Teoria i praktyka demokracji 2102-L-D6TIPD
Ponieważ wiedza studentów trzeciego roku studiów I stopnia na temat demokracji jest zwykle rozproszona i nierzadko powierzchowna, istotnym celem konwersatorium jest poszerzenie, pogłębienie i uporządkowanie tej wiedzy w taki sposób, aby nie tylko po raz kolejny podkreślić teoretyczną doniosłość i polityczną aktualność kwestii demokracji, lecz przede wszystkim lepiej uświadomić jej złożoność i wieloznaczność. Konwersatorium zakłada integralne ujęcie problematyki demokracji: rozważania historyczne, dotyczące źródeł i ewolucji form demokracji, są ściśle powiązane z rekonstrukcją i analizą głównych modeli teoretycznych, z kolei przesłanki ideowo-teoretyczne konfrontowane są z praktyką funkcjonowania demokracji w wybranych krajach.
Rekonstrukcja genezy idei i instytucji demokratycznych obejmuje charakterystykę i specyfikę doświadczeń greckich, a także kwestię związków pomiędzy demokracją a republiką w czasach antycznych i nowożytnych. Nowożytna ewolucja idei i rozwiązań demokratycznych oraz republikańskich, w tym zwłaszcza koncepcji obywatelstwa, dyskutowana jest na przykładzie, między innymi, Rzeczpospolitej szlacheckiej i wczesnych Stanów Zjednoczonych.
Poszczególne modele demokracji, zarówno historyczne, jak współczesne, omawiane są głównie w nawiązaniu do pracy D. Helda Modele demokracji, traktowanej przez obu prowadzących jako podstawowy podręcznik.
Dyskusja o poszczególnych modelach demokracji ma uzmysłowić uczestnikom konwersatorium jej ideową, polityczną i praktyczną wieloznaczność i wielopostaciowość, przy czym szczególną uwagę poświęca się identyfikacji i wyjaśnieniu różnic pomiędzy liberalnymi i nieliberalnymi modelami demokracji.
Szczególny nacisk położony jest na przełomowy charakter koncepcji demokracji w ujęciu J. Schumpetera i M. Webera, a także na znaczenie późniejszych sporów o formy rozwoju partycypacji i deliberacji demokratycznej, zakres możliwego konsensusu i rolę antagonizmów w różnych odmianach ustroju demokratycznego. W odniesieniu do czasów najnowszych, dyskutowany jest rozwój technik i technologii, zwłaszcza informatycznych i komunikacyjnych, a także masowych mediów, i ich wpływ na zakres i jakość demokratycznej partycypacji. Inną ważną kwestią jest oddziaływanie współczesnych przemian cywilizacyjno-kulturowych, procesów regionalnej integracji, globalizacji i kosmopolityzacji.
Wiele uwagi poświęca się przejawom i konsekwencjom procesów „umasowienia” demokracji w XIX i XX stuleciu, relacjom pomiędzy demokracją a nacjonalizmem, interpretacjom zjawiska populizmu, roli społeczeństwa obywatelskiego oraz kwestiom zaufania i kapitału społecznego w ustroju demokratycznym.
W części poświęconej praktyce demokratycznej dyskutowane są, między innymi, doświadczenia polskiej demokracji po 1989 roku, jak również problemy współczesnej demokracji w Unii Europejskiej, Stanach Zjednoczonych, czy zaawansowanie demokratyzacji w Rosji i Chinach. Program konwersatorium i wykładu uwzględnia także rozważania nad przyszłymi wyzwaniami i perspektywami demokracji w skali Polski, Europy i świata.
Obraz problematyki konwersatorium nie byłby pełny bez wybranych krytyk idei i praktyki demokratycznej – w ramach zajęć dyskutowane są zarówno koncepcje antyczne (Platon, Arystoteles), jak i współczesne (lewicowe, anarchistyczne, republikańskie, monarchistyczne), co pozwala ukazać wyjątkowe miejsce demokracji w szerokim kontekście niekończących się sporów o naturę człowieka i relacji społecznych, rolę państwa i istotę władzy.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Posiada wiedzę na temat roli jednostki w różnych historycznych wcieleniach demokracji.
Zna formy uczestnictwa jednostek w procesach decyzyjnych w różnych modelach demokracji.
Posiada wiedzę na temat historycznych, ekonomicznych, społecznych i kulturowych uwarunkowań działania demokracji.
Posiada wiedzę na temat instytucjonalnego i społecznego aspektu działania demokracji w Polsce, w wybranych państwach europejskich i pozaeuropejskich.
Potrafi samodzielnie analizować i interpretować rolę, jaką w demokracji odgrywa społeczeństwo obywatelskie oraz potrafi objaśniać związki między różnymi wzorami kultury politycznej a modelami demokracji.
Potrafi rozpoznać związki między różnymi nurtami myśli politycznej a stanowiskiem w sprawie wyboru modelu demokracji
Potrafi zaprezentować różne modele demokracji i założenia teoretyczne, które leżą u ich podstaw.
Potrafi wyjaśniać różnice w rozumieniu wartości demokratycznego państwa i społeczeństwa obywatelskiego z perspektywy różnych stanowisk teoretycznych.
Posiada w tej kwestii własne zdanie, które potrafi uzasadnić.
Kryteria oceniania
Metody i kryteria oceniania Ocena aktywności na zajęciach, referatu oraz kolokwium końcoweg
Praktyki zawodowe
Nie dotyczy
Literatura
Lektura podstawowa:
D. Held, Modele demokracji, Kraków 2010.
S. Filipowicz, Demokracja. O władzy iluzji w królestwie rozumu, Warszawa 2007.
I. Shapiro, Stan teorii demokracji, Warszawa 2006.
Teksty na poszczególne zajęcia:
R. Dahl, Demokracja i jej krytycy, Kraków 1995, s. 21-52 lub R. Dahl, O demokracji, Kraków 2000, s. 13-28.
R. Legutko, O demokracji starożytnej, w: Oblicza demokracji, red. R. Legutko, J. Kloczowski, Kraków 2002, s. 25-56.
J. J. Rousseau, A. Hamilton, J. Madison, B. Constant, A. de Tocqueville, - fragmenty pism, w: Historia idei politycznych. Wybór tekstów, red. S. Filipowicz i inni, tom II, Warszawa, różne wydania, s. 53-70, 174-188, 245-255, 256-282.
R. Legutko, Demokracja i republika, w: Oblicza demokracji, red. R. Legutko, J. Kloczowski, Kraków 2002, s. 145-162.
J. Ortega y Gasset, Bunt mas, różne wydania, rozdziały I-IV i VI.
G. Sartori, Teoria demokracji, Warszawa 1994, s. 42- 57 i 238-253.
J. Schumpeter, Kapitalizm. Socjalizm. Demokracja, Warszawa 2009, s. 304-370.
P. Śpiewak, Obietnice demokracji, Warszawa 2004, rozdział 3 (Demokracja partycypacyjna), s. 68-100.
Ch. Mouffe, Paradoks demokracji, Wrocław 2005, rozdział 4 (Agonistyczny model demokracji), s. 97-123.
M. Grabowska, T. Szawiel, Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce, Warszawa 2001, rozdział 3 (Społeczeństwo obywatelskie), s. 128-163.
M. Novak, Przyszłość społeczeństwa obywatelskiego w: Oblicza demokracji, red. R. Legutko, J. Kloczowski, Kraków 2002, s. 241-251.
R. D. Putnam, Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, Kraków 1995, rozdział 6 (Społeczny kapitał a sukces instytucji), s. 251-289.
Y. Meny, Y. Surel (red.), Demokracja w obliczu populizmu, Warszawa 2007, s. 9-82.
Z. Krasnodębski, Demokracja peryferii, Gdańsk 2003, s. 113- 153, 195-228.
F. Fukuyama, Koniec historii, Poznań 1996, rozdział 4 (Światowa rewolucja liberalna), s. 72-87.
U. Marti, Niedotrzymana obietnica demokracji, Warszawa 2010, rozdział 4 (Demokracja bez granic), s. 155-186.
J. Ranciere, Nienawiść do demokracji, Warszawa 2008, rozdział IV (Powody nienawiści), s. 88-118.
J. Bartyzel, Śmiertelny bóg Demos. Pięć wykładów o demokracji i jej krytykach, Warszawa 2009.
H-H. Hoppe, Demokracja – bóg, który zawiódł. Ekonomia i polityka demokracji, monarchii i ładu naturalnego, Warszawa 2006.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: