Myśl polityczna 2102-L-Z3-MYPO

Celem podstawowym przedmiotu jest prezentacja głównych nurtów myśli politycznej. Analizie zostanie poddany katalog fundamentalnych pojęć właściwych dla dyskursu o naturze życia politycznego oraz dynamika ich reinterpretacji w ramach wyodrębniających się tradycji. W szczególności dokonana zostanie prezentacja ontologicznych, epistemologicznych, etycznych, historiozoficznych i antropologicznych przesłanek poszczególnych stylów myślenia. Prezentacja uwzględnia z jednej strony motyw ciągłości (podobieństwo pytań i przesłanek decydujących o ich zadawaniu), jak i motyw zmiany (zarówno reinterpretację tych pytań, odmienność prefigurujących je przesłanek, jak i odmienność udzielanych odpowiedzi). Analizowane więc będą procesy świadomej kontynuacji, nieświadomej kontynuacji, świadomej reinterpretacji, nieświadomej reinterpretacji jak i „rewolucje mentalne” znoszące perspektywy problemowe epok poprzednich. Katalog podejmowanych problemów obejmuje następujące zagadnienia: ontologiczny status życia politycznego, jego epistemologiczne legitymacje, zależność wyobrażeń politycznych od koncepcji antropologicznych i historiozoficznych, zagadnienie natury i charakteru podmiotu, odmienność relacji zbiorowość/jednostka, wpływ kontekstu historycznego na wyobraźnię polityczną.
Zalecenia samodzielnego studiowania przez studenta tekstów źródłowych celem kształcenia indywidualnej umiejętności interpretacji.

Zajęcia podzielone są na 4 bloki tematyczne:

I. OBLICZA GRECKIEJ DEMOKRACJI
1. Obrona greckiej demokracji: Perykles
Lektura: Mowa pogrzebowa Peryklesa, z wyboru tekstów "Historia idei politycznych.
Wybór tekstów", wybór i opracowanie Stanisław Filipowicz, Adam Mielczarek,
Krzysztof Pieliński, Maciej Tański, różne wydania (dalej: wybór tekstów pod red. S. Filipowicza)
2. Oskarżenie greckiej demokracji: Sokrates
Lektura: Obrona Sokratesa, Kriton, różne wydania

II. KLASYCZNA FILOZOFIA GRECKA: PLATON I ARYSTOTELES
3. Platon: "Państwo"
Lektura: fragmenty "Państwa" z wyboru tekstów pod red. S. Filipowicza
4. Arystoteles: "Polityka"; "Etyka nikomachejska"
Lektura: fragmenty "Polityki" i "Etyki nikomachejskiej" w wyborze tekstów pod red. S. Filipowicza

III. FILOZOFIA CHRZEŚCIJAŃSKA: ŚW. AUGUSTYN I ŚW. TOMASZ
5. Św Augustyn, "Państwo boże"
Lektura: teksty św. Augustyna w wyborze tekstów pod red. S. Filipowicza
6. System św. Tomasza
Lektura: teksty św. Tomasza w wyborze tekstów pod red. S. Filipowicza.

IV. U PROGU EPOKI NOWOCZESNEJ: MACHIAVELLI I REFORMACJA
7. Reformacja
Lektura: teksty Lutra i Kalwina w wyborze tekstów pod red. S. Filipowicza
8. Machiavelli, "Książe"
Lektura: fragmenty dzieł Machiavellego w wyborze tekstów pod red. S Filipowicza

W cyklu 2023Z:

elem podstawowym przedmiotu jest prezentacja głównych nurtów myśli politycznej. Analizie zostanie poddany katalog fundamentalnych pojęć właściwych dla dyskursu o naturze życia politycznego oraz dynamika ich reinterpretacji w ramach wyodrębniających się tradycji. W szczególności dokonana zostanie prezentacja ontologicznych, epistemologicznych, etycznych, historiozoficznych i antropologicznych przesłanek poszczególnych stylów myślenia. Prezentacja uwzględnia z jednej strony motyw ciągłości (podobieństwo pytań i przesłanek decydujących o ich zadawaniu), jak i motyw zmiany (zarówno reinterpretację tych pytań, odmienność prefigurujących je przesłanek, jak i odmienność udzielanych odpowiedzi). Analizowane więc będą procesy świadomej kontynuacji, nieświadomej kontynuacji, świadomej reinterpretacji, nieświadomej reinterpretacji jak i „rewolucje mentalne” znoszące perspektywy problemowe epok poprzednich. Katalog podejmowanych problemów obejmuje następujące zagadnienia: ontologiczny status życia politycznego, jego epistemologiczne legitymacje, zależność wyobrażeń politycznych od koncepcji antropologicznych i historiozoficznych, zagadnienie natury i charakteru podmiotu, odmienność relacji zbiorowość/jednostka, wpływ kontekstu historycznego na wyobraźnię polityczną.
Zalecenia samodzielnego studiowania przez studenta tekstów źródłowych celem kształcenia indywidualnej umiejętności interpretacji.

Zajęcia podzielone są na 4 bloki tematyczne:

W cyklu 2024Z:

Zajęcia podzielone są na 4 bloki tematyczne:

28 września 2024 - zajęcia 1/4

Narodziny filozofii politycznej w Grecji. Sofiści i Sokrates.
Zagadnienia: 1. Polis jako miasto-wspólnota. Charakterystyka demokracji ateńskiej. 2. Zwrot humanistyczny w filozofii greckiej. 3. Racjonalizm i intelektualizm etyczny Sokratesa. 4. Poglądy filozoficzno-polityczne sofistów. Istota sporu Sokratesa z sofistami. 5. Sofiści wobec demokracji. Filozoficzny relatywizm a poglądy polityczne.
Lektura: wybór tekstów w zbiorze Historia idei politycznych, red. S. Filipowicz i inni, (tom I), różne wydania, s. 11-32.
Uzupełniająco: G. Reale: Historia filozofii starożytnej, tom I, Lublin 1994, s. 235-296 i 303-393, F. Copleston: Historia filozofii, tom I, Warszawa 1998, rozdziały XII-XIV.

Platon i Arystoteles.
Zagadnienia: 1. Istota filozoficznego stanowiska Platona. Nauka o ideach. Platon a sofiści. 2. Charakterystyka Platońskiej wizji idealnego państwa i jej interpretacje. 3. Platon i Arystoteles – podobieństwa i różnice w pojmowaniu państwa. 4. Porównanie Platońskiej i Arystotelesowskiej krytyki demokracji. 5. Istota „cnoty” w myśli Arystotelesa i jej znaczenie dla natury ładu politycznego. 6. Ustrój jako forma - filozoficzna interpretacja Arystotelesowskiej nauki o ustrojach. Wizja ustroju najlepszego.
Lektura: Platon: Państwo, księgi: 2,3,5,6,8 oraz wybór tekstów w zbiorze Historia idei politycznych (tom I), s. 62-82.
Uzupełniająco: G. Reale: Historia filozofii starożytnej, tom II, Lublin 1996, F. Copleston: Historia filozofii, tom I, Warszawa 1998, rozdziały XVII-XXXIV.

Myśl wczesnochrześcijańska. Św. Augustyn z Hippony. Św. Tomasz z Akwinu.
Zagadnienia: 1. Wczesnochrześcijańska koncepcja człowieka i jej społeczno-polityczne konsekwencje. 2. Problem posłuszeństwa wobec władzy w pismach wczesnych chrześcijan. 3. Koncepcja dwóch porządków - boskiego i ziemskiego - w myśli św. Augustyna: istota i polityczne konsekwencje. 4. Św. Tomasza z Akwinu wizja wspólnoty chrześcijańskiej. Chrystianizacja myśli Arystotelesa.
Lektura: wybór tekstów w zbiorze Historia idei politycznych (tom I), s. 121-166, 174-196.
Uzupełniająco: S. Swieżawski: Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Warszawa-Wrocław 2000, s. 338-361, F. Copleston: Historia filozofii, tom II, Warszawa 2000, rozdziały III-VIII i XXXI-XLI.

