Zarządzanie ryzykiem 2102-BW-M-Z4ZARY
W wyniku uczestnictwa w kursie student uzyska usystematyzowaną wiedzę dotyczącą problematyki zarządzania ryzykiem w organizacji. Będzie rozumiał na czym polega proces zarządzania ryzykiem w ramach kontroli zarządczej ze szczególnym uwzględnieniem działalności jednostek sektora finansów publicznych w Polsce. Uczestnik konwersatorium przyswoi podstawowe pojęcia związane z kontrolą zarządczą, nauczy się je adekwatnie stosować w kontekście oceny ryzyka, stosowania mierników, wyznaczania celów, określania form reagowania na ryzyko. Po zakończeniu kursu będzie znał również podstawowe przepisy obowiązujące w Polsce, regulujące organizację systemu zarządzania ryzykiem w sektorze publicznym. Uczestnik zdobędzie umiejętność tworzenia rejestrów ryzyka oraz raportów, a także raportowania o incydentach występujących w ramach działalności jednostki organizacyjnej. Istotnym celem dydaktycznym jest wyposażenie studenta w elementarną wiedzę o współczesnych metodach zarządzania ryzykiem w wymiarze korporacyjnym jak i w sektorze finansów publicznych, z uwzględnieniem specyfiki ryzyka w działalności samorządu terytorialnego. Student przyswoi także wiedzę o wybranych problemach organizacyjnych, a zwłaszcza o współczesnych rozwiązaniach systemowych, zabezpieczających organizację przed kryzysem oraz będzie potrafił przewidywać i oceniać potencjalne zagrożenia.
Metody dydaktyczne:
1/ metody aktywizujące: burza mózgów, metoda problemowa,
2/ metody oparte na słowie: mini-wykład, dyskusja, praca z tekstem,
3/ klasyczna metoda problemowa
4/ ćwiczenia - wypełnianie formularzy
Szacowana całkowita liczba godzin, którą student musi przeznaczyć na osiągnięcie zdefiniowanych dla zajęć efektów kształcenia to ok. 90 godzin. Konwersatorium obejmuje 30 godzin, czas potrzebny na przygotowanie do zajęć stanowi 40 godzin (opracowanie i przyswojenie literatury przedmiotu oraz samodzielne studia nad literaturą przedmiotu), z kolei 10 godzin to czas niezbędny na powtórzenie i przygotowanie się do kolokwium końcowego, pozostałe 10 godzin to czas na indywidualne ćwiczenia dotyczące wypełniania rejestrów i raportów ryzyka oraz rejestru incydentów.
Zagadnienia programowe przedmiotu:
1. Wprowadzenie do problematyki zarządzania ryzykiem w świetle nowych metod rozwiązywania problemów organizacyjnych.
2. Historyczne uwarunkowania popularyzacji zarządzania ryzykiem w bankach i zakładach ubezpieczeniowych.
3. Międzynarodowe standardy zarządzania ryzykiem.
4. Pojęcie ryzyka, definicja zarządzania ryzykiem, „apetytu na ryzyko”
5. Dyfuzja wzorców korporacyjnych do obszaru finansów publicznych. Zarządzanie ryzykiem jako proces.
6. Zarządzanie ryzykiem jako jeden z kluczowych elementów kontroli zarządczej.
7. Kontrola zarządcza w jednostkach sektora finansów publicznych z punktu widzenia strategii działania.
8. Zarządzanie ryzykiem w jednostkach sektora finansów publicznych w świetle podstawowych aktów normatywnych obowiązujących w Polsce.
9. Specyfika kontroli zarządczej i zarządzania ryzykiem w jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce.
10. Zarządzanie ryzykiem w ramach budżetu zadaniowego. Wyznaczanie celów, zadań i mierników.
11. Realizacja ustawowego obowiązku zarządzania ryzykiem w jednostkach samorządu terytorialnego na przykładzie organizacji urzędu m. st. Warszawy i nadzorowanych jednostek.
12. Praktyczne aspekty raportowania ryzyka i prowadzenia rejestrów ryzyka, tworzenie mapy ryzyka.
13. Monitorowanie incydentów jako jeden z aspektów zarządzania ryzykiem
14. Przewidywane kierunki zmian w sposobie postrzegania zarządzania ryzykiem w sferze publicznej.
15. Podsumowanie kluczowych zagadnień związanych z problematyką zarządzania ryzykiem, problem implementacji i standaryzacji.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
WIEDZA
EK1. Posiada wiedzę o współczesnych problemach organizacyjnych związanych z ryzykiem. Zna problematykę kontroli zarządczej i zarządzania ryzykiem, definiuje podstawowe pojęcia dotyczące organizacji systemu zarządzania ryzykiem i zna współczesne formy zastosowania kontroli zarządczej (W02).
