Kultura i polityka 2102-L-D6KUPO-HP
Zajęcia realizowane w formie konwersatoryjnej mają na celu poznanie przez studenta roli i miejsca kultury we współczesnym świecie, ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk ze świata szeroko pojętych elementów kultury symbolicznej i jej relacji z polityką.
W toku zajęć analizie poddane zostają główne prądy sztuki (literatura, teatr, film, sztuki plastyczne) podejmujące problemy polityczne i społeczne. Ukazane zostanie zaangażowanie twórców w życie społeczne i polityczne oraz w jaki sposób wpływa ono na nich samych. Ważnym elementem jest odbiór dzieł sztuki, zaangażowanie społeczne, które wielokrotnie – właśnie za sprawą kultury doprowadzało do buntu i oporu społecznego. W cyklu zajęć student poznaje znaczenie terminu kultura, rozumienie pojęcia sztuki. W zakresie tematów poświęconych twórcom literackim analizie poddane zostaną dzieła Williama Szekspira, Stanisławy Przybyszewskiej, Stanisława Wyspiańskiego, Witolda Gombrowicza, Stanisława Ignacego Witkiewicza. Istotnym jest ukazanie znamion polityczności w tych utworach – sensu rewolucji, zmiany społecznej, mechanizmów zdobywania władzy oraz metaforycznego przełożenia na dzień dzisiejszy. Kolejnym elementem jest instrumentalne wykorzystanie sztuki do działania politycznego poprzez ukazanie sztuki III Rzeszy oraz metody socrealizmu w ZSRR i krajach demokracji ludowej. Następnie analizie poddana zostanie kinematografia – filmy propagandowe III Rzeszy i ZSRR, prądy filmowe po II wojnie światowej oraz twórczość teatralna. Ważnym punktem będzie dyskurs wokół współczesnej sztuki plastycznej – rozumianej jako wyraz krytycznego spojrzenia na otaczającą rzeczywistość. Zwieńczeniem będzie ukazanie związków wiary i sztuki jako swoistego wyrazu politycznego.
Zaangażowanie studenta w zajęcia to obecność, bieżąca aktywność, przygotowanie prezentacji wstępnej i przygotowanie projektu własnej interpretacji związków kultury i polityki.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zakończonych zajęciach student:
K_W02 – zna i rozumie rolę człowieka jako twórcy kultury duchowej, wpływie sztuki na otoczenie i kształtowaniu świadomości społecznej i politycznej.
K_W03 – Posiada wiedzę o metodach komunikowania się w dziedzinie kultury poprzez film, teatr, sztuki plastyczne.
K_W04 – Posiada wiedzę o funkcjonowaniu struktur kulturowych (instytucji kultury) i ich wpływie na społeczeństwo.
K_W05 – zna i rozumie role twórców kultury w kształtowaniu społeczeństwa obywatelskiego w Polsce w XX wieku (alternatywa teatralna lat 70 i stan wojenny), posiada wiedzę o wykorzystaniu kultury w działaniach propagandowych III Rzeszy (nacjonalizm) i ZSRR (socrealizm).
K_U02 – Potrafi wskazać relacje pomiędzy polityką a procesami kulturowymi zachodzącymi w społeczeństwie na przykładzie sztuki współczesnej.
K_U03 – Umie zaprezentować rolę kultury w kształtowaniu postaw obywatelskich, społecznych.
K_U08 – potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę z wykorzystaniem różnych źródeł informacji oraz nowoczesnych technologii.
K_U09 – Umie interpretować, analizować i oceniać widowisko teatralne, film oraz dzieło plastyczne.
K_U10 – potrafi przygotować projekt pisemny i następnie go zaprezentować.
K_K02 – jest gotów do pracy indywidualnej i grupowej w zakresie realizacji projektów badawczych dotyczących wzajemnych relacji kultury i polityki.
Kryteria oceniania
Ocena jest wystawiana na podstawie zaprezentowania grupowego projektu ukazującego związki sztuki i polityki na wybranym przykładzie oraz przygotowania prezentacji wprowadzającej.
Ponadto, student zalicza przedmiot poprzez obecność na zajęciach (kontrola obecności) oraz przygotowanie bieżące do zajęć.
Literatura
Literatura obowiązkowa
A. Kłoskowska, Kultura. Kultura narodowa, [w:] Encyklopedia Kultury Polskiej XX wieku. Pojęcia i problemy wiedzy o kulturze, Wrocław 1991, s. 17-62.
A. Ziętek, J. Olchowski, Kultura, [w:] Międzynarodowe stosunki polityczne, red. M. Piertaś, Lublin 2007, s. 420-426.
J. Kott, Szekspir współczesny, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997
E. Graczyk, Ćma – O Stanisławie Przybyszewskiej, „Open”, Warszawa 1994
Osoby, wybór, opracowanie i redakcja: M. Janion i S. Rosiek, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1984
W. Natanson, Stanisław Wyspiański, PWN, Warszawa 1982
St. I. Witkiewicz, Czysta Forma w teatrze, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1977
M. Szpakowska, Światopogląd Stanisława Ignacego Witkiewicza, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976
M. Janion, Gorączka romantyczna, PIW, Warszawa 1975
J. Jarzębski, Gra w Gombrowicza, PIW, Warszawa 1982
J. Majcherek, Gombrowicz a teatr, IS PAN, Warszawa 1983
M. Fik, Dwa Zjazdy, „Arka” nr 2/1991
M. Głowiński, Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej, Wydawnictwo „Open”, Warszawa 1992
K. Pleśniarowicz, Dylemat jednego wyjścia. Absurd w dramacie u schyłku realnego socjalizmu, Księgarnia Akademicka, Kraków 2000
E. Morawiec, Powidoki teatru. Świadomość teatralna w polskim teatrze powojennym, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1991
E. Możejko, Realizm socjalistyczny: teoria, rozwój, upadek, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2001
M. Fik, Kultura polska po Jałcie. Kronika 1944 – 1981, Warszawa 1991
B. Fijałkowska, Polityka i twórcy 1948 – 1959, Warszawa 1995
Cz. Madajczyk, Klerk czy intelektualista? Świat polityki wobec twórców i naukowców europejskich w pierwszej połowie XX wieku, Poznań 1999
D. Irving, Goebbels: mózg Trzeciej Rzeszy, „Galion”, Gdynia 1998
Cz. Dondziłło, Młode kino polskie lat siedemdziesiątych, Warszawa 1985
W. Chołodowski, Kraina niedojrzałości, Warszawa 1983
D. Debert, Kino moralnego niepokoju. Wokół wybranych problemów poetyki i etyki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2003
T. Cyz, Bóg, Dionizos, Człowiek, [w:] program DVD PWA Król Roger, Warszawa 2008.
Teatr Cieplaka, „Notatnik Teatralny” nr 16-17/1998, s. 65-77
D. Przastek, Wierszalin. Kolonia na krańcu świata, „Opcje” nr 2/2008, s. 53-56
L. Schiller, Teatr demokracji ludowej 1946-1950, oprac. A. Chojnicka, IS PAN, Warszawa 2004
D. Przastek, Środowisko teatru w okresie stanu wojennego, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW, 2005
D. Przastek, Teatr stanu wojennego, Suplement wystawy, Instytut Teatralny im. Raszewskiego, Warszawa 2007.
A. Jawłowska, Więcej niż teatr, Warszawa 1988
T. Nyczek, Pełnym głosem. Teatr studencki w Polsce 1970 – 1975, Kraków 1980
Literatura uzupełniająca
F. Inglis, Kultura, Warszawa 2007.
A. Chodubski, Wartości globalne kultury europejskiej, [w:] Kultura polska w zintegrowanej Europie – szanse czy zagrożenia, red. R. Rybińskiego, Toruń 2003, s. 10-38.
A. Żurowski, Myślenie Szekspirem, PAX, Warszawa 1983
P. Mroczkowski, Szekspir elżbietański i żywy, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 1993
W. Shakespeare, Burza, przekład M. Słomczyński, „Zielona Sowa”, Kraków 1998
W. Shakespeare, Hamlet, tłumaczenie S. Barańczak, Znak, Kraków 1997
W. Shakespeare, Juliusz Cezar, tłumaczenie S. Barańczak, znak, Kraków 2000
W. Shakespeare, Makbet, tłumaczenie Antoni Libera, „Noir Sur Blanc”, Warszawa 2002
W. Shakespeare, Otello, Mur wenecki, tłumaczenie S. Barańczak, Znak, Kraków 2002
W. Shakespeare, Tytus Andronikus, przekład L. Ulrich, „Świat Literacki”, Izabelin 2000
E. Kupper, Stanisława Przybyszewska – prekursorka integracji europejskiej, [w:] Kultura polska w zintegrowanej Europie – szanse czy zagrożenia, red. R. Rybińskiego, Toruń 2003, s. 154-162
K. Kolińska, Córka Smutnego Szatana, „Twój Styl”, Warszawa 1993
T. Lewandowski, Dramat intelektu: biografia literacka Stanisławy Przybyszewskiej, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1982
S. Przybyszewska, Dramaty, oprac. i wstęp R. Taborski, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1975
S. Przybyszewska, Sprawa Dantona, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych, Kraków 2003
A. Doboszewska, Kalendarz życia i twórczości 26 III 1898-grudzień 1907 Stanisława Wyspiańskiego, Wydawnictw Literackie, Kraków 1995
K. Zbijewska, Orzeł w kurniku. Z życia Stanisława Wyspiańskiego, PIW, Warszawa 1980
A. Okońska, Stanisław Wyspiański, Wiedza Powszechna, Warszawa 1991
B. Rymaszewski, Twórca w okowach przeszłości, rzecz o Stanisławie Wyspiańskim, Fundacja Monumentis Patriae, Kraków 1999
S. Wyspiański, Wesele, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków-Wrocław 1981
S. Wyspiański, Wyzwolenie, oprac. A. Łempicka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1970
A.Z. Makowiecki, Trzy legendy literackie: Przybyszewski, Witkacy, Gałczyński, PIW, Warszawa 1980
J. Błoński, Od Stasia do Witkacego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996
A. Micińska, Witkacy – S.I. Witkiewicz. Życie i twórczość, „Interpress”, Warszawa 1991
J. Degler, „Ostatni podryg” cenzury w PRL-u. O niedoszłej prapremierze „Nienasycenia” Witkacego, [w:] Pośród spraw publicznych i teatralnych. Marcie Fik – przyjaciele, koledzy, uczniowie, red. Maria Napiontkowa i Joanna Krakowska-Narożniak, Oficyna Wydawnicza „Errata” Warszawa 1998
S.I. Witkiewicz, Nienasycenie, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2003
S.I. Witkiewicz, Szewcy, Wydawnictwo „KAMA”, Warszawa 1998
W. Gombrowicz, Dramaty (m.in. Ślub, Operetka), Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001
Presja i ekspresja. Zjazd szczeciński i socrealizm, red. D. Dąbrowska, P. Michalowski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, szczecin 2002
Z. Jarosiński, Nadwiślański socrealizm, IBL PAN, Warszawa 1999
M. Jarmułowicz, Sezony błędów i wypaczeń. Socrealizm w dramacie i teatrze polskim, wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003
I. Witkowski, Oblicza propagandy, „WIS-Z’, Warszawa 2001
L. Riefenstahl, Pamiętniki, Świat Książki, Warszawa 2003
J. Płażewski, Historia filmu, Wrocław 1985 i następne wydania
Europejskie manifesty kina: od Matuszewskiego do Dogmy. Antologia, wybór i opracowanie A. Gwoźdź, Warszawa 2002
R. Wichrowski, Historia filmu w pigułce, Bydgoszcz 1997
M. Mielcarek, Ilustrowany leksykon filmu europejskiego, Poznań 2003
L. von Trier, Spowiedź dogmatyka, wydawnictwo „Znak”, Kraków 2001
Szukając von Triera, red. A. Piotrowska, „Rabid”, Kraków 2000
Autorzy kina europejskiego, red. G. Stachówna, J. Wojnicka, „Rabid”, Kraków 2000
Zbiór informacji ze strony internetowej www.wierszalin.pl
Mikołaj z Wilkowiecka, Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu pańskim, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1992
M. Rej, Żywot Józefa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1992
Księga Hioba, tłumaczenie Czesław Miłosz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998
J. Lewański, Dialogus de Passione albo Żałosna tragedyja o Męce Pańskiej w inscenizacji Kazimierza Dejmka, [w:] Sto lat sceny polskiej w Łodzi 1888-1988, red. A. Kuligowska, Towarzystwo Przyjaciół Łodzi, Łódź 1993
D. Krawczyk, Mała historia muzyki kościelnej, „M”, Kraków 2003
G. Gandalupi, Świat Biblii w obrazach. Arcydzieła sztuki, Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 2003
K. Honnef, Andy Warhol 1928-1987, komercja w sztuce, TMC „Art.”, Warszawa 2002
T. Plata, Andy Warhol w drodze do teatru, „Lampa i Iskra Boża”, Warszawa 1999
Andy Warhol – wystawa z kolekcji Jose Murgrabiego, Muzeum Narodowe, Warszawa 1998
Andy Warhol – amerykański mit, Kontakt, Gdańsk 2001
Katarzyna Kozyra - Łaźnia męska, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa 1999
www. spam.art.pl/_old/nieznalska/
www. katarzynakozyra.com.pl
L. Schiller, Rozmowy z Leonem Schillerem: wywiady i autowywiady 1923-1953, PIW, Warszawa 1996
L. Schiller, Na progu teatru 1908-1924, oprac. J. Timoszewicz, PIW, Warszawa 1978
L. Schiller, Droga przez teatr 1924-1939, oprac. J. Timoszewicz, PIW, Warszawa 1983
E. Pytka, Teatr Ósmego Dnia – paradoksy, „Tygodnik Powszechny” nr 32/ 1989
Z. Gluza, Ósmy dzień, Warszawa 1982
T. Kornaś, Teatr Ósmego Dnia – historia jak piołun, „Gazeta Krakowska” nr 197/1992
Teatr Provisorium, oprac. tekstu Jan Maria Kłoczowski, Janusz Opryński, Wydawnictwo Teatru Provisorium, Lublin 1991
„Notatnik Teatralny” nr 32-33/ 2004, fragmenty poświęcone Janowi Klacie
Zbiór recenzji o spektaklu H zamieszczonych na stronie www.klata.e-teatr.pl
O. Katafiasz, Długie życie w Czarnym kraju, „Didaskalia” nr 69/2005
A. Marszałek, Nudno nie było, „Didaskalia” nr 69/2005
Zapisy DVD:
H wg Wiliama Shakespeare, reż. Jan Klata, Teatr Wybrzeże, Gdańsk
BlackLand, reż. Arpad Schilling, Kretakor Szinhaz, Budapeszt
Teatr Ósmego Dnia, reż. Joanna Helander i Bo Persson.
Król Roger, Karol Szymanowski, reż. Mariusz Treliński, Opera Wrocławska
Albośmy to jacy, tacy wg Stanisława Wyspiańskiego, reż. Piotr Cieplak, Teatr Powszechny, Warszawa
Wierszalin. Reportaż o końcu świata, reż. Piotr Tomaszuk, Teatr Wierszalin, Supraśl
Aktorzy prowincjonalni Agnieszki Holland lub Wodzirej Feliksa Falka.
Triumf woli, reż. Leni Riefenstahl; Pancernik Potiomkin, reż. Sergiej Eisenstein.
Pożegnanie jesieni na podstawie Stanisława Ignacego Witkiewicza, reż. Mariusz Treliński
Operetka Witolda Gombrowicza, reż. Jerzy Grzegorzewski, Teatr Narodowy, Warszawa
Wyzwolenie, Stanisław Wyspiański, reż. Konrad Swinarski, Stary Teatr, Kraków
Sprawa Dantona, S. Przybyszewska, reż. Jan Klata, Teatr Polski, Wrocław
Burza, W. Shakespeare, reż. Krzysztof Warlikowski, TR Warszawa
Bolt, balet do muzyki Dymitra Szostakowicza, choreografia Aleksei Ratmansky, Teatr Bolszoj, Moskwa.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: