Kryzysy polityczne w Polsce 2100-BW-L-Z2KPPO

Zajęcia organizacyjne. Wprowadzenie teoretyczne: istota kryzysu politycznego. Kryzysy w perspektywie politycznej, społecznej, ekonomicznej. Kryzysy w systemach demokratycznych i niedemokratycznych.

Blok I Kryzysy w okresie Polski Ludowej
Społeczeństwo polskie a władza komunistyczna. Polska Ludowa jako byt społeczno-polityczny (przemiany ustrojowe, podziały w strukturach władzy, cechy ustroju semi-totalitarnego, przemiany społeczne i demograficzne). Formy oporu społecznego i opozycji politycznej.
Współzależność między sytuacją ekonomiczną i polityczną a wielkimi wystąpieniami społecznymi.
Protesty robotnicze w czerwcu 1956 r. w Poznaniu. Polski Październik’56 jako próba rozliczenia się z okresem stalinizmu w Polsce. Dojście do władzy Władysława Gomułki – realia życia społeczeństwa w okresie tzw. małej stabilizacji. Władza ludowa wobec kryzysów społeczno-politycznych: Marzec’68 i Grudzień’70. Dekada Gierkowska – „socjalistyczne społeczeństwo konsumpcyjne”. Wystąpienia robotnicze w czerwcu 1976 r. i ich konsekwencje.

Blok II Kryzysy w latach 80-tych XX w.
Kształtowanie opozycji antysystemowej po protestach robotniczych 1976 roku. Samoorganizacja społeczeństwa – powstanie organizacji niezależnych od władzy, w tym ruchu związkowego. Społeczno-polityczne i ekonomiczne tło protestów robotniczych w Polsce w lecie 1980 r. Przebieg wydarzeń na Wybrzeżu i rozlanie się kryzysu na resztę kraju. Koncyliacyjne formy rozwiązywania kryzysu – rokowania strajkujących ze stroną rządową – podpisanie Porozumień Sierpniowych. Wprowadzenie stanu wojennego, jego konsekwencje krótkoterminowe i długoterminowe.

Blok III Kryzysy doby transformacji ustrojowej 1989 r.
Kryzys społeczny i ekonomiczny końca lat osiemdziesiątych. Tło międzynarodowe - przemiany w ZSRR. Erozja systemu – od rozmów w Magdalence i Okrągłego Stołu do powstania III RP. Podziały polityczne i społeczne. Spory wokół kształtu ustrojowego państwa.

Blok IV Kryzysy w pierwszych latach III RP
Zjawisko podziału postkomunistycznego jako główna determinanta podziałów na scenie partyjnej i decyzji wyborczych Polaków po 1989 r. Reformy społeczno-ekonomiczne jako źródło napięć społecznych w pierwszej dekadzie III RP.

W cyklu 2024L:

I. Zajęcia organizacyjno-metodologiczne.
II. Społeczeństwo polskie a władza komunistyczna. Formy oporu społecznego i opozycji politycznej.
III. Październik’56 – pierwszy wyłom w systemie.
IV. Stosunki między władzami Polski Ludowej a Kościołem Rzymskokatolickim po 1945 roku.
V. Realia życia w Polsce epoki Władysława Gomułki – analiza filmu dokumentalnego Macieja Drygasa Jeden dzień w PRL.
VI. Władza ludowa wobec kryzysów społeczno-politycznych – Marzec’68 i Grudzień’70.
VII. Dekada Gierkowska – 1970-1975 „socjalistyczne społeczeństwo konsumpcyjne”, 1976-1980 – Czerwiec’1976 - kształtowanie opozycji antysystemowej.
VIII. Od Solidarności do Stanu Wojennego.
IX. Erozja systemu – od rozmów w Magdalence do powstania III RP
X. Podział postkomunistyczny w Polsce.
XI. Kryzysy polityczne III RP – uwarunkowania polityczne, społeczne i gospodarcze.

Koordynatorzy przedmiotu

Urszula Kurcewicz

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Tryb prowadzenia

w sali

Efekty kształcenia

K_W02 Student charakteryzuje w zaawansowanym stopniu społeczne, polityczne i gospodarcze uwarunkowania bezpieczeństwa wewnętrznego w okresie Polski Ludowej i III RP, rozumie zależności między tymi uwarunkowaniami oraz ich wpływ na wymiar bezpieczeństwa wewnętrznego po II wojnie światowej.
K_W03 Student wyjaśnia podstawowe problemy i wyzwania dla bezpieczeństwa wewnętrznego, z zakresu kryzysów politycznych, ze szczególnym uwzględnieniem ich tła politycznego w Polsce Ludowej i III RP.
K_W05 Student charakteryzuje mechanizmy konfliktowe powodujące występowanie kryzysów politycznych i społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem okresu Polski Ludowej i pierwszych lat III RP. Student wyjaśnia polityczne i ekonomiczne narzędzia ich rozładowywania dla obu okresów historycznych.
K_W06 Student wymienia fundamentalne atrybuty i mechanizmy państwa Polskiego w okresie rządów komunistycznych i po demokratyzacji systemu w 1989 r. Student charakteryzuje funkcjonowanie organów odpowiedzialnych za kreowanie polityki bezpieczeństwa w Polsce Ludowej i zmianę ich roli po transformacji ustrojowej. Student zna i rozumie zasady funkcjonowania państwa w okresie wprowadzenia w Polsce stanu wojennego w 1981 r.
K_W07 Student objaśnia rolę kryzysów politycznych i ekonomicznych w funkcjonowaniu państwa i społeczeństwa polskiego, ze szczególnym uwzględnieniem Polski Ludowej i początku III RP.
K_W08 Student analizuje w zaawansowanym stopniu relacje między zagrożeniami występującymi na różnych poziomach: globalnym, regionalnym, krajowym, lokalnym, rozumie powiązania między nimi oraz ich skutki dla sfery bezpieczeństwa wewnętrznego.
K_K01 Student potrafi formułować, analizować, rozwiązywać problemy i zadania w zakresie bezpieczeństwa w oparciu o wiedzę o konfliktach z okresu Polski Ludowej i pierwszych lat III RP. Student potrafi zbierać, gromadzić i przetwarzać informacje o kryzysach Polski Ludowej i okresu transformacji ustrojowej, poddawać je analizie i syntezie.

Kryteria oceniania

Ocena końcowa z przedmiotu jest wynikiem z testu sprawdzającego. Test przeprowadzany jest na ostatnich zajęciach w semestrze.
Maksymalnie z testu student może uzyskać 20 pkt. Za każdą poprawną odpowiedź student uzyskuje 1 pkt. Brak odpowiedzi, błędna odpowiedź 0 pkt.
Skala ocen:
20-18 pkt. Bardzo dobra (5)
17-16 pkt. Dobra plus (4+)
15-14 pkt. Dobra (4)
13-11 pkt. – Dostateczna plus (3+)
10-8 pkt. – Dostateczna (3)
Poziom regulacji SI 1. Weryfikacja efektów uczenia się jest przeprowadzana całkowicie bez pomocy sztucznej inteligencji. Studenci polegają wyłącznie na swojej wiedzy, zrozumieniu i umiejętnościach. Sztuczna inteligencja nie może być wykorzystywana w żadnym momencie oceniania.

Literatura

Literatura podstawowa
Bonusiak W., Trzecia Rzeczpospolita (1989-2007), Rzeszów 2009.
Dudek A., Historia polityczna Polski 1989-2012, Kraków 2013.
Dudek A., Historia polityczna Polski 1989-2023, Warszawa 2023.
Dudek A., Pierwsze lata III Rzeczypospolitej 1989-2001, Kraków 2002.
Friszke A., Polska. Losy państwa i narodu 1939-1989, Warszawa 2003.
Hirsz Z.J., Historia polityczna Polski 1939 - 1998, tom II, Białystok 1998.
Karpiński J., Trzecia niepodległość. Najnowsza historia Polski, Warszawa 2001.
Paczkowski A., Pół wieku dziejów Polski: 1939-1989, Warszawa 1998.
Roszkowski W., Historia Polski 1914-2015, Warszawa 2018.
Roszkowski W., Najnowsza historia Polski 1980-2002, Warszawa 2003.
Sowa A.L., Historia polityczna Polski 1944-1991, Kraków 2011.

Literatura uzupełniająca
Chwalba A., III Rzeczpospolita. Raport specjalny, Kraków 2005.
Czerwiec 1976 w Ursusie: dokumenty, relacje, kom. red. Jerzy Domżalski et al.; wybór materiałów i red. nauk. Tadeusz Krawczak, Warszawa 2006.
Dubiński K., Rewolta radomska: czerwiec 76, Warszawa 1991.
Eisler J., Grudzień 1970: geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 2000.
Grudzień 1970 : wybór dokumentów: Gdańsk, Gdynia, Elbląg, wstęp Adam Michnik, Gdańsk 1981.
Eisler J., Marzec 1968. Geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 1991.
Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006.
Eisler, „Polskie miesiące”, czyli kryzys(y) w PRL, Warszawa 2008.
Fik M., Marcowa kultura: wokół Dziadów, literaci i władza, kampania marcowa, Warszawa 1995.
Friszke A., Przystosowanie i opór. Studia z dziejów PRL, Warszawa 2007, s. 140–191.
Głowiński M., Marcowe gadanie, Warszawa 1991.
Grabowska M., Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku, Warszawa 2004.
Jankowiak S., Kościański R., Makowski E., Reczek R. (red.), Poznański Czerwiec 1956. Wybór dokumentów, Poznań 2012
Janusz T.A., Ks. Roman Kotlarz - męczennik robotniczego protestu "Czerwiec '76”, Sandomierz 1996.
Karpiński J., Ustrój komunistyczny w Polsce, Warszawa 2005.
Krasowski R., Czas gniewu. Rozkwit i upadek imperium SLD, Warszawa 2014.
Marzec 1968 w dokumentach MSW, 1: Niepokorni, red. nauk. i wstęp Franciszek Dąbrowski, Piotr Gontarczyk, Paweł Tomasik, Warszawa 2008.
Marzec 1968 w dokumentach MSW, 2: Kronika wydarzeń, cz. 1-2, red. nauk. i wstęp Franciszek Dąbrowski, Piotr Gontarczyk, Paweł Tomasik, Warszawa 2009–2015.
Najnowsze dzieje Polski 1914-1989. Wybór źródeł, red. B. Kącka-Rutkowska, K. Sadaj-Sado, S. Stępka, Warszawa 1997.
Osęka P., Marzec’68, Kraków 2008.
Osęka P., My, ludzie z Marca. Autoportret pokolenia’68, Wołowiec 2015.
Paczkowski A., Droga do mniejszego zła. Strategia i taktyka obozu władzy lipiec 1980 - styczeń 1982, Kraków 2002.
Polski rok 1989. Sukcesy, zaniechania, porażki, Część 1, red. M. Jabłonowski, S. Stępka, S. Sulowski, Warszawa 2009.
Radomski czerwiec'76 : wspomnienia partyjnego sekretarza / Janusz Prokopiak. Warszawa, Radom 2001.
Rokicki K., Stępień S., Oblicza Marca 1968, Warszawa 2004.
Sasanka P., Czerwiec 1976. Geneza – przebieg – konsekwencje, Warszawa 2006.
Słabek H., O społecznej historii Polski (1945-1989), Warszawa 2008.
Stola D., Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967–1968, Warszawa 2000.
Śpiewak P., Pamięć po komunizmie, Gdańsk 2005.
Ukarane miasto, Radom, Czerwiec '76, [fot. Arkadiusz Kubisiak; teksty Grzegorz Kapla], Radom 2016.
Zaczęło się w Radomiu: czerwiec '76 / teksty, Magdalena Ciepielak, Katarzyna Ludwińska, Małgorzata Rusek; opracowanie graficzne Kamila Mucha; fotografie J. Szepetowski, B. Duda, K. Gajewski, Radom 2021.

W cyklu 2024L:

Ajnenkiel A. (red.), Wojna domowa czy nowa okupacja? Polska po roku 1944, Warszawa 2001.
Dudek A., Historia polityczna Polski 1989-2012, Kraków 2013
Dudek A., Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970, Kraków 1995.
Dudek A., Pierwsze lata III Rzeczypospolitej 1989-1995. Zarys historii politycznej Polski, Kraków 1997.
Dudek A., Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988-1990, Kraków 2004.
Eisler J., Grudzień ‘70, Warszawa 1995.
Eisler, J. Marzec 1968, Warszawa 1995.
Friszke A., Opozycja polityczna w PRL 1945-1980, Londyn 1994.
Friszke A., Polska Gierka, Warszawa 1995.
Friszke A., Polska. Losy państwa i narodu 1939-1989, Iskry, Warszawa 2003.
Grabowska M., Podział postkomunistyczny: Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku, Warszawa 2004.
Hemmerling Z., Nadolski M., Opozycja wobec rządów komunistycznych w Polsce 1956-1976.Wybór dokumentów, Warszawa 1991.
Hirsz Z. J., Historia polityczna Polski 1939 - 1998, tom II, Białystok 1998.
Jezierski A., Leszczyńska Cecylia, Historia gospodarcza Polski, Warszawa 2001.
Kaliński J., Gospodarka Polski w latach 1944-1989 przemiany strukturalne, Warszawa 1995.
Karpiński J., Ustrój komunistyczny w Polsce, Warszawa 2005.
Karpiński J., Wykres gorączki. Polska pod rządami komunistycznymi, Lublin 2001.
Kersten K., Między wyzwoleniem a zniewoleniem. Polska 1944-1956, Londyn 1993.
Kersten K., Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948, Poznań 1990.
Kowalski S., Narodziny III Rzeczypospolitej, Warszawa 1996.
Landau Z., Polska Gomułki, Warszawa 1995.
Łatyński M., Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, Warszawa 1987 oraz wyd. późniejsze.
Machcewicz P., Polski rok 1956, Warszawa 1993.
Nadolsk M., Komuniści wobec chłopów w Polsce 1941-1956. Mity i rzeczywistość, Warszawa 1993.
Osękowski Cz., Referendum 30 czerwca 1946 roku w Polsce, Warszawa 2000.
Osękowski Cz., Wybory do sejmu z 19 stycznia 1947 roku w Polsce, Poznań 2000.
Paczkowski A. (red.), Centrum władzy w Polsce 1948-1970, ISP PAN, Warszawa 2003.
Paczkowski A., Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy, lipiec 1980-styczeń 1982, Kraków 2002.
Paczkowski A., Zdobycie władzy 1945-1947, Warszawa 1993.
Socha Ł. (M. Turlejska), Pokolenia żałobami czarne „Skazani na śmierć i ich sędziowie” 1944-1954, Warszawa 1986;.
Władyka W., Październik’56, Warszawa 1994.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2100-BW-L-Z2KPPO w USOSweb