Podstawy metodologii badań społecznych 2100-NS-D-D3PMBS

1. Nauki społeczne w systemie nauki. Kryteria naukowości. Nauka a wiedza potoczna. Nauka, jako wiedza prawdopodobna. Cele, funkcje, zadania nauk społecznych. Inspiracje filozoficzne, empiryczne. Etyczne problemy badań społecznych. Metametodologia a metodologie szczegółowe. Problem rygoryzmu i anarchizmu metodologicznego. Krytyka metodologicznego wymiaru nauk społecznych.
2. Główne paradygmaty współczesnej nauki. Pojęcie ontologii i epistemologii. Modele nauk społecznych: pozytywistyczny (scjentystyczny, empiriokrytycyzm,), interpretacjonistyczny (humanistyczny, hermeneutyczny) i realistyczny. Zarys historii rozwoju XX-wiecznej metodologii nauki: logiczny pozytywizm (neopozytywizm), falsyfikacjonizm, hipotetyzm, redukcjonizm, koncepcja socjo-historyczna wspólnot naukowych, paradygmatów i rewolucji naukowych (T.S. Kuhn).
3. Pojęcie problemu naukowego i hipotezy naukowej. Rodzaje wyjaśnień: genetyczne, funkcjonalne, teleologiczne. Wnioskowanie indukcyjne i dedukcyjne. Problem impostacji logicznej. Indukcjonizm vs. Redukcjonizm. Indukcja enumeracyjna niezupełna. Indukcja eliminacyjna. Analiza i synteza. Wyjaśniania idiograficzne i nomotetyczne. Indywidualizm i holizm w badaniach społecznych. Zasady weryfikacji twierdzeń naukowych.
4. Typy badań naukowych: podstawowe, stosowane, diagnostyczne, weryfikacyjne, przyczynkarskie, heurystyczne. Badania synchroniczne i asynchroniczne. Pojęcie metody badawczej. Dobór metody badawczej. Analiza systemowa. Behawioryzm (neobehawioryzm). Metoda komparatystyczna. Metoda decyzyjna. Metoda prawno - instytucjonalna. Metoda historyczna. Metoda monograficzna, biograficzna. Case study. Metoda symulacyjna.
5. Cechy i cele procesu badawczego. Definiowanie procesu badawczego. Przedmiot badań, pole badań - impostacja logiczna. Problem badawczy w pracach kwalifikowanych. Pytania badawcze. Eksplikacja (hipotezy badawcze). Operacjonalizacja (pomiar, dobór zmiennych i wskaźników). Wybór metod badawczych. Techniki gromadzenia materiału badawczego. Opracowanie materiału badawczego. Formułowanie wniosków.
6. Pojęcie źródła wiedzy naukowej. Rodzaje źródeł. Materiały badawcze. Teoria wiedzy źródłowej i pozaźródłowej. Ocena źródeł: krytyka wewnętrzna i zewnętrzna źródła. Selekcja, weryfikacja, klasyfikacja źródeł. Pułapki gromadzenia źródeł wiedzy doby współczesności.
7-8 .Rola badań empirycznych w naukach społecznych. Badania pierwotne i wtórne. Metody statyczne. Interpolacje. Badania jakościowe i ilościowe. Skale opisu. Dobór próby. Obserwacje, eksperymenty w naukach społecznych. Ankiety i wywiady kwestionariuszowe. Etapy postępowania badawczego. Tworzenie narzędzia badawczego. Reguły poprawnego formułowania pytań kwestionariuszowych. Metody empiryczne - znaczenie i ograniczenia w naukach społecznych.
9. Podstawa prawna przewodu doktorskiego. Wymogi stawiane pracom doktorskim. Sylwetka doktoranta. Zasady przygotowywania prac doktorskich. Sekwencja postępowania badawczego. Zasady pisania prac doktorskich. Rola promotora. Kryteria oceny prac doktorskich. Struktura pracy doktorskiej. Błędy popełniane przy pisaniu prac naukowych. Konstrukcja dysertacji. Organizacja przewodu doktorskiego. Recenzje prac doktorskich. Autoreferat. Specyfika publicznej obrony pracy doktorskiej. Organizacja obrony pracy doktorskiej.

Założenia (opisowo)

Celem kursu jest przekazanie studentom usystematyzowanej wiedzy dotyczącej metodologii badań społecznych. Szczegółowe cele kształcenia obejmują następujący zakres wiedzy i umiejętności: • przyswojenie przez uczestników kursu podstawowej wiedzy związanej z metodologią nauk społecznych, • rozumienie podstawowych pojęć używanych w metodologii, • znajomość głównych podejść badawczych w naukach społecznych, • znajomość struktury procesu badawczego, • korzystanie z modeli i metod badawczych, • przybliżenia badań źródłowych; • poznania specyfiki przygotowywania pracy doktorskiej.

Efekty kształcenia

- ukazanie specyfiki badań społecznych
- uwrażliwienie na problem etyki badań społecznych
- znajomość spektrum metod badawczych
- omówienie specyfiki procesu badawczego
- przewód doktorski jako proces badawczy

Kryteria oceniania

1. Każdy uczestnik kursu przygotowuje rozszerzony konspekt projektu badawczego (dotyczący badań własnych) - jest on podstawą oceny końcowej.
2. Student może opuścić maksymalnie dwa zajęcia.

Każdy uczestnik przygotowuje konspekt projektu badawczego, który obejmuje:
• Tytuł dysertacji (lub innego projektu własnego);
• Określenie pola badawczego;
• Określenie celów badawczych;
• Sformułowanie pytań badawczych;
• Postawienie hipotez badawczych;
• Dookreślenie metodologii badań;
• Zarys struktury pracy;
• Zarys źródeł wiedzy.

Całość min. 5 stron znormalizowanego tekstu, w ujednoliconej formie.

Literatura

1/ Z. Hajduk, Ogólna metodologia nauk, Lublin 2007
2/ J. Apanowicz, Metodologia ogólna, Gdynia 2002
3/ R.A. Podgórski, Metodologia badań socjologicznych. Kompendium wiedzy metodologicznej dla studentów, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Olsztyn 2007
4/ A.J. Chodubski, Wstęp do badań politologicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008,
5/ Metodologiczne i teoretyczne problemy nauk politycznych, K. Opałek (red.), PWN, Warszawa 1975
6/ J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1995,
7/ C. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, Poznań 2001,
8/ T. Mendel, Metodyka pisania prac doktorskich, Poznań 2010
9/ Teorie i metody w naukach politycznych, red. D. Marsh, G. Stoker, Kraków 2006,
10/ K. Lutyńska, Wywiad kwestionariuszowy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1984,
11/ E. Babbie, Podstawy badań społecznych, PWN, Warszawa 2009

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2100-NS-D-D3PMBS w USOSweb