NSZZ Solidarność w latach 1980-89 jako projekt „braterstwa i wolności” w zmieniającym się środowisku międzynarodowym – perspektywa polska i niemiecka 2100-MON-NSZZ-OG

Przedmiot odbywać się będzie w trybie warsztatowym m.in. w miejscach związanych z historią i działalnością NSZZ Solidarność w Warszawie i Gdańsku; przeznaczony jest dla grupy ok. 25 studentów i będzie w całości zrealizowany w pierwszym miesiącu semestru zimowego, tj. w październiku 2025 r. (zajęcia zblokowane w czwartki + wyjazd czwartek-sobota, będą wymagały sporego nakładu czasu, stąd 5 ECTS). Jego efektem będzie gruntowne pogłębienie wiedzy nt. powstania i działalność NSZZ Solidarność od 1980 r., na temat międzynarodowych aspektów rozwoju ruchu, czyli nt. historii Polski, Europy i świata, a ponadto roli sprawczej czynników ideacyjnych w stosunkach międzynarodowych oraz uwarunkowań, przyczyn i konsekwencji pokojowych ruchów rewolucyjnych we współczesnym świecie.

Terminy i problematyka zajęć (w nawiasie podajemy realizowane godziny dydaktyczne podczas każdego ze spotkań):
1. 2 X (4 godz., czwartek godz. 15-18.15) Historia opozycji w PRL i okoliczności zrywu solidarnościowego; jego międzynarodowe reperkusje i odbiór w świecie w latach 1980-81 r. Warszawa – miejsca pamięci Solidarności: Pomnik Solidarności przy ulicy Świętokrzyskiej; siedziba Regionu Mazowsze oraz Muzeum Błogosławionego Ks. Jerzego Popiełuszki (w tym także spotkanie z działaczami Związku).
2. 9-11 X (14 godz., czwartek-piątek-sobota) Podróż studyjna do Gdańska i Gdyni. Gdańsk - narodziny Solidarności; m.in. warsztaty w Sali BHP, wizyta w ECS i Muzeum Emigracji. Spotkanie z przewodnikiem, a także z uczestnikami wydarzeń 1980-81 i opozycjonistami (m.in. z Waldemarem Żurkiem)
3. 16 X (4 godz., czwartek, godz. 15-18.15) Historia NSZZ Solidarność po 1981 r. i międzynarodowy odbiór ruchu z perspektywy podzielonych oraz zjednoczonych po 1990 r. Niemiec. Spotkanie z prof. Karolem Sauerlandem, laureatem Nagrody Humbolta, polskim opozycjonistą 1980 r. Omówienie projektu studenckiego.
4. 23 X (6 godz.) 45-lat NSZZ Solidarność na UW, udział studentów m.in. w konferencji naukowej i prezentacja projektu studenckiego, udział w debacie eksperckiej działaczy 1980 r., zwiedzanie okolicznościowej wystawy i miejsc związanych z Solidarnością na UW oraz okolicznościowy spektakl Teatru Hybrydy.
5. 30 X (2 godz.) Spotkanie w siedzibie NSZZ Solidarność UW i podsumowanie projektu studenckiego. Perspektywy publikacji.

Zagadnienia, które będą poruszane podczas zajęć:
1. Okoliczności historyczne (polskie i międzynarodowe) podpisania Porozumień Sierpniowych i powstania NSZZ „Solidarność” w 1980 r. Idee i wartości w „Solidarności” a Realpolitik.
2. Struktura Związku, I Zjazd Delegatów – uchwały, statut, relacje z władzami komunistycznymi i Kościołem, stosunki międzynarodowe NSZZ „Solidarność” w okresie 1980-81.
3. Niemiecka perspektywa (RFN i NRD) wydarzeń w Polsce w okresie 1980-81 – rządy i społeczeństwa.
4. Wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981 r., prześladowania działaczy, struktury i działalność podziemnej NSZZ „Solidarność”. Pomoc zagraniczna dla opozycji antykomunistycznej w okresie 1981-90, w tym niemiecka - wsparcie ideowe i materialne.
5. Reaktywacja „Solidarności” w 1988-89 r. II i III Zjazd. Transformacja i podziały w obozie solidarnościowym po 1989 r. Stosunki polsko-niemieckie z perspektywy reaktywowanego NSZZ „Solidarność”. Obecna struktura i działalność NSZZ „Solidarność” – relacje z międzynarodowymi strukturami związkowymi.
6. Wpływ „Solidarności” na upadek muru berlińskiego i rozpad bloku wschodniego – ocena, perspektywa polska oraz niemiecka po zjednoczeniu

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Koordynatorzy przedmiotu

Anna Solarz
Grażyna Strzelecka

Kryteria oceniania

Zaliczenie:
W oparciu o wiedzę, zdobytą m.in. podczas trzech pierwszych spotkań i samodzielne studia, uczestnicy będą zobowiązani do przygotowania sesji studenckiej podczas konferencji naukowej, poświęconej obchodom 45-lecia NSZZ Solidarność na UW, która odbędzie się 23 października 2025 r. i w całości będzie odbywać się w ramach zajęć.
Udział w zajęciach można dodatkowo połączyć z uzyskaniem odznaki turystyczno-krajoznawczej „NSZZ Solidarność – Warszawskie Ślady”, a także projektem wieloautorskiej publikacji, do przygotowania której zostaną zaproszeni zainteresowani uczestnicy wykładu.

Literatura

Literatura:
1. 40 lat temu, 5 września 1981 r., rozpoczął się w Gdańsku I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność” - Zajrzyj do archiwum! - Instytut Pamięci Narodowej - Gdańsk (ipn.gov.pl)
2. T. G. Ash, Polska rewolucja. Solidarność 1980-1981, Warszawa 1990.
3. I. Biała, Z solidarności dla Solidarności - bohaterowie strajku głodowego w enerdowskim więzieniu z medalami ECS. Poznaj ich niezwykłą historię, [w:] Gdansk.pl, (dostęp: 11.01.2025). Czytaj więcej: https://histmag.org/Stan-wojenny-w-Polsce-jak-zareagowal-swiat-27714
4. Biuro Informacji Prasowej KKP NSZZ „Solidarność”, I Krakowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”. Serwis informacyjny, Gdańsk 1981.
5. K. Brzechczyn, Umysł solidarnościowy. Geneza i ewolucja myśli społeczno-politycznej „Solidarności” w latach 1980-1989, Poznań-Warszawa 2022.
6. A. Burakowski, A. Gubrynowicz, P. Ukielski, 1989. Jesień narodów, Warszawa 2021.
7. E. Ciżewska, Filozofia publiczna Solidarności. Solidarność 1980-1981 z perspektywy republikańskiej tradycji politycznej, Warszawa 2010.
8. E. Ciżewska- Martyńska, The Cultural Perspective in Social Movement Theories and Past Research on the Solidarity Movement, „Polish Sociological Review” 2018, vol 1 (201).
9. A. Dziurok, M. Gołęzowski, Ł. Kamiński, F. Musiał, Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989, Warszawa 2010.
10. T. Grabińska, M. Zabierowski, Aksjologiczny krąg Solidarności, Wrocław 2003.
11. D. Gawin (red.), Lekcja sierpnia. Dziedzictwo „Solidarności” po dwudziestu latach, Warszawa 2002.
12. Historia ruchu pro-Solidarnościowego w Niemczech
13. T. Jaskułowski, Dyplomacja RFN wobec stanu wojennego – źródła niekoniecznie dyplomatyczne, Szczecin 2021. Czytaj więcej: https://histmag.org/Stan-wojenny-w-Polsce-jak-zareagowal-swiat-27714
14. P. Jaworski, Ł. Kamiński (red.), Świat wobec Solidarności 1980-1989, Warszawa 2013.
15. J. Kloczkowski (red.), Polska Solidarności. Kontrowersje, oblicza, interpretacje, Kraków 2011.
16. I. Krzemiński, Solidarność. Projekt polskiej demokracji, Warszawa 1997.
17. J. Lepiarz, „Nocowałam w podziemnej drukarni”. Jak SB polowała na korespondentów piszących o „Solidarności”, „Newsweek” z 3.09.2020 Jak wyglądała praca dziennikarzy z RFN w Polsce w latach 80.? Czas Solidarności, cykl Newsweeka i DW | Newsweek
18. J. Lepiarz, Między Solidarnością a SB. Na ich oczach działa się historia, Między Solidarnością a SB. Na ich oczach działa się historia – DW – 04.09.2020
19. K. Mazur, Przekroczyć nowoczesność. Projekt polityczny ruchu społecznego Solidarność, Kraków 2017.
20. A. Modzelewska, Struktury organizacyjne NSZZ Solidarność w latach 1980-1989, Kraków 2019.
21. Niemieckie związki zawodowe: cicha solidarność z Solidarnością – DW – 29.08.2010
22. T. Ochinowski, I. Łęcka (red.), Wspomnienia o stanie wojennym na Uniwersytecie Warszawskim, Warszawa 2021.
23. "Paczki solidarności" | dzieje.pl - Historia Polski
24. P. Pleskot, Bonn – Warszawa – „Solidarność”. Dyplomacja RFN wobec PRL i „Solidarności” (styczeń–wrzesień 1989 roku), bonn-–-warszawa-–-solidarnosc.-dyplomacja-rfn-wobec-prl-i-solidarnosci,2578.pdf
25. P. Pleskot, Nierealna Realpolitik. Republika Bońska wobec stanu wojennego i normalizacji w Polsce 1981–1986, „Wolność i Solidarność”, 2013, nr 5, s. 109-122.
26. P. Pleskot, Polski kryzys, amerykańska szansa. Reakcje polityczne Stanów Zjednoczonych na wprowadzenie stanu wojennego w Polsce, [w:] Przystanekhistoria.pl, (dostęp: 11.01.2025). Czytaj więcej: https://histmag.org/Stan-wojenny-w-Polsce-jak-zareagowal-swiat-27714
27. Prof. Musiał ujawnia: w 1990 roku rząd RFN był zainteresowany rozbiciem polskich partii i ekspansją ekonomiczną w Polsce. Dowodzi tego meldunek wywiadu RP | Polska Agencja Prasowa SA
28. J. Puzynina, Język wartości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa1992.
29. RFN i NRD | dzieje.pl - Historia Polski
30. P. Rojek, Semiotyka Solidarności. Analiza dyskursów PZPR i NSZZ Solidarność w 1981 roku, Kraków 2009.
31. K. Sauerland, Czy to był rok Karnawału? (pdf udostępnione przez autora)
32. M. Siermiński, Pęknięta Solidarność, Warszawa 2020.
33. J. Skrzyniarz, NSZZ „Solidarność” – ruch i idee w latach 1980-1981, „Wrocławskie studia erazmiańskie” 2022, t. XVI, Wrocławskie Studia Erasmiańskie = Studia Erasmiana Wratislaviensia. 2022, 16 (uni.wroc.pl)
34. A. M. Solarz, The „Solidarity” movement: A Polish-style bratherhood – an attempt to explain the phenomenon through the prism of the religious component, w: J. Kulska, A.M. Solarz (eds.), Fraternity as an overlooked element in Global Politics, New York 2025.
35. "Solidarność i upadek muru". Zaskoczenie w RFN i strach przed "polskim bakcylem" w NRD [PODCAST] "Solidarność i upadek muru". Strach przed "polskim bakcylem" w NRD - Wiadomości
36. Stan wojenny w Polsce: jak zareagował świat? | Portal historyczny Histmag.org - historia dla każdego!
37. J. Staniszkis, Samoograniczająca się rewolucja, Gdańsk 2010.
38. Z. Stawrowski, Solidarność znaczy więź. AD 2020, Kraków 2020.
39. J. Tischner, Etyka solidarności, Kraków 2000.
40. A. Touraine, J. Strzelecki, F. Dubet, M. Wieviorka, Solidarność. Analiza ruchu społecznego 1980-1981, Gdańsk 2010.
41. G. Weigel, Ostateczna rewolucja. Kościół sprzeciwu a upadek komunizmu, Poznań 1995.
42. K. Wilczok, Komisja Charytatywna Episkopatu Polski w stanie wojennym jako główny pośrednik w przekazywaniu zagranicznej pomocy humanitarnej : przykład województwa katowickiego, „Pamięć i Sprawiedliwość”: biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej, 2022, nr 2, s. 508-525.
43. S. Żerko, RFN wobec wprowadzenia stanu wojennego w Polsce, „Polska – Niemcy – Historia”, 2020, nr 14. Czytaj więcej: https://histmag.org/Stan-wojenny-w-Polsce-jak-zareagowal-swiat-27714

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2100-MON-NSZZ-OG w USOSweb