26 października 2024 – zajęcia 2/4

Niccolo Machiavelli.
Zagadnienia: 1. Nowa antropologia polityki Niccolo Machiavellego. 2. Realizm polityczny Machiavellego. 3. Rola dobra i zła, prawdy i kłamstwa w polityce - w świetle poglądów Machiavellego. 4. Konflikt moralności chrześcijańskiej i pogańskiej w wizji polityki Niccolo Machiavellego (w świetle interpretacji Isaiaha Berlina). 5. Sens i znaczenie Machiavellowskiej koncepcji virtu. Virtu a fortuna.
Lektura: N. Machiavelli: Książę (całość).
Uzupełniająco: I. Berlin: Oryginalność Machiavellego, w: „Literatura na Świecie” nr 6/1986, s. 208-276.

Koncepcje prawnonaturalne. Thomas Hobbes i John Locke.
Zagadnienia: 1. Czym jest prawo natury i jakie są jego źródła? 2. Thomasa Hobbesa wizja stanu natury i jej konsekwencje. 3. Istota, legitymizacja, funkcje, cele i granice władzy w świetle poglądów Hobbesa. 4. Motywy absolutystyczne i preliberalne w myśli Hobbesa. 5. Johna Locke’a koncepcje stanu natury, umowy społecznej i społeczeństwa politycznego. 6. Koncepcja władzy i wizja ustroju służącego urzeczywistnianiu wolności w myśli wczesnoliberalnej. 7. Locke’a koncepcja własności i jej roli w formowaniu ładu społecznego. 8. Porównanie idei Hobbesa i Locke’a.
Lektura: wybór tekstów w zbiorze Historia idei politycznych (tom I), s. 337-384.
Uzupełniająco: P. Manent: Intelektualna historia liberalizmu, Kraków 1994, rozdział III i IV, F. Copleston: Historia filozofii, tom V, Warszawa 1997, rozdziały I-II i IV-VII.

30 listopada 2024 – zajęcia 3/4

Główne motywy myśli politycznej oświecenia.
Zagadnienia: 1. Filozoficzne podstawy projektu oświeceniowego: racjonalizm, humanizm, optymizm historiozoficzny. 2. Oświecenie francuskie, brytyjskie i niemieckie, nurt uniwersalistyczny i historycystyczny. 3. Idea postępu - antyczni prekursorzy, prowidencjalizm chrześcijański, zróżnicowanie koncepcji oświeceniowych. 4. Jana Jakuba Rousseau koncepcje stanu natury, umowy społecznej, suwerenności ludu i woli powszechnej. Krytyka optymizmu historiozoficznego. 5. Wizja postępu ludzkości w ujęciu Immanuela Kanta: istota, mechanizm, cele. 6. Główne idee etyki Kantowskiej. Koncepcja imperatywu kategorycznego. 7. Kant jako liberał.
Lektura: wybór tekstów w zbiorze Historia idei politycznych (tom II), s. 7-27, 43-70, 88-121.
Uzupełniająco: P. Manent: Intelektualna historia liberalizmu, rozdział III-V i XIV.

Myśl polityczna wczesnego konserwatyzmu: Edmund Burke i Joseph de Maistre.
Zagadnienia: 1. Geneza i społeczne tło myśli konserwatywnej. 2. Główne tezy konserwatywnej krytyki filozofii oświecenia i Rewolucji Francuskiej. 3. Natura ludzka, władza i historia według Josepha de Maistre’a. 4. Konserwatyzm Edmunda Burke’a jako szczególna formuła racjonalności politycznej. Motywy liberalne w myśli Burke’a. 5. Podobieństwa i różnice pomiędzy konserwatyzmem Burke’a i de Maistre’a.
Lektura: wybór tekstów w zbiorze Historia idei politycznych (tom II), s. 197-234.
Uzupełniająco: R. Legutko: Konserwatyzm, w: „Res Publica” nr 3/1988, R. Skarzyński: Konserwatyzm, Warszawa 1998, s. 53-185.

11 stycznia 2025 - zajęcia 4/4 - kończące się kolokwium zaliczeniowym

Filozofia polityczna XIX wiecznego liberalizmu.
Zagadnienia: 1. Źródła myśli liberalnej i jej prekursorzy. 2. Utylitaryzm jako sposób uzasadniania wartości liberalnych. 3. „Wolność starożytnych” i „wolność nowożytnych” w świetle poglądów Benjamina Constanta. 4. Relacje władza – wolność, charakterystyka ładu liberalnego w ujęciu Johna Stuarta Milla. 5. Myśl liberalna wobec problemu granic wolności jednostki.
Lektura: wybór tekstów w zbiorze Historia idei politycznych (tom II), s. 235-255, 283-306.
Uzupełniająco: Z. Rau: Liberalizm. Zarys myśli politycznej XIX i XX wieku, s. 32-42 i 66-86, P. Manent: Intelektualna historia liberalizmu, rozdział 8.

Myśl socjalistyczna i komunistyczna.
Zagadnienia: 1. Geneza i społeczno-ekonomiczne tło myśli socjalistycznej. 2. Ideały i wartości wczesnego socjalizmu na przykładzie poglądów Roberta Owena, Charlesa Fouriera i Pierre’a Proudhona. 3. Karola Marksa diagnoza stanu społeczeństwa kapitalistycznego. Uzasadnienie konieczności rewolucji. 4. Wizja ustroju komunistycznego: teoria a rzeczywistość krajów „realnego socjalizmu”.
Lektura: wybór tekstów w zbiorze Historia idei politycznych (tom II), s. 392-471.
Uzupełniająco: L. Kołakowski: Główne nurty marksizmu, różne wydania, część I „Powstanie” (ad. 3).

Kolokwium zaliczeniowe – około 60 minut.

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2024Z:

Sławomir Józefowicz

W cyklu 2023Z:

Maciej Kassner

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Tryb prowadzenia

w sali

Efekty kształcenia

WIEDZA
K_W01 – Posiada wiedzę o historii myśli politycznej (historii idei), jej miejscu i roli w nauce o polityce oraz relacji z innymi naukami społecznymi.
K_W02 – Potrafi w ramach myśli politycznej scharakteryzować postawy antropocentryczne i antyantropocentryczne i wykazać ich istotne konsekwencje;
- rozróżnia konsekwencje teocentryzmu, naturalizmu i ekspresywizmu dla myślenia o polityce.
K_W04 –Zna różne odmiany i tradycje w obrębie zachodniej myśli politycznej;
- potrafi wskazać związki między przemianami idei politycznych a ewolucją instytucji politycznych.
K_W05 – Zna specyfikę myśli politycznej w perspektywie historycznej i współczesnej oraz w wymiarze polskim, europejskim i światowym.
-Potrafi scharakteryzować główne ideologie polityczne (liberalizm, socjalizm, konserwatyzm).

UMIEJĘTNOŚCI

K_U01- Potrafi interpretować (świadom interpretacyjnego pluralizmu) naturę zjawisk ideowych oraz znajdować relacje pomiędzy ideami a innymi sferami rzeczywistości.
K_U07- Identyfikuje, analizuje i porównuje aksjologiczne przesłanki różnych tradycji myśli politycznej.
-Potrafi analizować dylematy etyczne z punktu widzenia różnych systemów filozoficznych.
K_U10-Ma umiejętność gromadzenia, hierarchizowania, przetwarzania informacji oraz tworzenia prac pisemnych w języku polskim z wykorzystaniem metody i słownika historyka myśli politycznej.
K_U11-Ma umiejętność przygotowywania wystąpień ustnych dotyczących zagadnień szczegółowych z wykorzystanie metody i słownika historyka myśli politycznej.

Kryteria oceniania

Podstawą zaliczenia jest ocena ciągła aktywności studenta na zajęciach.

Warunkiem zaliczenia konwersatorium jest obecność na zajęciach - dopuszczalna jest jedna nieobecność w semestrze. W przypadku większej ilości nieobecności należy zaliczyć je na dyżurze prowadzącego. Zaliczenie w semestrze zimowym i letnim na podstawie aktywności na zajęciach.
Ocena końcowa z przedmiotu jest wypadkową (średnią) aktywności na zajęciach (40%) oraz kończącego egzaminu ustnego (60%). Warunkiem uzyskania pozytywnej oceny końcowej jest zdanie egzaminu ustnego na co najmniej ocenę dostateczną. Zaliczenie konwersatoriów w semestrze zimowym i letnim jest warunkiem dopuszczenia do egzaminu końcowego.

Praktyki zawodowe

Brak

Literatura

Literatura obowiązkowa
S. Filipowicz, Historia myśli polityczno - prawnej, Gdańsk 2007.
Historia idei politycznych (wybór tekstów), t 1 – 2, Wydawnictwa UW, kol. wyd.
Doktryny polityczne XIX i XX wieku,(red. K.Chojnicka i W. Kozub-Ciembroniewicz), Kraków 2000.
Współczesna myśl polityczna.Wybór tekstów źródłowych, [red.K.Karolczak i in.], W-wa 1994.
Literatura uzupełniająca:
J. P. Vernant, Źródła myśli greckiej, kol.wyd.
J. Delumeau, Reformy chrześcijaństwa w XVI i XVII w., W-wa 1986, t. 1, s. 13-96, 265-280.
P.Manent, Intelektualna historia liberalizmu, Kraków 1994.
P. Hazard, Myśl europejska w XVIII w. Od Monteskiusza do Lessinga, W-wa 1972.
T. Klementewicz, K. Pieliński, Politycy i technokraci. Kierowanie w państwie i systemie światowym: między teorią a ideologią, Białystok 2011, cz. II.
A. Jawłowska, Drogi kontrkultury, W-wa 1975, s. 103-114, 167-206, 241-308.
K. Pieliński, Konserwatyzm jako oswajanie chaosu świata empirycznego, W-wa 1993..
Neokonserwatyzm, red. I. Stelzer, W-wa 2007, s. 11-27, 40-71.
J. Gray, Dwie twarze liberalizmu, Warszawa 2001.
Z. Rau, Liberalizm. Zarys myśli politycznej XIX i XX w., W-wa 2000;
R. Legutko, Spory o kapitalizm, Kraków 1994, s. 9-63;
L. Kołakowski, Główne nurty marksizmu, kol. wyd., wyb. fragm..
Walicki, Marksizm i skok do królestwa wolności, W-wa 1996, wyb. fragm..
P. de Laubier, Myśl społeczna Kościoła Katolickiego od Leona XIII do Jana Pawła II, W-wa Kraków 1988 lub W. Ockenfels, Zarys katolickiej nauki społecznej, W-wa 1995.
L.Strauss, J. Cropsey, Historia filozofii politycznej, , Warszawa 2010.

W cyklu 2024Z:

Teksty źródłowe:

Historia idei politycznych. Wybór tekstów, red. S. Filipowicz i inni, tom I i II, Warszawa, różne wydania.
N. Machiavelli, Książę, różne wydania.
Podręczniki:

S. Filipowicz: Historia myśli polityczno-prawnej, Gdańsk 2001.
J. Szacki: Historia myśli socjologicznej, tom I, Warszawa (różne wydania), do tematów I-IV, VI-X.
B. Russell: Dzieje filozofii Zachodu, Warszawa 2000.
M. Król: Historia myśli politycznej. Od Machiavellego po czasy współczesne, Gdańsk 1998.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2102-L-Z3-MYPO w USOSweb