EK2. Rozpoznaje i charakteryzuje typy ryzyka w zależności od formy organizacji. Rozumie znaczenie procesu zarządzania ryzykiem (W03).
EK3. Ma wiedzę o strukturach organizacyjnych ze szczególnym uwzględnieniem jednostek sektora finansów publicznych, właściwie definiuje podstawowe pojęcia z tego zakresu (W05).
EK4. Posiada wiedzę z perspektywy współczesnej o wybranych problemach związanych z wykorzystaniem instrumentarium kontroli zarządczej w kontekście zagrożeń związanych z kryzysem gospodarczym (W07)
EK5. Ma wiedzę o celach, miernikach, wartościach i sposobach reagowania na ryzyko (W10).
UMIEJĘTNOŚCI
EK6. Posiada umiejętność oceny przyczyn zaburzeń w osiąganiu strategicznych celów organizacji, potrafi oszacować prawdopodobieństwo i siłę oddziaływania ryzyka, tworzyć i interpretować mapę ryzyka oraz proponować adekwatne sposoby reagowania. Potrafi wyjaśnić jak poszczególne typy ryzyka wpływają na realizację celów/zadań (U02).
EK7. Umie wskazać założenia różnorodnych koncepcji i międzynarodowych standardów dotyczących zarządzania ryzykiem oraz polskich przepisów regulujących sposób zarządzania ryzykiem w jednostkach sektora finansów publicznych. (U06).
EK8. Potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę z zakresu problematyki kontroli zarządczej i zarządzania ryzykiem wykorzystując źródła tradycyjne oraz elektroniczne ze szczególnym uwzględnieniem baz aktów prawnych (U08).
EK9. Posiada umiejętność prezentowania własnych wniosków i spostrzeżeń oraz konfrontowania ich z poglądami innych studentów i tezami zwartymi w literaturze przedmiotu (U09).
EK10. Ma umiejętność tworzenia rejestrów i raportów ryzyka oraz rejestru incydentów w formie pisemnej w języku polskim z wykorzystaniem adekwatnych, profesjonalnych pojęć i mierników (U11).
KOMPETENCJE
EK11. Jest przygotowany do aktywnego wykorzystania zdobytych w toku zajęć umiejętności koordynowania procesu zarządzania ryzykiem i pracy w zespołach problemowych, szczególnie w jednostkach sektora finansów publicznych (K05).
Kryteria oceniania
Ocena końcowa z przedmiotu jest wypadkową: obserwacji i ewaluacji intensywności i jakości aktywności studenta podczas zajęć na zajęciach, jego obecności, wyników kolokwium końcowego oraz umiejętności wypełniania rejestrów oraz raportów ryzyka.
Metody oceny pracy studenta * - Liczba punktów/udział w ocenie końcowej
1/ ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność) – dodatkowo premiowane: 10%
2/ 100 % obecność na zajęciach: 10%
3/ wynik końcowego kolokwium: 80%
4/ ocena wypełniania rejestrów i raportów ryzyka pracy: 10%
* Dodatkowym warunkiem uzyskania zaliczenia z przedmiotu jest jednoczesne spełnienie poniższych kryteriów:
a) obecność na zajęciach, która dopuszcza maksymalnie 2 nieobecności studenta,
b) zaakceptowanie przez prowadzącego wypełnienie rejestru i raportu,
c) udział w końcowym kolokwium z wynikiem pozytywnym.
Załącznik:
Wskaźniki końcowej oceny studenta dla przedmiotu Zarządzanie ryzykiem:
Ocena - Algorytm oceny końcowej
2 - 50% i poniżej
3*** - powyżej 50%, ale nie więcej niż 60%
3,5 - powyżej 60%, ale nie więcej niż 70%
4 - powyżej 70%, ale nie więcej niż 80%
4,5 - powyżej 80%, ale nie więcej niż 90%
5 - Powyżej 90%
*** Student opanował wszystkie efekty kształcenia ujęte w sylabusie.
Dodatkowo istnieje możliwość przygotowania w uzgodnieniu z prowadzącym referatu/prezentacji w celu podwyższenia oceny
Literatura
Capiga M., Finanse banków, Warszawa 2011
Czakon W., Planowanie i kontrola budżetowa w organizacjach, Warszawa 2011
Fleszer D., Zarządzanie ryzykiem w ujęciu kontroli zarządczej, „Finanse Komunalne” 7-8/2013 (Miesięcznik Regionalnych Izb Obrachunkowych), s. 102-114
Frańczuk M., Zarządzanie ryzykiem w jednostkach sektora finansów publicznych jako jeden ze standardów kontroli zarządczej, „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 42, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 669, 2011, s. 83-91, http://wneiz.pl/nauka_wneiz/frfu/42-2011/FRFU-42-211.pdf
Izdebski H., Od administracji publicznej do public governance, „Zarządzanie Publiczne”, 01/2007, s. 7- 20
Jajuga K. (red.), Zarządzanie ryzykiem, Warszawa 2007
Janowicz-Lomott M., Jastrzębska M., Łyskawa K., Zarządzanie ryzykiem w działalności jednostek samorządu terytorialnego ze szczególnym uwzględnieniem ryzyka katastroficznego. Warszawa 2014
Jastrzębska M., Cele, korzyści i koszty zarządzania ryzykiem w jednostce samorządu terytorialnego, „Finanse Komunalne” 3/2015 (Miesięcznik Regionalnych Izb Obrachunkowych), s. 68-74
Jastrzębska M., Polityka zarządzania ryzykiem jednostki samorządu terytorialnego – zasady zarządzania ryzykiem, „Finanse Komunalne” 10/2013 (Miesięcznik Regionalnych Izb Obrachunkowych), s. 5-18
Jastrzębska M., Zarządzający ryzykiem jednostki samorządu terytorialnego, „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 64/2, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 786, 2013, s. 83-91, http://wneiz.pl/nauka_wneiz/frfu/64-2013/FRFU-64-t2-83.pdf
Jastrzębska M., Zarządzanie – podejście normatywne do zagadnienia pod kątem procesów decyzyjnych i ryzyka, „Finanse Komunalne” 1-2/2015 (Miesięcznik Regionalnych Izb Obrachunkowych), s. 72-78
Jastrzębska M., Zarządzanie długiem jednostek samorządu terytorialnego, Warszawa 2009
Jastrzębska M., Zarządzanie ryzykiem w działalności jednostek samorządu terytorialnego i jego związki z kontrolą zarządczą oraz audytem wewnętrznym, „Finanse Komunalne” 7-8/2010 (Miesięcznik Regionalnych Izb Obrachunkowych), s. 5-18
Kozłowski S., Upodmiotowienie samorządu lokalnego w okresie transformacji systemowej w Polsce, Warszawa 2015
Kucharska-Fiałkowska M., Kontrola zarządcza w jednostce sektora finansów publicznych, Warszawa 2015
Kumpiałowska A., Skuteczne zarządzanie ryzykiem a kontrola zarządcza w sektorze publicznym. Ocena ryzyka w ramach kontroli zarządczej, Warszawa 2011
Kuziak K., Pomiar ryzyka przedsiębiorstwa. Modele pomiaru i ich ryzyko, Wrocław 2011
Łyskawa K., W poszukiwaniu optymalnego pojęcia ryzyka w standardzie zarządzania ryzykiem, „Zarządzanie i Finanse” (Kwartalnik Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego), http://zif.wzr.pl/pim/2013_2_5_10.pdf
Mazurek A., Kontrola zarządcza w samorządzie terytorialnym, „Finanse Komunalne” 5/2010 (Miesięcznik Regionalnych Izb Obrachunkowych), s. 54-64
Młodzik E., Międzynarodowe standardy zarządzania ryzykiem, [w:] K. Winiarska (red.), Kontrola zarządcza oraz audyt wewnętrzny w teorii i praktyce, Uniwersytet Szczeciński. Rozprawy i Studia, T. (CMXLVIII) 874, Szczecin 2013, s. 129-141
Młodzik E., Zakres odpowiedzialności w procesie zarządzania ryzykiem w organizacji, „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 65, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 802, 2014, s. 689-698, http://wneiz.pl/nauka_wneiz/frfu/65-2014/FRFU-65-689.pdf
Romaniuk P., Zarządzanie ryzykiem w kontroli zarządczej jako czynnik wspierający prawidłowe funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 2012, nr 7/8, s. 73-81
Smaga P., Lekcje z kryzysu finansowego, „Zarządzanie Publiczne”, 4(26)/2013, s. 67- 83
Wojtasiak-Terech A., Zarządzanie ryzykiem w jednostce samorządu terytorialnego (możliwość zastosowania międzynarodowego standardu zarządzania ryzykiem COSO II), „Finanse Komunalne” 4/2014 (Miesięcznik Regionalnych Izb Obrachunkowych), s. 5-19
Akty prawne oraz wytyczne dla sektora finansów publicznych w Polsce:
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.): http://www.dziennikustaw.gov.pl/DU/2009/1240/1
Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2005 nr 14 poz. 114 z późn. zm.): http://www.dziennikustaw.gov.pl/DU/2005/114/1
Komunikat Nr 23 Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych (Dz. Urz. Min. Fin. nr 15 z 2009r.): http://www.mf.gov.pl/documents/764034/3183101/20130307_1_komunikat_23_MF_2009_standardy_KZ.pdf
Komunikat nr 3 Ministra Finansów z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych wytycznych w zakresie samooceny kontroli zarządczej dla jednostek sektora finansów publicznych (Dz. Urz. Min. Fin. nr 3 z 2011 r.): http://www.mf.gov.pl/documents/764034/3183101/20130307_2_komunikat_3_MF_2011_wytyczne_do_samooceny.pdf
Komunikat Nr 6 Ministra Finansów z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie szczegółowych wytycznych dla sektora finansów publicznych w zakresie planowania i zarządzania ryzykiem (Dz. Urz. Min. Fin. poz. 56): http://www.mf.gov.pl/documents/764034/1095334/Dz.+Urz.+Min.+Fin.+z+dnia+18+grudnia+2012+r.+-+poz.+56+-
Przepisy regulujące funkcjonowanie kontroli zarządczej i organizację systemu zarządzania ryzykiem na przykładzie samorządu m. st. Warszawy:
Zarządzenie 1613/2011 Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 11 października 2011 r. w sprawie zasad funkcjonowania kontroli zarządczej w mieście stołecznym Warszawie (z późn. zm.): http://bip.warszawa.pl/NR/exeres/FBDE2CFF-821E-4D2A-969A-7717F6A4E3A5,frameless.htm
Zarządzenie nr 828/2015 Prezydenta m. st. Warszawy z dnia 10.06.2015 r. w sprawie systemu zarządzania ryzykiem w m.st. Warszawie: http://bip.warszawa.pl/NR/exeres/028AC33B-E8E1-41DE-B8BC-E3A273F1BB25,frameless.htm
Informacje wdrożeniowe:
Zarządzanie ryzykiem w sektorze publicznym - podręcznik wdrożenia systemu zarządzania ryzykiem w administracji publicznej w Polsce (Ministerstwo Finansów), 2007: http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=69a26897-1c59-45a7-9e84-110a92414587&groupId=764034
Pomarańczowa Księga. Zarządzanie ryzykiem – zasady i koncepcje (Ministerstwo Skarbu Jej Królewskiej Mości), październik 2004, (publikacja udostępniona przez Ministerstwo Finansów): http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=2fb602c9-126a-4056-a273-85810e057572&groupId=764034
T. Gasiński, S. Pijanowski, Zarządzanie ryzykiem w procesie zrównoważonego rozwoju biznesu (Ministerstwo Gospodarki), 2012: http://www.mg.gov.pl/files/upload/14666/Podrecznik_pl.pdf
Zarządzanie ryzykiem – informacje ogólne (Ministerstwo Finansów), wrzesień 2011: http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=55094b15-39ee-4364-aa0d-6fc6c8d99a26&groupId=764034
Prezentacja przygotowana przez słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, październik 2011: http://saksap.ksap.gov.pl/?page_id=748
Kontrola zarządcza w sektorze finansów publicznych. Istota, unormowania prawne i otoczenie. Kompendium wiedzy (Ministerstwo Finansów), Warszawa 2012:
http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=ec119301-3422-4b56-af7d-318b470fd973&groupId=764034
Wytyczne w sprawie standardów kontroli wewnętrznej w sektorze publicznym. INTOSAI GOV 9100 (Najwyższa Izba Kontroli): http://www.nik.gov.pl/plik/id,5139.pdf
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: