Adaptacja miast do ekstremalnych zjawisk hydrologicznych i klimatycznych 1900-SM-2-B2-AHK

Zmiany klimatu są szczególnie odczuwane na obszarach zurbanizowanych. Opracowywanie licznych planów i strategii adaptacji do zmian klimatu ma na celu przygotowanie na pojawiające się coraz częściej ekstremalne zjawiska klimatologiczne i hydrologiczne oraz łagodzenie ich wpływu na życie codzienne mieszkańców miast. Celem zajęć jest uwrażliwienie studentów na zagrożenia klimatyczno-hydrologiczne wynikające ze zmian klimatu na obszarach silnie zurbanizowanych.
Wprowadzenie teoretyczne w ramach warsztatów składa się z dwóch modułów tematycznych. Pierwszy z nich dotyczy zagrożeń klimatycznych takich jak fale upałów czy stres termiczny. Omówione zostaną w nim także takie niekorzystne zjawiska dotyczące obszarów zurbanizowanych jak efekt miejskiej wyspy ciepła, zanieczyszczenie powietrza czy nadmierna emisja hałasu. Drugi moduł tematyczny dotyczy zagrożeń hydrologicznych. Punktem wyjścia jest tutaj zagrożenie wynikające z występowania opadów nawalnych, które na obszarach o ograniczonej przepuszczalności podłoża (budynki, powierzchnie betonowe i asfaltowe) powodują lokalne podtopienia. Stanowi to punkt styczny między omówieniem zagrożeń klimatologicznych i hydrologicznych. Kolejnym przedstawianym zagrożeniem są powodzie rzeczne.
Praktyczna część warsztatów obejmuje ocenę roli błękitno-zielonej infrastruktury (BZI) w adaptacji miasta do zmian klimatu i narastających zagrożeń klimatyczno-hydrologicznych. Osoby uczestniczące w zajęciach otrzymują zadanie oceny istniejącej ekspozycji na zagrożenia klimatyczno-hydrologiczne i funkcjonujących obecnie środków zaradczych z kategorii BZI w wybranych fragmentach Śródmieścia w Warszawie (obszary odpowiadające zasięgom obrębów ewidencyjnych). Wybrane jednostki przestrzenne położone są w stosunkowo niewielkiej odległości od Kampusu głównego UW. Ocena prowadzona jest z zastosowaniem zróżnicowanych podejść badawczych. W pierwszej fazie wykorzystywane są dostępne dane przestrzenne i techniki GIS (przeglądanie i pobieranie danych z Geoportalu krajowego, Hydroportalu oraz serwisu mapowego m. st. Warszawy np. bazy danych obiektów topograficznych, ortofotomapy, numerycznego modelu terenu, mapy zagrożenia powodziowego, map tematycznych takich jak mapa jakości powietrza czy mapa akustyczna). Na podstawie pozyskanych danych wykonywane jest zadanie obliczeniowe wspomagające ocenę wpływu elementów BZI na retencję wód opadowych w analizowanych jednostkach przestrzennych. W drugiej fazie studenci dokonują wizji terenowej opracowywanych jednostek wykonując dokumentację fotograficzną i konfrontując dostępne dane przestrzenne z rzeczywistością. Szkolenie w zakresie rozpoznawania i dokumentowania w terenie zagrożeń klimatyczno-hydrologicznych przeprowadzane jest w trakcie jednych zajęć, które odbywają się poza salą wykładową/pracownią komputerową.
Wynikiem pracy na zajęciach jest opracowanie pisemne zawierające analizę ekspozycji na zagrożenia klimatyczno-hydrologiczne w wybranym obrębie ewidencyjnym. Powinno ono zawierać katalog/opis rozpoznanych zagrożeń i istniejących elementów BZI, które mają na celu wspomaganie adaptacji do zmian klimatu. Szczególnie istotne jest zwięzłe podsumowanie zawierające ocenę odporności tkanki miejskiej na zjawiska ekstremalne oraz czy podjęte środki zaradcze wydają się adekwatne do skali ekspozycji na zagrożenia.
Nakład pracy studenta: 2 ECTS = 50h w tym 20h w bezpośrednim kontakcie (1 ECTS)
(N) – praca w bezpośrednim kontakcie z nauczycielem,
(S) – praca własna (samodzielna) studenta.
• Zajęcia (warsztat) = 15h (N)
• Konsultacje = 5h (N)
• Przygotowanie do zajęć (zadania obliczeniowe) = 5h (S)
• Badania terenowe własne= 5h (S)
• Prace analityczne (praca z danymi przestrzennymi) = 10h (S)
• Samodzielny projekt (praca zaliczeniowa) = 10h (S)
RAZEM = ok. 50h
Metody nauczania:
1. Metody problemowe
- wykład problemowy
2. Metody praktyczne
- zadania z wykorzystaniem specjalistycznego oprogramowania GIS i usług sieciowych,
- metoda projektów (praca zaliczeniowa)

