Psychologia polityki 2102-M-D1PSPO

Konwersatorium/w systemie dziennym stacjonarnym w salach wykładowych
I. Psychologia polityki jako subdyscyplina politologii
Zajęcia merytoryczno-organizacyjne (psychologia w życiu politycznym; rozwój subdyscypliny i jej instytucjonalizacja; przedmiot i metody badań; tematyka konwersatorium)
Zalecana literatura:
• U. Jakubowska, Podejścia, procedury, metody i techniki badawcze [w:] K. Skarżyńska (red.), Podstawy psychologii politycznej, Poznań 2002.
• F. Ryszka, Psychologia polityki, w: tenże, Nauka o polityce, Warszawa 1984, s. 106–121.
• K. Skarżyńska, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Warszawa 2005, rozdział 1.
• D.O. Sears, L. Huddy, R. Jervis (red.), Psychologia polityczna, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, 1-201.

II/III. Charakter narodowy Polaków
1) Charakter narodowy – problemy definicyjne; 2) uwarunkowania charakteru narodowego; 3) romantyzm-pragmatyzm w charakterze narodowym; 4) charakter narodowy w świadomości własnej i obcej; 5) dylematy tożsamościowe Polaków w integrującej się Europie.

• E. Lewandowski, Charakter narodowy Polaków i innych. Londyn-Warszawa 1995, s. 9-16,87-203.
• T. Bodio, Między romantyzmem i pragmatyzmem. Psychopolityczne oblicze polskiej transformacji, Warszawa, 1999 i nast. wydania.
• S. Bednarek, Charakter narodowy w koncepcjach i badaniach współczesnej humanistyki, Wrocław 1980.
• S. Wójcik, Cechy narodowe Polaków w polemikach okresu międzywojennego, Lublin 1989.
• Polacy wobec siebie i „innych”. Stosunek do innych narodów, mniejszości narodowych i etnicznych, migrantów i uchodźców, „Opinie i Diagnozy” nr 32, CBOS wrzesień 2015; Patriotyzm Polaków. Komunikat z badań CBOS, nr 105/sierpień 2018.
Praca własna ze źródłami (artykuły, raporty, materiały konferencyjne, dane empiryczne i in.)

IV. Świadomość – postawy – zachowania polityczne.
1) Podmiotowa interpretacja polityki; 2) pojęcie świadomości i postaw politycznych; 3) zachowania polityczne i ich typologie; 4) świadomość – podświadomość - myślenie polityczne; 5) błędy w myśleniu politycznym; 6) mity, stereotypy, uprzedzenia i emocje w myśleniu politycznym.

• J. Reykowski, Myślenie polityczne, w: K. Skarżyńska (red.), Podstawy psychologii politycznej, Poznań 2002; Myślenie polityczne w: K. Skarżyńska, Człowiek a polityka, wyd.cyt. (rozdz. II,).
• T. Bodio, Świadomość i zachowania polityczne, „Studia Nauk Politycznych”, nr 5–6, 1985. tegoż: Świadomość i postawy polityczne (podstawowe współzależności), „Edukacja Polityczna” 1985, vol. 6-7.
• L. Sobkowiak, Świadomość i socjalizacja polityczna, w: A.W. Jabłoński, L. Sobkowiak (red.), Studia z teorii polityki. Tom I, Wrocław 1999, s. 155 – 160.
• Murphy, Potęga podświadomości, Warszawa 1994.
• A. Siewierska-Chmaj, Mity w polityce. Funkcje i mechanizmy aktualizacji, Warszawa 2016.
• M. Marody, Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy, Warszawa 1976 (definicja, komponenty, klasyfikacje, postawy społeczno-polityczne, s. 12 i nast.).
• R. Zyzik, Błędy poznawcze w decyzjach politycznych: perspektywa nowych mediów, w: M. Zwierżyński, M. Lakomy, K. Oświecimski (red.), Technopolityka w świecie nowych mediow, Kraków 2016.

(praca własna ze źródłami: inne opracowania - monografie, artykuły, badania empiryczne, środki masowego przekazu)

V. Osobowość i polityka
1) Pojęcie i koncepcje osobowości politycznej; 2) metody badań osobowości politycznej (na „odległość”, biograficzna, psychobiograficzna); 3) cechy osobowości charyzmatycznej, neurotycznej, narcystycznej; 3) typy osobowości a preferencje polityczne; 4) rozpoznawanie i profilowanie osobowości polityków – nowe technologie, algorytmy i ich skuteczność (przykłady).

• W. McKinley Runyan, Historie życia a psychobiografia, Warszawa 2003 (metody)
• D.G. Winter, Osobowość a zachowania polityczne, w: J.Russell,Hans-Dieter Klingemann (red.),Zachowania, wyd.cyt.
• A. Chodubski, Neurastenicy i władza w dziejach cywilizacji, w: T. Bodio (red.), Przywództwo polityczne, wyd. cyt.
• Z. Pietraś, Decydowanie polityczne, Warszawa-Kraków 1998 (rozdz.I).
• T.W. Adorno, Osobowość autorytarna, Warszawa 2010.
• E.M. Marciniak, Personalizacja zachowań wyborczych w Polsce w kontekście Modelu Zgodności Preferencji Politycznych, Warszawa 2013 (rozdz. IV. Osobowość jako kategoria wyjaśniająca zachowania wyborcze).
• L.A. Pervin, Psychologia osobowości: najnowsze koncepcje, Gdańsk 2002.
• R. Zyzik, Błędy poznawcze w decyzjach politycznych: perspektywa nowych mediów, w: M. Zwierżyński, M. Lakomy, K. Oświewcimski (red.), Technopolityka w świecie nowych mediow, Kraków 2016.

Praca własna ze źródłami (artykuły, raporty, materiały konferencyjne, dane empiryczne i in.)

VI. Zachowania wyborcze
1)Paradygmaty badań wyborczych; 2) empiryczno-pragmatyczne modele zachowań wyborczych (E.M. Marciniak); 3) cechy osobowościowe kandydata a głosowanie; 4) specyfika psychologiczna zachowań Polaków na przykładzie ostatnich wyborów prezydenckich i parlamentarnych i do Parlamentu Europejskiego; 5) Nowe technologie manipulacji procesem wyborczym zagrożeniem dla demokracji (kazus Cambridge Analitics, Rosja – wybory w USA i in.).

• E.M. Marciniak, Personalizacja zachowań wyborczych, wyd. cyt..
• K. Skarżyńska, Człowiek a polityka, wyd. cyt. (rozdział 6: Zachowania wyborcze).
• W. Cwalina, A. Falkowski, Modele zachowań wyborczych obywateli, w: Marketing polityczny, wyd.cyt. s. 55–103.
• M. Cichosz, Portrety wyborców. Próba segmentacji elektoratu w oparciu o kryterium stylu życia, w: D. Walczak–Duraj (red.), Marketing polityczny a postawy i zachowania wyborcze społeczeństwa polskiego, Płock–Łódź 2002, s. 273–290; tejże: Autokreacja wizerunku polityka na przykładzie wyborów prezydenckich w III RP, Toruń 2003.
• D. F. Mutz, Psychologia polityczna a wybór, w: J. Russell, Hans-Dieter Klingemann (red.), Zachowania polityczne, wyd.cyt. (T. 1, s. 132 i nast.).
• I. Plich, Sześcioczynnikowy model osobowości jako narzędzie analizy osobowościowych różnic pomiędzy grupami wyborców,” Political Preferences” No 5/2013.

Praca własna ze źródłami (artykuły, raporty, materiały konferencyjne, dane empiryczne i in.) na temat przebiegu kampanii wyborczych w 2015 roku

VII. Psychologia zachowań masowych
1) Pojęcie i rodzaje tłumów; cechy tłumu; 2) kwestia przywództwa w tłumie; 3) współczesne formy zachowań tłumu; 4) fenomen tłumu w warunkach globalizującego się świata i technologii sieciowych (nowe technologie w służbie masowej inwigilacji, manipulacji i kontroli, Chiny i in.).

• G. Le Bon, Psychologia tłumu, Warszawa 1994.
• E. Canetti, Masa i władza, Warszawa 1996 (rozdz.Masa, Sfora, Masa a historia).
• R. Caldini, Wywieranie wpływu na ludzi, Gdańsk 2011
• S. Freud, Psychologia zbiorowości i analiza „ja”, w: tenże, Dzieła. Tom IV: Pisma społeczne, Warszawa 1998.
• K. Skarżyńska, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Warszawa 2005, rozdz. 7.
• E. Stanisławiak, Co tak naprawdę dzieje się w tłumie?, Wybrane problemy psychologii społecznej, Warszawa 2004, s. 194–204
• D. Riesman, Samotny tłum, wyd. Vis-a-Vis/Etiuda 2017
• J. Ortega y Gasset, Bunt mas, Replika 2016

Praca własna ze źródłami (artykuły, raporty, materiały konferencyjne, dane empiryczne i in.)

VIII. Agresja w polityce.
1) Agresja – siłą napędową czy patologią w polityce; rodowód agresji (Freud, From, Lorentz, Wilson); 2) rodzaje i formy zachowań agresywnych w polityce; 3) specyfika agresji werbalnej i niewerbalnej; 4) studia przypadków – zachowania agresywne na scenie politycznej; 5) jak przeciwdziałać agresji?

• O. Wilson, O naturze ludzkiej, Warszawa 1988 (rozdz..5, Agresja)
• J. Duckitt, Uprzedzenia i wrogość między grupami, w: D.O. Sears, L. Huddy, R. Jervis (red.), Psychologia polityczna, Kraków 2008.
• J. Reykowski, Konflikty polityczne, w: K. Skarżyńska (red.), Podstawy psychologii politycznej, Poznań 2002.
• K. Skarżyńska, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Warszawa 2005, rozdz. 7.
• I. Kamińska-Szmaj, Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych 1918-2000.Wrocław 2007.
• A. Kasińska-Metryka, R. Miernik (red.), My i Oni. Rola, miejsce i znaczenie konfliktów w polityce, Kielce 2010 (część pierwsza – Konflikty w demokracji; część druga – Konflikty w kampaniach wyborczych).

