Prowokacja i perfidia w polityce 2102-0DM0PIPP-OG

Pojęcie prowokacji. Nieumyślny i nieświadomy efekt prowokacji; umyślny, intencjonalny akt prowokacji (jako forma działania manipulacyjnego). Istota aktu prowokacji rozmyślnego: sztuczne wywoływanie zjawisk lub przesądzanie zjawisk: zdarzeń, stanów rzeczy, sytuacji społecznych, nastrojów, emocji, wyobrażeń, uprzedzeń, dążeń, postanowień, zachowań, zapewniające inicjatorowi przewagę, kontrolę nad sytuacją i możliwość sterowania przeżyciami, świadomością i postępowaniem innych ludzi.
Zastosowanie prowokacji w życiu codziennym (zabawy, gry, rozrywka, kokieteria, flirt), w różnych sferach praktyki społecznej (sztuka wojenna, działalność policji i wywiadu; działania artystyczne; reklama, promocja; eksperymenty naukowe; terapia).
Prowokacja jako narzędzie polityki: cele i funkcje, okoliczności zastosowania, warunki skuteczności.
Prowokacja produktywna (własna inicjatywa i wysiłek) oraz pasożytnicza (wykorzystywanie okazji, efektów cudzych działań). Prowokacje wielostronne i wielostopniowe.
Typy prowokacji: sprawcza (stwarzanie faktów społecznych, kształtowanie stanów rzeczy i sytuacji), dyskredytacyjna (podstępna deformacja wizerunku rywali i przeciwników, wikłanie ich w sytuacje kompromitujące), mistyfikacyjna (wytwarzanie lub podtrzymywanie pozorów i złudzeń społecznych).
Rodzaje prowokacji sprawczej: rozpoznawcza, prewencyjna, bodźcowa, demobilizacyjna, obstrukcyjna, asekuracyjno-racjonalizacyjna, dywersyjna.
Prowokacje wielofunkcyjne (dyskredytacyjno-mistyfikacyjne; rozpoznawczo-stymulacyjne, rozpoznawczo-dywersyjno-obstrukcyjne itp.).
"Przeciek kontrolowany" jako forma prowokacji.
Drastyczna forma prowokacji: manipulacyjne zastosowanie brutalnej i szokującej przemocu w aktach terroru, w zamachach terrorystycznych, pogromach itp.
Nagonka - megaprowokacja. Konstruktywne odmiany nagonki: kampanie mobilizacyjne i promocyjne. Destrukcyjne odmiany nagonki: "zaszczucie" osób lub grup niewygodnych.
Strukturalne prototypy nagonki destrukcyjnej: polowanie z nagonką, corrida (efekt osaczenia), obława policyjna.
Nagonka jako oddziaływanie komunikacyjno-symboliczne, synteza elementów podstępu, przymusu psychiczno-moralnego, przemocy psychicznej, symbolicznej i rytualnej.
Zastosowanie nagonki w dyskredytacji, marginalizacji i eliminacji przeciwników politycznych. Funkcje nagonki w działaniu sił politycznych (rządzących lub opozycyjnych): rytualne (ceremoniał wymuszania ideologicznej identyfikacji i afirmacji), pragmatyczne (zmiana układu sił), legitymizacyjne (wymuszany i pozorowany mandat społeczny dla inicjatorów napaści).
Mechanizm nagonki: podatny grunt ("duszna atmosfera", eskalacja konfliktu, zainteresowanie jednych w stratach innych; psychologia tłumu); oskarżenie lub wywołanie skandalu, afery; szczucie; izolacja społeczna i rytualno-symboliczna egzekucja.
Kręgi uczestnictwa i podział pracy w nagonce: inicjatorzy, reżyserzy i "dyspozytorzy ruchu"; dwuznaczni sędziowie; dyspozycyjne lub żerujące na sensacji media; sterowna publiczność. Moralna korupcja uczestników nagonki.
Nagonka "sitwiarska" (klikowa) w rozgrywkach kameralnych.
Typy nagonek stosowanych publicznie w walce politycznej: reżymowa, opozycyjno-establishmentowa, "uspołeczniona".
Perfidia - przewrotna, szczególnie wyrafinowana i złośliwa forma działania podstępnego-prowokacyjnego, oparta na celowym wzbudzaniu, a następnie nadużywaniu cudzego zaufania. Naiwność pierwotna (naturalna; potencjalna łatwowierność) a naiwność wtórna (sprowokowana "powodami do zaufania", względnie racjonalna).
Perfidia instrumentalna (korelat makiawelizmu jako strategii, taktyki działania, walki lub jako stylu kierowania i zarządzania) a perfidia immanentna (jako korelat makiawelicznego typu osobowości). "Perfident" - ultramakiawelista.
Komponenty perfidii: bigoteria (forma komunikacji oparta na wieloznaczności), obłuda (perfidenta, ofiary i jej środowiska), rozmyślne wiarołomstwo (planowe wzbudzanie, a następnie wykorzystanie naiwności wtórnej, przemyślnie sprowokowanej).

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Literatura

Literatura podstawowa:
M. Karwat, Sztuka manipulacji politycznej, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 1999 (2000, 2001); rozdział XIII, XIV.
M. Karwat, O perfidii, MUZA, Warszawa 2001.
M. Karwat, Teoria prowokacji, PWN, Warszawa 2007 /w druku/

Literatura uzupełniająca
Adam Basiak. Historia pewnej mistyfikacji. Zbrodnia katyńska przed Trybunałem Norymberskim, Wrocław 1993.
Franciszek Bernaś. Ofiary fanatyzmu. Warszawa 1987.
Gustaw Le Bon. Psychologia tłumu. [Dowolne wydanie]
Robert Conquest. Stalin i zabójstwo Kirowa. Warszawa 1983.
Robert Conquest. Wielki terror. Warszawa 1997.
Krystyna Daszkiewicz. Kulisy zbrodni. Dziesiąty rok od morderstwa ks. Jerzego Popiełuszki. Poznań 1994.
Krystyna Daszkiewicz. Traktat o złej robocie. Warszawa 1984, s. 252-259.
Mirosława Dołęgowska-Wysocka. Poboyowisko. Warszawa 1992.
Wojciech Giełżyński. Mord na placu Tian An Men. Warszawa 1990.
Kazimierz Jonca. "Noc kryształowa" i casus Herschela Grynszpana. Wrocław 1998.
Jakub Kopeć. Pacyfikacja, tumult, prowokacja. Warszawa 1998.
Jakub Kopeć. Pierwsze ścinanie głów w Warszawie, Warszawa 2005.
Józef Kossecki. Granice manipulacji. Warszawa 1984.
Niccoló Machiavelli. Książę. [dowolne wydanie]
Janina Mikulska-Bernaś, Franciszek Bernaś. V kolumna. Warszawa 1977.
Krzysztof Mroziewicz. Hinduski Machiavelli. Gazeta Wyborcza, sobota-niedziela 2-3 stycznia 1999, ss. 14-16.
Jacek Nowicki, Mały traktat o szczuciu, Dziś. Przegląd Społeczny, nr 8(107)/1999.
Juliusz Pollack. Wywiad, sabotaż, dywersja. Polski ruch oporu w Berlinie 1939-1945. Warszawa 1991.
Marek Ruszczyc. Agenci i prowokatorzy. Z tajemnic carskiej ochrany. Warszawa 1993.
Marek Ruszczyc. Strzały w "Zachęcie". Katowice 1987.
Albert Spiess, Hugo Lichtenstein. Akcja Tannenberg". Pretekst do rozpętania II wojny światowej. Warszawa 1990.
Dariusz Stola. Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967-1968. Warszawa 2000.
Sun Tzu (Sun Zi). Sztuka wojny. Warszawa 1994 [lub inne wydanie].
Jan Szczepański. Rozróbka i wykańczanie; [w:] J. Szczepański. Odmiany czasu teraźniejszego. Warszawa 1973.
Jan Szczepański. Sprawy ludzkie. Warszawa 1980; eseje pt. Nadzieja i złudzenia, Wiara.
Janusz Tazbir. Protokoły Mędrów Syjonu. Autentyk czy falsyfikat. Warszawa 1992.
Vladimir Volkov. Dezinformacja oręż wojny. Warszawa 1999.
Tadeusz Wiącek. Zabić Żyda! Kulisy i tajemnice pogromu kieleckiego 1946. Kraków 1992.
Paweł Wieczorkiewicz. Sprawa Tuchaczewskiego i jej konsekwencje. Warszawa 1994.

Utwory literackie - wydanie dowolne
Valdemar Baldhead. Perfidia
Philippe de Beaumarchais. Szalony dzień, czyli Wesele Figara. Komedia w pięciu aktach prozą.
Giovanni Boccaccio. Dekameron.
Peter Carey. Historia pewnej mistyfikacji.
Henryk Ibsen. Wróg ludu.
Pierre Choderlos de Laclos. Niebezpieczne związki
Jerzy Lutowski. Pociąg. [opowieść - podstawa scenariuszu filmu J. Kawalerowicza]
Adam Mickiewicz. Konrad Wallenrod.
Artur Miller. Czarownice z Salem.
Molier. Świętoszek.
Michaił Lermontow. Maskarada.
Bolesław Prus. Faraon
Fryderyk Schiller. Intryga i miłość
William Szekspir. Poskromienie złośnicy.
William Szekspir. Otello.
Mark Twain. Człowiek, który zdemoralizował Hadleyburg.
Günter Wallraff. Wstępniak. Człowiek, który był w "Bildzie" Hansem Esserem.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2102-0DM0PIPP-OG w USOSweb