Międzynarodowe stosunki polityczne i gospodarcze 2102-L-Z3MSPG

I. Elementy teorii międzynarodowych stosunków politycznych i gospodarczych

Przejawianie się zjawisk i procesów politycznych w stosunkach międzynarodowych; typy systemów stosunków międzynarodowych: suzerenne i suwerenne; wzory historyczne i współczesne; kształtowanie się państw narodowych i ich ewolucja. Postrzeganie międzynarodowych stosunków politycznych przez pryzmat tradycji hobbesowskiej, grocjuszowskiej i kantowskiej.

Powstanie i rozwój gospodarki światowej; współczesny handel międzynarodowy i jego znaczenie dla poszczególnych państw; bariery polityczne międzynarodowych stosunków gospodarczych; wybrane międzynarodowe problemy gospodarcze.

Identyfikacja interesu narodowego i racji stanu. Rola interesu narodowego w polityce wewnętrznej i zagranicznej państwa; wpływ racji stanu na polistrategię międzynarodową państwa. Mechanizmy i procesy decyzyjne w polityce zagranicznej. Funkcje polityki zagranicznej; rola służby zagranicznej; metody i środki komunikacji dyplomatycznej; formy współpracy i rywalizacji międzynarodowej państw.

Historyczny proces kształtowania się idei suwerenności; spory o zakres treści suwerenności; suwerenność państw a zasada suwerenności narodu; prawna koncepcja wyłącznej kompetencji państw i suwerennej równości; granice suwerenności; redefinicje i przewartościowania suwerenności państw we współczesnych stosunkach międzynarodowych w kontekście procesów integracyjnych i globalizacyjnych.

II. Bezpieczeństwo w stosunkach międzynarodowych

Rozumienie bezpieczeństwa państw; unilateralne i multilateralne polityki bezpieczeństwa państw; rola sojuszy międzynarodowych. Zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego; spory i konflikty międzynarodowe; pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych.

Zasady Karty NZ i powszechność członkostwa Organizacji; odpowiedzialność ONZ za pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe sankcje ONZ; operacje peacekeeping i enforcement po „zimnej wojnie”; walka z terroryzmem; kwestia autoryzacji użycia siły; legalność użycia siły przez organizacje regionalne; prawo rządu do zaproszenia interwencji obcej; charakter prawny i funkcje Organizacji; ocena efektywności ONZ i propozycje reform.

Geneza systemu, struktura, ewolucja; struktury bezpieczeństwa zachodnioeuropejskiego i euroatlantyckiego; przeobrażenia doktrynalno-strukturalne NATO po zakończeniu zimnej wojny.

Geneza procesu paneuropejskiego; przebieg i funkcje KBWE w okresie konfrontacji Wschód – Zachód; Akt Końcowy KBWE i kolejne dokumenty; instytucjonalizacja procesu paneuropejskiego, przekształcenia w latach 90., funkcje OBWE na początku XXI wieku; wyzwania bezpieczeństwa europejskiego związane z migracjami; rola Unii Europejskiej w budowaniu systemu bezpieczeństwa europejskiego.

III. Wyzwania dla ładu międzynarodowego

Historyczne i współczesne procesy samostanowienia. Przewartościowanie prawa narodów do samostanowienia i jego granice. Nacjonalizm jako ideologia integracyjna i zasada polityczna; etnonacjonalizm, nacjonalizm rewanżystowski i rewizjonizm terytorialny, irredenta i separatyzm. Postulaty autonomizacyjne.

Odpowiedzialność Stanów Zjednoczonych za ład międzynarodowy po „zimnej wojnie”; unilateralizm i erozja monocentryzmu USA; wzrost roli Chin; mocarstwowe role Rosji; BRICS; multilateralizm i policentryzm.

Transformacja ładu regionalnego po „zimnej wojnie”; następstwa rozpadu ZSRR i zjednoczenia Niemiec; nowa mapa geopolityczna; afiliacje zachodnie i powrót Rosji do gry mocarstwowej; procesy reintegracyjne w przestrzeni poradzieckiej; fenomen „kolorowych rewolucji”.

Charakterystyka „świata islamskiego”; islam jako doktryna religijna i koncepcja ładu społecznego; fundamentalizm jako źródło ekstremizmu religijnego; islam i konflikty zbrojne; konflikt bliskowschodni; kontrowersje wokół polityki zagranicznej Iranu; „Arabska Wiosna” – aspekty wewnętrzne i międzynarodowe; Państwo Islamskie i samozwańczy kalifat na Bliskim Wschodzie.

IV. Wybrane współczesne problemy międzynarodowych stosunków politycznych i gospodarczych

Tło historyczne kryzysu; Ukraina jako przedmiot rywalizacji między Zachodem a Rosją; konsekwencje kryzysu ukraińskiego dla stabilności ładu międzynarodowego; perspektywy uregulowania konfliktu ukraińsko-rosyjskiego.

Tendencje integracyjne we współczesnej gospodarce światowej; mechanizmy, formy i typy międzynarodowej integracji gospodarczej; ekonomiczny mechanizm ceł w strefie wolnego handlu i unii celnej; efekt kreacji handlu i efekt przesunięcia handlu; przegląd ugrupowań integracyjnych.