polityki, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2012.
27. Szatur-Jaworska, B., Polityka społeczna wobec starzenia się ludności w latach 1971-2013, Dom wydawniczy Elipsa, Warszawa 2013.
28. Szukalski, P., Ageizm – dyskryminacja ze względu na wiek, [w:] Piotr Szukalski, Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012.
29. Świątkowski, A., Równość i sprawiedliwość w prawie pracy, prawie socjalnym
i polityce społecznej , Lublin, 2015, (dostępny w Internecie)
30. Trafiałek, E., Między ageizmem, bezpieczeństwem socjalnym a active ageing, Toruń 2016
31. Zielińska, A., Tatarzy – polscy muzułmanie, http:// przegląd powszechny.pl/2009/11/04
32. Żołędowski C, Wielokulturowość – ideologizacja dyskursu i perspektywa polityki społecznej [w;} Imigranci w polskim dyskursie publicznym (red.) G. Firlit-Fesnak, Ł. Łotocki, Warszawa 2014
33. Żołędowski, C., Studenci zagraniczni w Polsce, motywy przyjazdu, ocena pobytu, plany na przyszłość, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010
34. Udział kobiet w wyborach parlamentarnych w 2015 r., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2015.
35. Uchodźcy w Polsce; sytuacja prawna, skala napływu i integracja w społeczeństwie polskim oraz rekomendacje, A. Górny, H. Grzymała-Moszczyńska, W. Klaus, S. Łoziński, Ekspertyza Komitetu Badań nad Migracjami PAN, Warszawa 2017.
36. Wysieńska K, Wencel K, Status, tożsamość, dyskryminacja. O (nie)równym traktowaniu imigrantów w Polsce, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2013.

Raporty z badań:
1. Granice tolerancji – stosunek do wybranych grup mniejszościowych, CBOS, 2014
2. Stosunek do uchodźców po atakach terrorystycznych w Paryżu, CBOS 2015,
3. Stosunek do imigrantów w krajach Grupy Wyszechradzkiej, CBOS 2015.
4. Stosunek Polaków do przyjmowania uchodźców, komunikat z badań, CBOS, styczeń 2017
5. Rządzący i rządzone? Postawy kobiet wobec polityki, CBOS, kwiecień 2013.
6. Parytety prawne gwarancją większego udziału kobiet w polityce, CBOS, 2010, 9.05. 2015
7. Stosunek Polaków do nierówności społecznych, CBOS nr. 85/2017
8. Stosunek do innych narodów, CBOS nr. 17/2019
9. Nauczanie języków regionalnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych w szkołach w Europie, Komisja Europejska 2019 (eurydice.org.pl)
10. VI Raport dotyczący sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych, MSWiA, 2017 (dostępny w Internecie)
Dokumenty normatywne:
Dyrektywa Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. w sprawie stosowania zasady równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne (Dz. U. L 180 z 19.07.2000, art. 5);
Dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne ramy równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz. U. L 3003 z 02.12.2002, art. 7).
Ustawa z dniach 13 czerwca o cudzoziemcach ( Dz. U z 2011 nr 264 poz. 1573),
Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym z dn. 6.01. 2005 r. ( Dz U nr 17, poz. 141/2005 z późniejszymi zmianami)
Ustawa z dn. 13.06. 2003 r. o udzieleniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP (Dz. U. z 2006, nr. 234 , poz. 1695 z późniejszymi zmianami)
Ustawa z dn. 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i do senatu etc. (Dz. U 20111 nr 34 poz. 172).
Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 roku o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania, Dz. U. 2010 nr 254 poz. 1700
Konwencja ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, (1966).DZ. U. z dnia 6 września 1969.
Kodeks pracy (Dz. U z 2018 roku,

Warunki zaliczenia przedmiotu
3.1. Obecność i aktywność na zajęciach, - nieobecność należy usprawiedliwić – zwolnienie lekarskie,
3.2. Jednorazowa w semestrze prezentacja i moderowanie dyskusji przez każdą studentkę/każdego studenta – zgodnie z planem realizacji programu konwersatorium
3.3. Udostępnienie prezentacji indywidualnej do oceny prowadzącej konwersatorium na koncie osobistym studentki/studenta na platformie classroom (każda prezentacja musi zawierać informacje o źródłach – bibliografia) oraz do zapoznania się z jej treścią przez studentów danej grupy.
3.4. zaliczenie ustne
3.5. Ocena końcowa zaliczająca konwersatorium odpowiada średniej ocen: prezentacja+ wynik ustnego zaliczenia

Warunki zaliczenia przedmiotu
3.1. Obecność i aktywność na zajęciach, - nieobecność należy usprawiedliwić – zwolnienie lekarskie,
3.2. Jednorazowa w semestrze prezentacja i moderowanie dyskusji przez każdą studentkę/każdego studenta – zgodnie z planem realizacji programu konwersatorium
3.3. Udostępnienie prezentacji indywidualnej do oceny prowadzącej konwersatorium na koncie osobistym studentki/studenta na platformie classroom (każda prezentacja musi zawierać informacje o źródłach – bibliografia) oraz do zapoznania się z jej treścią przez studentów danej grupy.
3.4. zaliczenie ustne
3.5. Ocena końcowa zaliczająca konwersatorium odpowiada średniej ocen: prezentacja+ wynik ustnego zaliczenia