Instytucje ochrony prawnej 2100-BW-L-Z3INOP

Celem prowadzonych zajęć jest poznanie i zrozumienie przez studentów, w jaki sposób w demokratycznym państwie prawnym zabezpiecza się wolności i prawa jednostki i jej związków oraz w jaki sposób chroni się interes publiczny. Przedmiotową problematykę analizuje się tak w wymiarze systemu organów władzy publicznej, jak również w wymiarze praw podmiotowych.
W ramach konwersatorium poddaje się rozważaniom problematykę praw podmiotowych, materialnych i proceduralnych gwarancji ich ochrony. Analizuje się ustrój organów wymiaru sprawiedliwości, sądownictwo konstytucyjne, ustrój organów powołanych do stania na straży przestrzegania prawa, problematykę ochrony legalności działania organów władzy publicznej, ochrony praw podmiotowych w relacjach z organami władzy publicznej, jak również zagadnienia pomocy prawnej.
I. System instytucji ochrony prawnej
Nauka o ustroju instytucji ochrony prawnej. Pojęcie ochrony prawnej. Środki ochrony prawnej. Organy ochrony prawnej
M. Kruk, M. Olszówka, M. Godlewski, M. Jarosz, M. Laskowska, J. Zaleśny, Prawa i wolności przedmiotem ochrony prawnej, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności. System instytucjonalny w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2019
II. Ochrona konstytucji. Trybunał Konstytucyjny
Przesłanki, istota i cele ochrony konstytucji. System ochrony konstytucyjności. Ochrona konstytucyjności w Polsce: historia, pozycja ustrojowa Trybunału Konstytucyjnego, jego ustrój i zasady działania, kompetencje, charakter i skutki orzeczeń. Skarga konstytucyjna.
Ustawa z 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2393; Ustawa z 30 listopada 2016 r. o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego, t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1422; M. Kruk, Trybunał Konstytucyjny, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; J. Zaleśny, Legitymacja szczególna zaskarżenia aktów normatywnych do Trybunału Konstytucyjnego, [w:] J. Kuciński (red.), Piętnaście lat Konstytucji RP z 1997 roku. Inspiracje, uregulowania, trwałość, Warszawa 2012; M. Kawczyńska, Kontrola zgodności z Konstytucją aktów unijnego prawa pochodnego w postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym, [w:] S. Dudzik, N. Półtorak (red.), Prawo Unii Europejskiej a prawo konstytucyjne państw członkowskich, Warszawa 2013; J. Zaleśny, Zagadnienie rozbieżności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] K.A. Wojtaszczyk, A. Mirska (red.), Demokratyczna modernizacja sfery publicznej, Toruń 2012; M. Dąbrowski, Funkcje Trybunału Konstytucyjnego związane z hierarchiczną kontrolą konstytucyjności prawa, Olsztyn 2015 (pdf)
III. Odpowiedzialność konstytucyjna. Trybunał Stanu
Istota odpowiedzialności konstytucyjnej. Modele odpowiedzialności konstytucyjnej. Tradycje odpowiedzialności konstytucyjnej w Polsce. Przesłanki, sens, tryb i praktyka realizacji odpowiedzialności konstytucyjnej.
Konstytucja RP, art. 107, 145, 156, 198-201; Ustawa z 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu, t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 762 ze zm.; J. Zaleśny, Trybunał Stanu, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; J. Zaleśny, Odpowiedzialność konstytucyjna w prawie polskim okresu transformacji ustrojowej, Toruń 2004; J. Zaleśny, Odpowiedzialność konstytucyjna. Praktyka III RP, Warszawa 2004
IV. Sądownictwo – organizacja, zasady działania
Władza sądownicza. Wymiar sprawiedliwości. Struktura sądownictwa. Zasady wymiaru sprawiedliwości. Krajowa Rada Sądownictwa: miejsce w strukturach państwa, skład, funkcje i kompetencje, tryb działania.
Konstytucja RP, art. 173-187; Ustawa z 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa, t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1186; M. Godlewski, M. Laskowska, Organizacja i zasady wymiaru sprawiedliwości, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; M. Godlewski, Krajowa Rada Sądownictwa, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; M. Dąbrowski, J. Szymanek, M. M. Wiszowaty, J. Zaleśny, Niezależność sądów i niezawisłość sędziów. Miscellanea, Warszawa 2020
V. Sądownictwo powszechne i wojskowe
Właściwość i organizacja sądownictwa powszechnego. Właściwość i organizacja sądownictwa wojskowego.
Konstytucja RP, art. 173-182; Ustawa z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 334 ze zm.; Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych, t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2250; M. Godlewski, M. Laskowska, Sądy powszechne, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; M. Godlewski, M. Laskowska, Sądy wojskowe, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; A. Machnikowska, Odpowiedzialność władzy sądowniczej a odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2020, nr 4
VI. Sąd Najwyższy
Nadzór judykacyjny Sądu Najwyższego i jego środki. Organizacja Sądu Najwyższego.
Konstytucja RP, art.183; Ustawa z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 622; M. Godlewski, M. Laskowska, Sąd Najwyższy, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności … ; M. Zbrojewska, Rola i stanowisko prawne Sądu Najwyższego w procesie karnym, Warszawa 2013
VII. Sądownictwo administracyjne
Istota sądowej kontroli administracji. Modele sądowej kontroli administracji. Kognicja sądów administracyjnych. Organizacja sądów administracyjnych. Specyfika skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowoadministracyjnym.
Konstytucja RP, art. 184-185, 236 ust. 2; Ustawa z 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych, t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1267; M. Godlewski, M. Laskowska, Sądy administracyjne, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …
VIII. Pozasądowe organy rozstrzygające
Miejsce organów pozasądowych w systemie organów orzekających. Istota i system pozasądowych organów orzekających. Charakter orzeczeń. Nadzór sądowy.
Ustawa z 1 grudnia 1961 r. o izbach morskich, t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 159; T. Ereciński, K. Weitz, Sąd arbitrażowy, Warszawa 2008
IX. Ochrona interesu publicznego. Prokuratura
Istota prokuratury. Ewolucja prokuratury w Polsce. Struktura, zadania, działanie prokuratury.
Ustawa z 28 stycznia 2016 r. - Prawo o prokuraturze, t.j. Dz. U. z 2024 r.
poz. 390 ze zm.; J. Zaleśny, Prokuratura, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; J. Zaleśny, Dialektyka prokuratorskiej niezależności, [w:] M. Mistygacz (red.), Prokuratura w Polsce w XXI wieku. Wyzwania ustrojowe i procesowe, Warszawa 2019; M. Mistygacz, J. Onyszczuk, M. Szeroczyńska, Zasady ustrojowe i działania prokuratury w Polsce – nowe spojrzenie, Warszawa 2023
X. Ochrona praw obywatelskich. Rzecznik Praw Obywatelskich
System ochrony praw obywatelskich. Modele instytucji rzecznika w systemie organów ochrony prawnej. Miejsce RPO w strukturach państwa. Status RPO: kwalifikacje kandydata, powoływanie, kadencja, niezależność i niezawisłość. Zakres i formy działania. Organizacja urzędu RPO
Konstytucja RP, art. 72, 208-212; Ustawa z 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1264; J. Zaleśny, Rzecznik Praw Obywatelskich, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; I. Malinowska, Rzecznik Praw Obywatelskich w systemie ochrony praw i wolności w Polsce, Warszawa 2007; A. Gajda, Kierunki rozwoju instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce, Warszawa 2013
XI. Ochrona finansów państwa. Najwyższa Izba Kontroli
Historia kontroli państwowej w Polsce. Miejsce NIK w strukturach państwa. Organizacja NIK. Zadania i obowiązki NIK. Procedury kontrolne
Konstytucja RP, art. 202-207, 226; Ustawa z 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli, t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 623; M. Olszówka, Najwyższa Izba Kontroli, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; I. Sierpowska, Funkcje kontroli państwowej. Studium prawnoporównawcze, Kolonia Limited 2003.