Praca własna ze źródłami (artykuły, raporty, materiały konferencyjne, dane empiryczne i in.)

IX. Podmiotowość i alienacja polityczna
1) Podmiotowość polityczna – wymiar psychologiczny; 2) alienacja jako przeciwieństwo podmiotowości; 3) źródła i przejawy alienacji; 4) poczucie podmiotowości-alienacji w społeczeństwie polskim; 5) Podmiotowość-alienacja a zachowania wyborcze.

• K. Korzeniowski, Alienacja polityczna a uczestnictwo polityczne w warunkach transformacji systemu, w: J. Reykowski (red.), Wartości i postawy społeczne a przemiany systemowe. Szkice z psychologii politycznej, Warszawa 1993, s. 155 – 187; tegoż: Między rewolucją a normalnością. Rzecz o alienacji politycznej na przełomie dekad, w: B. Wojcieszke, M. Jarymowicz (red.), Psychologia rozumienia zjawisk społecznych, Warszawa-Łódź 1999;
• M. Urban, Polityka jako alienacja, w: B. Kaczmarek (red.), Metafory polityki, Warszawa 2001, s. 127 – 132.
• L. Huddy, Tożsamość grupowa a spójność polityczna, w: D.O. Sears, L. Buddy, R. Jervis (red.), Psychologia polityczna, wyd.cyt. (s. 467 i nast.).
• K. Korzeniowski, R. Zieliński, W. Danecki, Podmiotowość jednostki w koncepcjach psychologicznych i organizacyjnych, Ossolineum 1983.

X. Psychopatologie w polityce
1) Natura psychopatologii polityce; 2) paranoja polityczna i jej mutacje; 3) myślenie spiskowe w polityce i jego współczesne przejawy; 4) psychopatologia władzy i przywództwa; 5) wymiary psychopatologii w polityce (autorytaryzm ekstremizm, terroryzm, klanowość, korupcja, fundamentalizm religijny i in.).

• R.S. Robins, J.M. Post, Paranoja polityczna. Psychopatologia nienawiści, Warszawa 1999.
• K. Korzeniowski, Polska paranoja polityczna. Źródła, mechanizmy i konsekwencje spiskowego myślenia o polityce, Warszawa 2010; tegoż: Autorytaryzm i jego psychopolityczne konsekwencje, w: K. Skarżyńska (red.), Podstawy psychologii politycznej;
• A. Chmielewski, Psychopatologia życia politycznego, Wrocław 2009
• A. Neumayer, Dyktatorzy i medycyna, Warszawa 1999.
• Pascal de Sutter, Szaleńcy u władzy, Wyd. „Dialog” 2009.
• A. Chodubski, Neurastenicy i władza w dziejach cywilizacji, w: T. Bodio (red.), Przywództwo polityczne”, Studia Politologiczne”, vol V, 2002.
• P. Żukiewicz, Przywództwo polityczne. Teoria i praktyka, Warszawa 2011 (rozdział 4: Psychologiczne uwarunkowania przywództwa politycznego).
• Przywódca polityczny elementem konstytutywnym reżimu politycznego, Toruń 2012 (s.2545;95-126;146170;199-247;253-267).
• A. Kępiński, Rytm życia, Kraków 2000 (wybrane aspekty: psychopatologia władzy, decyzji, ludobójstwa, urazy psychiczne, schiozofremia i in.); tegoż; Podstawowe zagadnienia współczesnej psychiatrii, Warszawa 19789 (przegląd stanowisk).

XI. Psychologiczne wymiary transformacji
Transformacja jako psychologia stanu przejściowego; 2) romantyzm – pragmatyzm jako mentalne wymiary transformacji polskiej; 3) zderzenia tradycji z modernizacją polityczną i ich skutki psychologiczne; 4) przegrani i wygrani transformacji; 5) poczucie sukcesu, marginalizacja, trauma, zjawisko „rozwartych nożyc” i inne osobliwości polskiej „psychotransformacji.

• T. Bodio, Między romantyzmem i pragmatyzmem. Psychopolityczne aspekty transformacji w Polsce, Warszawa, 1999 i in. wyd., s. 13–21, 72–126.
• T. Bodio, P. Załęski, Psychopolityczne aspekty transformacji systemowej, w: K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Społeczeństwo i polityka, Warszawa 2007 (wyd. IV, rozdz. LVII), lub tychże: Psychologiczne aspekty transformacji systemowej w Polsce, „Społeczeństwo i Polityka. Pismo Edukacyjne”, nr 2 (3)/2005.
• M. Kofta, A. Leszczyński (red.), Psychologia okrągłego stołu, Sopot 2019 (s.131-152;279-334).
• J. Reykowski, Pułapki demokratycznej transformacji, w: U. Jakubowska, K. Skarżyńska (red.), Demokracja w Polsce. Doświadczanie zmian, Warszawa 2005, s. 15–30.
• P. Sztompka (red.), Imponderabilia wielkiej zmiany. Mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji, Warszawa–Kraków 1999.
• H. Świda–Ziemba, Człowiek wewnętrznie zniewolony. Problemy psychosocjologiczne minionej formacji, Warszawa 1998, s. 364–435.
• P. Załęski, A. Szałański, Ł. Żołądek, Przegrani i wygrani transformacji wobec rzeczywistości społeczno-politycznej, Raport z badań warszawskich bezrobotnych i przedsiębiorców, Warszawa 2007, rozdział V.
• T. Orbacz, Podział Polski na solidarna i liberalną w świetle pluralizmu politycznego, Kraków 2018.

Praca własna z aktualnymi źródłami (artykuły, raporty, materiały konferencyjne, dane empiryczne i in.)

XII-XIII. Okrągły stół:
a) Psychologiczne szanse i bariery integracji europejskiej. Postawy społeczeństwa polskiego wobec dalszej integracji. Próba diagnozy i prognozy.
Sukcesy, zagrożenia i wyzwania integracji europejskiej; psychologia jako ważny wyznacznik procesów integracyjnych; świadomość bycia Europejczykiem; dylematy tożsamościowe; solidarność a pragmatyka polityczna; przemiany w myśleniu Polaków o Unii Europejskiej
alternatywa:
b) KOVID 19 i jego wpływ na psychologiczne wymiary życia politycznego. Próba diagnozy i prognozy
Pandemie w historii i ich skutki psychopolityczne; Kovid 19 i jego wpływ na psychologiczne wymiary życia społeczno-politycznego i gospodarczego; zmiany w mentalności, postawach i zachowaniach politycznych; poczucie zagrożenia i polityka bezpieczeństwa; strategie walki z pandemia w różnych regionach świata; zmiany w standardach funkcjonowania społeczeństw i instytucji oraz ich skutki psychopolityczne; próba prognozy – co dalej z pandemią i jej eliminacją z życia społeczno-politycznego.
(wybór tematyki debaty i jej organizacji będzie stanowiła przedmiot szczegółowych konsultacji i uzgodnień ze studentami)

Konwersatorium/w systemie dziennym stacjonarnym w salach wykładowych
I. Psychologia polityki jako subdyscyplina politologii
Zajęcia merytoryczno-organizacyjne (psychologia w życiu politycznym; rozwój subdyscypliny i jej instytucjonalizacja; przedmiot i metody badań; tematyka konwersatorium)
Zalecana literatura:
• U. Jakubowska, Podejścia, procedury, metody i techniki badawcze [w:] K. Skarżyńska (red.), Podstawy psychologii politycznej, Poznań 2002.
• F. Ryszka, Psychologia polityki, w: tenże, Nauka o polityce, Warszawa 1984, s. 106–121.
• K. Skarżyńska, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Warszawa 2005, rozdział 1.
• D.O. Sears, L. Huddy, R. Jervis (red.), Psychologia polityczna, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, 1-201.

II/III. Charakter narodowy Polaków
1) Charakter narodowy – problemy definicyjne; 2) uwarunkowania charakteru narodowego; 3) romantyzm-pragmatyzm w charakterze narodowym; 4) charakter narodowy w świadomości własnej i obcej; 5) dylematy tożsamościowe Polaków w integrującej się Europie.

• E. Lewandowski, Charakter narodowy Polaków i innych. Londyn-Warszawa 1995, s. 9-16,87-203.
• T. Bodio, Między romantyzmem i pragmatyzmem. Psychopolityczne oblicze polskiej transformacji, Warszawa, 1999 i nast. wydania.
• S. Bednarek, Charakter narodowy w koncepcjach i badaniach współczesnej humanistyki, Wrocław 1980.
• S. Wójcik, Cechy narodowe Polaków w polemikach okresu międzywojennego, Lublin 1989.
• Polacy wobec siebie i „innych”. Stosunek do innych narodów, mniejszości narodowych i etnicznych, migrantów i uchodźców, „Opinie i Diagnozy” nr 32, CBOS wrzesień 2015; Patriotyzm Polaków. Komunikat z badań CBOS, nr 105/sierpień 2018.
Praca własna ze źródłami (artykuły, raporty, materiały konferencyjne, dane empiryczne i in.)

IV. Świadomość – postawy – zachowania polityczne.
1) Podmiotowa interpretacja polityki; 2) pojęcie świadomości i postaw politycznych; 3) zachowania polityczne i ich typologie; 4) świadomość – podświadomość - myślenie polityczne; 5) błędy w myśleniu politycznym; 6) mity, stereotypy, uprzedzenia i emocje w myśleniu politycznym.

• J. Reykowski, Myślenie polityczne, w: K. Skarżyńska (red.), Podstawy psychologii politycznej, Poznań 2002; Myślenie polityczne w: K. Skarżyńska, Człowiek a polityka, wyd.cyt. (rozdz. II,).
• T. Bodio, Świadomość i zachowania polityczne, „Studia Nauk Politycznych”, nr 5–6, 1985. tegoż: Świadomość i postawy polityczne (podstawowe współzależności), „Edukacja Polityczna” 1985, vol. 6-7.
• L. Sobkowiak, Świadomość i socjalizacja polityczna, w: A.W. Jabłoński, L. Sobkowiak (red.), Studia z teorii polityki. Tom I, Wrocław 1999, s. 155 – 160.
• Murphy, Potęga podświadomości, Warszawa 1994.
• A. Siewierska-Chmaj, Mity w polityce. Funkcje i mechanizmy aktualizacji, Warszawa 2016.
• M. Marody, Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy, Warszawa 1976 (definicja, komponenty, klasyfikacje, postawy społeczno-polityczne, s. 12 i nast.).
• R. Zyzik, Błędy poznawcze w decyzjach politycznych: perspektywa nowych mediów, w: M. Zwierżyński, M. Lakomy, K. Oświecimski (red.), Technopolityka w świecie nowych mediow, Kraków 2016.

(praca własna ze źródłami: inne opracowania - monografie, artykuły, badania empiryczne, środki masowego przekazu)

V. Osobowość i polityka
1) Pojęcie i koncepcje osobowości politycznej; 2) metody badań osobowości politycznej (na „odległość”, biograficzna, psychobiograficzna); 3) cechy osobowości charyzmatycznej, neurotycznej, narcystycznej; 3) typy osobowości a preferencje polityczne; 4) rozpoznawanie i profilowanie osobowości polityków – nowe technologie, algorytmy i ich skuteczność (przykłady).

• W. McKinley Runyan, Historie życia a psychobiografia, Warszawa 2003 (metody)
• D.G. Winter, Osobowość a zachowania polityczne, w: J.Russell,Hans-Dieter Klingemann (red.),Zachowania, wyd.cyt.
• A. Chodubski, Neurastenicy i władza w dziejach cywilizacji, w: T. Bodio (red.), Przywództwo polityczne, wyd. cyt.
• Z. Pietraś, Decydowanie polityczne, Warszawa-Kraków 1998 (rozdz.I).
• T.W. Adorno, Osobowość autorytarna, Warszawa 2010.
• E.M. Marciniak, Personalizacja zachowań wyborczych w Polsce w kontekście Modelu Zgodności Preferencji Politycznych, Warszawa 2013 (rozdz. IV. Osobowość jako kategoria wyjaśniająca zachowania wyborcze).
• L.A. Pervin, Psychologia osobowości: najnowsze koncepcje, Gdańsk 2002.
• R. Zyzik, Błędy poznawcze w decyzjach politycznych: perspektywa nowych mediów, w: M. Zwierżyński, M. Lakomy, K. Oświewcimski (red.), Technopolityka w świecie nowych mediow, Kraków 2016.

Praca własna ze źródłami (artykuły, raporty, materiały konferencyjne, dane empiryczne i in.)

VI. Zachowania wyborcze
1)Paradygmaty badań wyborczych; 2) empiryczno-pragmatyczne modele zachowań wyborczych (E.M. Marciniak); 3) cechy osobowościowe kandydata a głosowanie; 4) specyfika psychologiczna zachowań Polaków na przykładzie ostatnich wyborów prezydenckich i parlamentarnych i do Parlamentu Europejskiego; 5) Nowe technologie manipulacji procesem wyborczym zagrożeniem dla demokracji (kazus Cambridge Analitics, Rosja – wybory w USA i in.).

• E.M. Marciniak, Personalizacja zachowań wyborczych, wyd. cyt..
• K. Skarżyńska, Człowiek a polityka, wyd. cyt. (rozdział 6: Zachowania wyborcze).
• W. Cwalina, A. Falkowski, Modele zachowań wyborczych obywateli, w: Marketing polityczny, wyd.cyt. s. 55–103.
• M. Cichosz, Portrety wyborców. Próba segmentacji elektoratu w oparciu o kryterium stylu życia, w: D. Walczak–Duraj (red.), Marketing polityczny a postawy i zachowania wyborcze społeczeństwa polskiego, Płock–Łódź 2002, s. 273–290; tejże: Autokreacja wizerunku polityka na przykładzie wyborów prezydenckich w III RP, Toruń 2003.
• D. F. Mutz, Psychologia polityczna a wybór, w: J. Russell, Hans-Dieter Klingemann (red.), Zachowania polityczne, wyd.cyt. (T. 1, s. 132 i nast.).
• I. Plich, Sześcioczynnikowy model osobowości jako narzędzie analizy osobowościowych różnic pomiędzy grupami wyborców,” Political Preferences” No 5/2013.

Praca własna ze źródłami (artykuły, raporty, materiały konferencyjne, dane empiryczne i in.) na temat przebiegu kampanii wyborczych w 2015 roku

VII. Psychologia zachowań masowych
1) Pojęcie i rodzaje tłumów; cechy tłumu; 2) kwestia przywództwa w tłumie; 3) współczesne formy zachowań tłumu; 4) fenomen tłumu w warunkach globalizującego się świata i technologii sieciowych (nowe technologie w służbie masowej inwigilacji, manipulacji i kontroli, Chiny i in.).

• G. Le Bon, Psychologia tłumu, Warszawa 1994.
• E. Canetti, Masa i władza, Warszawa 1996 (rozdz.Masa, Sfora, Masa a historia).
• R. Caldini, Wywieranie wpływu na ludzi, Gdańsk 2011
• S. Freud, Psychologia zbiorowości i analiza „ja”, w: tenże, Dzieła. Tom IV: Pisma społeczne, Warszawa 1998.
• K. Skarżyńska, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Warszawa 2005, rozdz. 7.
• E. Stanisławiak, Co tak naprawdę dzieje się w tłumie?, Wybrane problemy psychologii społecznej, Warszawa 2004, s. 194–204
• D. Riesman, Samotny tłum, wyd. Vis-a-Vis/Etiuda 2017
• J. Ortega y Gasset, Bunt mas, Replika 2016

Praca własna ze źródłami (artykuły, raporty, materiały konferencyjne, dane empiryczne i in.)

VIII. Agresja w polityce.
1) Agresja – siłą napędową czy patologią w polityce; rodowód agresji (Freud, From, Lorentz, Wilson); 2) rodzaje i formy zachowań agresywnych w polityce; 3) specyfika agresji werbalnej i niewerbalnej; 4) studia przypadków – zachowania agresywne na scenie politycznej; 5) jak przeciwdziałać agresji?

• O. Wilson, O naturze ludzkiej, Warszawa 1988 (rozdz..5, Agresja)
• J. Duckitt, Uprzedzenia i wrogość między grupami, w: D.O. Sears, L. Huddy, R. Jervis (red.), Psychologia polityczna, Kraków 2008.
• J. Reykowski, Konflikty polityczne, w: K. Skarżyńska (red.), Podstawy psychologii politycznej, Poznań 2002.
• K. Skarżyńska, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Warszawa 2005, rozdz. 7.
• I. Kamińska-Szmaj, Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych 1918-2000.Wrocław 2007.
• A. Kasińska-Metryka, R. Miernik (red.), My i Oni. Rola, miejsce i znaczenie konfliktów w polityce, Kielce 2010 (część pierwsza – Konflikty w demokracji; część druga – Konflikty w kampaniach wyborczych).

Praca własna ze źródłami (artykuły, raporty, materiały konferencyjne, dane empiryczne i in.)

IX. Podmiotowość i alienacja polityczna
1) Podmiotowość polityczna – wymiar psychologiczny; 2) alienacja jako przeciwieństwo podmiotowości; 3) źródła i przejawy alienacji; 4) poczucie podmiotowości-alienacji w społeczeństwie polskim; 5) Podmiotowość-alienacja a zachowania wyborcze.

• K. Korzeniowski, Alienacja polityczna a uczestnictwo polityczne w warunkach transformacji systemu, w: J. Reykowski (red.), Wartości i postawy społeczne a przemiany systemowe. Szkice z psychologii politycznej, Warszawa 1993, s. 155 – 187; tegoż: Między rewolucją a normalnością. Rzecz o alienacji politycznej na przełomie dekad, w: B. Wojcieszke, M. Jarymowicz (red.), Psychologia rozumienia zjawisk społecznych, Warszawa-Łódź 1999;
• M. Urban, Polityka jako alienacja, w: B. Kaczmarek (red.), Metafory polityki, Warszawa 2001, s. 127 – 132.
• L. Huddy, Tożsamość grupowa a spójność polityczna, w: D.O. Sears, L. Buddy, R. Jervis (red.), Psychologia polityczna, wyd.cyt. (s. 467 i nast.).
• K. Korzeniowski, R. Zieliński, W. Danecki, Podmiotowość jednostki w koncepcjach psychologicznych i organizacyjnych, Ossolineum 1983.

X. Psychopatologie w polityce
1) Natura psychopatologii polityce; 2) paranoja polityczna i jej mutacje; 3) myślenie spiskowe w polityce i jego współczesne przejawy; 4) psychopatologia władzy i przywództwa; 5) wymiary psychopatologii w polityce (autorytaryzm ekstremizm, terroryzm, klanowość, korupcja, fundamentalizm religijny i in.).

• R.S. Robins, J.M. Post, Paranoja polityczna. Psychopatologia nienawiści, Warszawa 1999.
• K. Korzeniowski, Polska paranoja polityczna. Źródła, mechanizmy i konsekwencje spiskowego myślenia o polityce, Warszawa 2010; tegoż: Autorytaryzm i jego psychopolityczne konsekwencje, w: K. Skarżyńska (red.), Podstawy psychologii politycznej;
• A. Chmielewski, Psychopatologia życia politycznego, Wrocław 2009
• A. Neumayer, Dyktatorzy i medycyna, Warszawa 1999.
• Pascal de Sutter, Szaleńcy u władzy, Wyd. „Dialog” 2009.
• A. Chodubski, Neurastenicy i władza w dziejach cywilizacji, w: T. Bodio (red.), Przywództwo polityczne”, Studia Politologiczne”, vol V, 2002.
• P. Żukiewicz, Przywództwo polityczne. Teoria i praktyka, Warszawa 2011 (rozdział 4: Psychologiczne uwarunkowania przywództwa politycznego).
• Przywódca polityczny elementem konstytutywnym reżimu politycznego, Toruń 2012 (s.2545;95-126;146170;199-247;253-267).
• A. Kępiński, Rytm życia, Kraków 2000 (wybrane aspekty: psychopatologia władzy, decyzji, ludobójstwa, urazy psychiczne, schiozofremia i in.); tegoż; Podstawowe zagadnienia współczesnej psychiatrii, Warszawa 19789 (przegląd stanowisk).

XI. Psychologiczne wymiary transformacji
Transformacja jako psychologia stanu przejściowego; 2) romantyzm – pragmatyzm jako mentalne wymiary transformacji polskiej; 3) zderzenia tradycji z modernizacją polityczną i ich skutki psychologiczne; 4) przegrani i wygrani transformacji; 5) poczucie sukcesu, marginalizacja, trauma, zjawisko „rozwartych nożyc” i inne osobliwości polskiej „psychotransformacji.

• T. Bodio, Między romantyzmem i pragmatyzmem. Psychopolityczne aspekty transformacji w Polsce, Warszawa, 1999 i in. wyd., s. 13–21, 72–126.
• T. Bodio, P. Załęski, Psychopolityczne aspekty transformacji systemowej, w: K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Społeczeństwo i polityka, Warszawa 2007 (wyd. IV, rozdz. LVII), lub tychże: Psychologiczne aspekty transformacji systemowej w Polsce, „Społeczeństwo i Polityka. Pismo Edukacyjne”, nr 2 (3)/2005.
• M. Kofta, A. Leszczyński (red.), Psychologia okrągłego stołu, Sopot 2019 (s.131-152;279-334).
• J. Reykowski, Pułapki demokratycznej transformacji, w: U. Jakubowska, K. Skarżyńska (red.), Demokracja w Polsce. Doświadczanie zmian, Warszawa 2005, s. 15–30.
• P. Sztompka (red.), Imponderabilia wielkiej zmiany. Mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji, Warszawa–Kraków 1999.
• H. Świda–Ziemba, Człowiek wewnętrznie zniewolony. Problemy psychosocjologiczne minionej formacji, Warszawa 1998, s. 364–435.
• P. Załęski, A. Szałański, Ł. Żołądek, Przegrani i wygrani transformacji wobec rzeczywistości społeczno-politycznej, Raport z badań warszawskich bezrobotnych i przedsiębiorców, Warszawa 2007, rozdział V.
• T. Orbacz, Podział Polski na solidarna i liberalną w świetle pluralizmu politycznego, Kraków 2018.

Praca własna z aktualnymi źródłami (artykuły, raporty, materiały konferencyjne, dane empiryczne i in.)

XII-XIII. Okrągły stół:
a) Psychologiczne szanse i bariery integracji europejskiej. Postawy społeczeństwa polskiego wobec dalszej integracji. Próba diagnozy i prognozy.
Sukcesy, zagrożenia i wyzwania integracji europejskiej; psychologia jako ważny wyznacznik procesów integracyjnych; świadomość bycia Europejczykiem; dylematy tożsamościowe; solidarność a pragmatyka polityczna; przemiany w myśleniu Polaków o Unii Europejskiej
alternatywa:
b) KOVID 19 i jego wpływ na psychologiczne wymiary życia politycznego. Próba diagnozy i prognozy
Pandemie w historii i ich skutki psychopolityczne; Kovid 19 i jego wpływ na psychologiczne wymiary życia społeczno-politycznego i gospodarczego; zmiany w mentalności, postawach i zachowaniach politycznych; poczucie zagrożenia i polityka bezpieczeństwa; strategie walki z pandemia w różnych regionach świata; zmiany w standardach funkcjonowania społeczeństw i instytucji oraz ich skutki psychopolityczne; próba prognozy – co dalej z pandemią i jej eliminacją z życia społeczno-politycznego.
(wybór tematyki debaty i jej organizacji będzie stanowiła przedmiot szczegółowych konsultacji i uzgodnień ze studentami)

Literatura podstawowa:
• D.O.Sears, L. Huddy, R. Jervis (red.), Psychologia polityczna, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.
• J.Dalton, Russell, Hans-Dieter Klingemann, Zachowania polityczne, Warszawa 2010 ( t. 1,2).
• K. Skarżyńska, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Warszawa 2005.
• K. Skarżyńska (red.), Podstawy psychologii politycznej, Poznań 2002.
• T. Bodio, Między romantyzmem i pragmatyzmem. Psychopolityczne aspekty transformacji w Polsce, Warszawa 1999 (i kolejne wydania).
• M. Urban, Indywidualizm i kolektywizm w świadomości młodzieży. Studium psychologiczno-polityczne, Warszawa 2008.
• E. Marciniak, Personalizacja zachowań wyborczych w Polsce w kontekście Modelu Zgodności Preferencji Politycznych, Warszawa 2013.
• W. Jakubowski, E.M. Marciniak, P. Załęski (red.), Socjalizacja polityczna młodego pokolenia Polaków. Raport z badań kompetencji politycznych, mentalności i postaw politycznych warszawskich licealistów, Warszawa 2008.
• J. Garlicki, Demokracja i integracja europejska. Studium osobistych i politycznych orientacji dwóch pokoleń Polaków, Toruń 2005.

b) zalecana:
• E. Lewandowski, Charakter narodowy Polaków i innych, Londyn–Warszawa 1995.
• W.McKinely Runyan, Historie życia a psychobiografia, Warszawa 1992.
• A. Jasińska-Kania, M. Marody (red.), Polacy wśród Europejczyków. Wartości społeczeństwa polskiego na tle innych krajów europejskich, Warszawa 2002.
• J. Koralewicz, M. Ziółkowski, Mentalność Polaków. Sposoby myślenia o polityce, gospodarce i życiu społecznym 1988–2000, Warszawa 2003.
• J. Reykowski (red.), Potoczne wyobrażenia o demokracji. Psychologiczne uwarunkowania i konsekwencje, Warszawa 1995
• 5. T. Bodio, P. Załęski, Psychopolityczne aspekty transformacji systemowej, w: K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Społeczeństwo i polityka, Warszawa 2007 (wyd. IV, rozdz. LVII), lub przedruk: Psychologiczne aspekty transformacji systemowej w Polsce, „Społeczeństwo i Polityka. Pismo Edukacyjne”, nr 2 (3)/2005
• Kampińska-Szmaj, Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych 1918-2000, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007
• M. Karwat, O złośliwej dyskredytacji. Manipulowanie wizerunkiem polityka, Warszawa 2007
• M. Marody (red.), Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku; wydanie nowe, Warszawa 2007.
• A. Jasińska–Kania, M. Marody, Polacy wśród Europejczyków. Wartości społeczeństwa polskiego na tle innych krajów europejskich, Warszawa 2002.

Literatura podstawowa:
• D.O.Sears, L. Huddy, R. Jervis (red.), Psychologia polityczna, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.
• J.Dalton, Russell, Hans-Dieter Klingemann, Zachowania polityczne, Warszawa 2010 ( t. 1,2).
• K. Skarżyńska, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Warszawa 2005.
• K. Skarżyńska (red.), Podstawy psychologii politycznej, Poznań 2002.
• T. Bodio, Między romantyzmem i pragmatyzmem. Psychopolityczne aspekty transformacji w Polsce, Warszawa 1999 (i kolejne wydania).
• M. Urban, Indywidualizm i kolektywizm w świadomości młodzieży. Studium psychologiczno-polityczne, Warszawa 2008.
• E. Marciniak, Personalizacja zachowań wyborczych w Polsce w kontekście Modelu Zgodności Preferencji Politycznych, Warszawa 2013.
• W. Jakubowski, E.M. Marciniak, P. Załęski (red.), Socjalizacja polityczna młodego pokolenia Polaków. Raport z badań kompetencji politycznych, mentalności i postaw politycznych warszawskich licealistów, Warszawa 2008.
• J. Garlicki, Demokracja i integracja europejska. Studium osobistych i politycznych orientacji dwóch pokoleń Polaków, Toruń 2005.

b) zalecana:
• E. Lewandowski, Charakter narodowy Polaków i innych, Londyn–Warszawa 1995.
• W.McKinely Runyan, Historie życia a psychobiografia, Warszawa 1992.
• A. Jasińska-Kania, M. Marody (red.), Polacy wśród Europejczyków. Wartości społeczeństwa polskiego na tle innych krajów europejskich, Warszawa 2002.
• J. Koralewicz, M. Ziółkowski, Mentalność Polaków. Sposoby myślenia o polityce, gospodarce i życiu społecznym 1988–2000, Warszawa 2003.
• J. Reykowski (red.), Potoczne wyobrażenia o demokracji. Psychologiczne uwarunkowania i konsekwencje, Warszawa 1995
• 5. T. Bodio, P. Załęski, Psychopolityczne aspekty transformacji systemowej, w: K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Społeczeństwo i polityka, Warszawa 2007 (wyd. IV, rozdz. LVII), lub przedruk: Psychologiczne aspekty transformacji systemowej w Polsce, „Społeczeństwo i Polityka. Pismo Edukacyjne”, nr 2 (3)/2005
• Kampińska-Szmaj, Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych 1918-2000, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007
• M. Karwat, O złośliwej dyskredytacji. Manipulowanie wizerunkiem polityka, Warszawa 2007
• M. Marody (red.), Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku; wydanie nowe, Warszawa 2007.
• A. Jasińska–Kania, M. Marody, Polacy wśród Europejczyków. Wartości społeczeństwa polskiego na tle innych krajów europejskich, Warszawa 2002.