Mobbing w środowisku pracy i nauki 2100-MON-MOBB-OG

Mobbing to zjawisko polegające na systematycznym, długotrwałym i uporczywym nękaniu psychicznym, które prowadzi do upokorzenia, izolacji, a często także do wykluczenia jednostki z życia zawodowego lub akademickiego. To forma przemocy psychicznej, która może przybierać różne postaci – od otwartego krytykowania, ośmieszania, ignorowania, po działania podważające kompetencje i zaniżające pozycję społeczną ofiary. Kluczową cechą mobbingu jest jego powtarzalność i intencjonalność, a także wykorzystanie przewagi władzy lub pozycji. Mobbing może występować zarówno w miejscu pracy, jak i w środowisku naukowym, gdzie hierarchiczność struktur oraz zależności formalne i nieformalne sprzyjają nadużyciom. Skutki mobbingu są poważne – to nie tylko stres i pogorszenie samopoczucia, ale również trwałe uszczerbki na zdrowiu psychicznym i fizycznym oraz obniżenie efektywności i pracy całych zespołów. Dlatego przeciwdziałanie temu zjawisku jest istotnym elementem polityki każdej odpowiedzialnej instytucji. Do wykluczenia społecznego, ograniczania szans życiowych i poczucia niższości prowadzi także dyskryminacja, a także inne zachowania niepożądane, skierowane do innej osoby w środowisku pracy czy nauki. Długofalowe skutki takich zachowań obejmują również pogłębianie nierówności społecznych oraz napięcia i konflikty w społeczeństwie.

Zajęcia podejmują jedno z kluczowych wyzwań współczesnych relacji zawodowych i akademickich. Celem kursu jest przekazanie wiedzy teoretycznej oraz rozwinięcie praktycznych umiejętności związanych z rozpoznawaniem, analizowaniem i przeciwdziałaniem zjawisku mobbingu – rozumianemu jako systematyczne i długotrwałe nękanie psychiczne jednostki w miejscu pracy lub nauki, prowadzące do jej marginalizacji, izolacji lub utraty pozycji społeczno-zawodowej. Podczas zajęć poruszane zostaną także kwestie związane z przeciwdziałaniem mobbingowi innym działaniom niepożądanym, w szczególności dobrych praktyk w tym zakresie.

Zajęcia mają charakter wieloaspektowy – łączą perspektywy prawa pracy, psychologii społecznej, zarządzania organizacjami oraz etyki zawodowej. Uczestnicy i uczestniczki poznają genezę i rozwój badań nad mobbingiem jego klasyczne i współczesne definicje oraz formy występowania. Omówione zostaną sytuacje, w których dochodzi do przekroczenia granic przez osoby posiadające władzę lub wpływ. Podczas zajęć poruszone zostaną także prawna regulacje związane z mobbingiem oraz zmiany legislacyjne dotyczące tego zjawiska.

W czasie kursu studenci i studentki analizować będą skutki mobbingu – zarówno indywidualne (psychiczne, zdrowotne, emocjonalne), jak i społeczne (pogorszenie atmosfery w zespole, wzrost absencji, rotacja kadry, spadek efektywności). Zajęcia poruszać będą także kwestię sposobów reagowania na przemoc, procedur interwencyjnych i profilaktycznych, a także konsekwencji prawnych grożących za stosowanie mobbingu. Duży nacisk położony zostanie na poznanie obowiązujących przepisów prawa pracy i wewnętrznych regulacji antymobbingowych, zarówno w instytucjach publicznych, jak i prywatnych. Uwaga zostanie poświęcona nie tylko mobbingowi, ale też innym działaniom niepożądanym oraz sposobom reagowania na nie.

Zajęcia podzielone zostaną na dwa bloki: teoretyczny oraz praktyczny. Podczas tego drugiego pojawią się takie zagadnienia jak: analiza studiów przypadków, praca w grupach nad projektami polityk antymobbingowych, udział w symulacjach sytuacji konfliktowych, techniki mediacji i komunikacji bez przemocy (NVC).

Szczegółowa tematyka zajęć:
1. Wprowadzenie do problematyki mobbingu: podstawowe pojęcia i różnice terminologiczne. Różnice między mobbingiem, konfliktem, stresem zawodowym i molestowaniem. Omówienie historii badań nad mobbingiem.
2. Formy mobbingu i jego klasyfikacje.
3. Socjologiczne i psychologiczne aspekty mobbingu. Mechanizmy przemocy psychicznej i dynamika mobbingu.
4. Mobbing w świetle prawa pracy – aspekty formalne i prawne. Obowiązki pracodawcy związane z przeciwdziałaniem mobbingowi.
5. Polityki publiczne a przeciwdziałanie mobbingowi. Przegląd rozwiązań międzynarodowych.
6. Instytucjonalne strategie przeciwdziałania mobbingowi i innym zjawiskom niepożądanym.
7. Mobbing a dyskryminacja: przecięcia z prawem antydyskryminacyjnym i prawami człowieka.
8. Analiza przypadków mobbingu i dyskryminacji oraz spraw sądowych z zakresu mobbingu.
9. Bezpieczne środowisko pracy – tworzenie polityk antymobbingowych i antydyskryminacyjnych. Budowanie kultury pracy.
10. Symulacje sytuacji konfliktowych i antymobbingowych.
11. Techniki komunikacji bez przemocy (NVC) i mediacji.
12. Reagowanie na mobbing – kampanie, edukacja, społeczny sprzeciw.

Koordynatorzy przedmiotu

Jacek Męcina
Marta Seredyńska

Efekty kształcenia

Student zna definicje, klasyfikacje i formy mobbingu oraz rozumie jego genezę i uwarunkowania społeczne, prawne i instytucjonalne. Zna aktualne regulacje prawne dotyczące przeciwdziałania mobbingowi w Polsce i UE oraz potrafi je odnieść do konkretnych sytuacji. Posiada wiedzę na temat skutków mobbingu – indywidualnych oraz społecznych i instytucjonalnych Potrafi zidentyfikować sytuację mobbingową i dokonać jej analizy z wykorzystaniem wiedzy teoretycznej. Umie ocenić, czy w danej sytuacji doszło do naruszenia norm etycznych lub prawnych oraz potrafi wskazać możliwe scenariusze działania i interwencji. Rozumie znaczenie transparentności, dialogu i odpowiedzialnej komunikacji dla zapobiegania zjawiskom przemocy psychicznej w miejscu pracy lub nauki.

Kryteria oceniania

Zaliczenie na podstawie aktywności na zajęciach, pracy grupowej oraz kolokwium Student zna definicje, klasyfikacje i formy mobbingu oraz rozumie jego genezę i uwarunkowania społeczne, prawne i instytucjonalne. Zna aktualne regulacje prawne dotyczące przeciwdziałania mobbingowi w Polsce i UE oraz potrafi je odnieść do konkretnych sytuacji. Posiada wiedzę na temat skutków mobbingu – indywidualnych oraz społecznych i instytucjonalnych Potrafi zidentyfikować sytuację mobbin Student zna definicje, klasyfikacje i formy mobbingu oraz rozumie jego genezę i uwarunkowania społeczne, prawne i instytucjonalne. Zna aktualne regulacje prawne dotyczące przeciwdziałania mobbingowi w Polsce i UE oraz potrafi je odnieść do konkretnych sytuacji. Posiada wiedzę na temat skutków mobbingu – indywidualnych oraz społecznych i instytucjonalnych Potrafi zidentyfikować sytuację mobbingową i dokonać jej analizy z wykorzystaniem wiedzy teoretycznej. Umie ocenić, czy w danej sytuacji doszło do naruszenia norm etycznych lub prawnych oraz potrafi wskazać możliwe scenariusze działania i interwencji. Rozumie znaczenie transparentności, dialogu i odpowiedzialnej komunikacji dla zapobiegania zjawiskom przemocy psychicznej w miejscu pracy lub nauki.gową i dokonać jej analizy z wykorzystaniem wiedzy teoretycznej. Umie ocenić, czy w danej sytuacji doszło do naruszenia norm etycznych lub prawnych oraz potrafi wskazać możliwe scenariusze działania i interwencji. Rozumie znaczenie transparentności, dialogu i odpowiedzialnej komunikacji dla zapobiegania zjawiskom przemocy psychicznej w miejscu pracy lub nauki. z części teoretycznej.

Literatura

M.F. Hirigoyen, Molestowanie w pracy, Poznań, 2003.
A. Bechowska-Gebhard, T. Stalewski, Mobbing: patologia zarządzania personelem, Warszawa 2004.
K. Kmiecik-Baran, J. Rybicki, Mobbing. Zagrożenie współczesnego miejsca pracy, Gdańsk, 2004.
D Merecz, A Mościcka, M Drabek, Mobbing w środowisku pracy. Charakterystyka zjawiska, jego konsekwencje, aspekty prawne i sposoby przeciwdziałania, Łódź 2005.
K. Walczak, M. Chakowski, Przeciwdziałanie mobbingowi w miejscu pracy – doświadczenia wybranych krajów Unii Europejskiej
oraz praktyczne wskazówki dla polskich pracodawców [w:] Praca
i zarządzanie kapitałem ludzkim w perspektywie europejskiej, A. Pocztowski, Kraków 2005.
S. Litzcke, Stres, mobbing i wypalenie zawodowe, tł. M. Wojdak-Piątkowska, Gdańsk 2007.
H-J. Kratz, Mobbing: rozpoznawanie, reagowanie, zapobieganie, tł. J. Żuławski, Gliwice 2007.
J. Marciniak, Przeciwdziałanie mobbingowi w miejscu pracy. Poradnik dla pracodawcy, Warszawa 2008.
J. Skowron, Mobbing a ochrona praw człowieka o charakterze uniwersalnym [w:] Uniwersalny i regionalny wymiar ochrony praw człowieka: nowe wyzwania - nowe rozwiązania, t. 1, Warszawa 2014.
J. Marciniak, Mobbing, dyskryminacja, molestowanie. Przeciwdziałanie w praktyce, Warszawa 2015.
M. B. Rosenberg, Porozumienie bez przemocy, Warszawa 2016.
A. Baranowska, M. Tomczak, Zjawisko mobbingu we współczesnym środowisku pracy [w:] Zarządzanie zasobami ludzkimi: wybrane aspekty, red. M. Tomczak, B. Krawczyk, Warszawa 2017.
K. Ryś, K. Dyrla-Mularczyk, Psychologiczne i prawne aspekty mobbingu w miejscu pracy, „Modern Management Review”, 2018.
T. Niedziński, Dyskryminacja w zatrudnieniu, Warszawa 2018.
M. Gamian-Wilk, Mobbing w miejscu pracy, Warszawa 2018.
J. Gruba, B. Stasińska, Raport o stanie procedur antymobbingowych
na uczelniach publicznych w Polsce, Gliwice 2019.
G. Ilnicki, Mobbing i dyskryminacja: wprowadzenie do problematyki przemocy w miejscu pracy dla pracodawców i pracowników, Warszawa 2020.
J. Bieluk, J. Adamska, M. Kun-Buczko, Procedury antymobbingowe i antydyskryminacyjne. Obowiązki pracodawcy. Komentarz praktyczny, orzecznictwo, kwestie odszkodowawcze, Warszawa 2021.
M. Gajda, Przemoc w pracy: środki ochrony prawnej i metody przeciwdziałania, Warszawa 2023.
D. Teneta (red.), Zarządzanie różnorodnością w organizacji: istota, znaczenie, wyzwania, Wrocław 2023.
B. Raczkowski, Szczerze o HRze: gotowe rozwiązania, Warszawa 2024 (rozdział 6: Mobbing).
C. P. Monks, I. Coyne, Przemoc i mobbing w szkole w domu w miejscu pracy, Warszawa 2024.
J. Gałka, Molestowanie seksualne w środowisku pracy, Gdańsk 2024.
K. Bednarczykówna, Masz się łasić: mobbing w Polsce, Warszawa 2024.
Akty prawne, m.in. Konstytucja RP, Kodeks pracy.
Przykłady procedur i polityk antymobbbingowych przyjętych na polskich uczelniach.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2100-MON-MOBB-OG w USOSweb