W cyklu 2025L:

Zmiany klimatu są szczególnie odczuwane na obszarach zurbanizowanych.
Opracowywanie licznych planów i strategii adaptacji do zmian klimatu ma na celu
przygotowanie na pojawiające się coraz częściej ekstremalne zjawiska
klimatologiczne i hydrologiczne oraz łagodzenie ich wpływu na życie codzienne
mieszkańców miast. Celem zajęć jest uwrażliwienie studentów na zagrożenia
klimatyczno-hydrologiczne wynikające ze zmian klimatu na obszarach silnie
zurbanizowanych.
Wprowadzenie teoretyczne w ramach warsztatów składa się z dwóch modułów
tematycznych. Pierwszy z nich dotyczy zagrożeń klimatycznych takich jak fale
upałów czy stres termiczny. Omówione zostaną w nim także takie niekorzystne
zjawiska dotyczące obszarów zurbanizowanych jak efekt miejskiej wyspy ciepła,
zanieczyszczenie powietrza czy nadmierna emisja hałasu. Drugi moduł
tematyczny dotyczy zagrożeń hydrologicznych. Punktem wyjścia jest tutaj
zagrożenie wynikające z występowania opadów nawalnych, które na obszarach o
ograniczonej przepuszczalności podłoża (budynki, powierzchnie betonowe i
asfaltowe) powodują lokalne podtopienia. Stanowi to punkt styczny między
omówieniem zagrożeń klimatologicznych i hydrologicznych. Kolejnym
przedstawianym zagrożeniem są powodzie rzeczne.
Praktyczna część warsztatów obejmuje ocenę roli błękitno-zielonej infrastruktury
(BZI) w adaptacji miasta do zmian klimatu i narastających zagrożeń klimatyczno-
hydrologicznych. Osoby uczestniczące w zajęciach otrzymują zadanie oceny
istniejącej ekspozycji na zagrożenia klimatyczno-hydrologiczne i funkcjonujących
obecnie środków zaradczych z kategorii BZI w wybranych fragmentach
Śródmieścia w Warszawie (obszary odpowiadające zasięgom obrębów
ewidencyjnych). Wybrane jednostki przestrzenne położone są w stosunkowo
niewielkiej odległości od Kampusu głównego UW. Ocena prowadzona jest z
zastosowaniem zróżnicowanych podejść badawczych. W pierwszej fazie
wykorzystywane są dostępne dane przestrzenne i techniki GIS (przeglądanie i
pobieranie danych z Geoportalu krajowego, Hydroportalu oraz serwisu
mapowego m. st. Warszawy np. bazy danych obiektów topograficznych,
ortofotomapy, numerycznego modelu terenu, mapy zagrożenia powodziowego,
map tematycznych takich jak mapa jakości powietrza czy mapa akustyczna). Na
podstawie pozyskanych danych wykonywane jest zadanie obliczeniowe
wspomagające ocenę wpływu elementów BZI na retencję wód opadowych w
analizowanych jednostkach przestrzennych. W drugiej fazie studenci dokonują
wizji terenowej opracowywanych jednostek wykonując dokumentację
fotograficzną i konfrontując dostępne dane przestrzenne z rzeczywistością.
Szkolenie w zakresie rozpoznawania i dokumentowania w terenie zagrożeń
klimatyczno-hydrologicznych przeprowadzane jest w trakcie jednych zajęć, które
odbywają się poza salą wykładową/pracownią komputerową.

Wynikiem pracy na zajęciach jest opracowanie pisemne zawierające analizę
ekspozycji na zagrożenia klimatyczno-hydrologiczne w wybranym obrębie
ewidencyjnym. Powinno ono zawierać katalog/opis rozpoznanych zagrożeń i
istniejących elementów BZI, które mają na celu wspomaganie adaptacji do zmian
klimatu. Szczególnie istotne jest zwięzłe podsumowanie zawierające ocenę
odporności tkanki miejskiej na zjawiska ekstremalne oraz czy podjęte środki
zaradcze wydają się adekwatne do skali ekspozycji na zagrożenia.
Nakład pracy studenta: 2 ECTS = 50h = 20h (w bezpośrednim kontakcie 1 ECTS)
(N) – praca w bezpośrednim kontakcie z nauczycielem,
(S) – praca własna (samodzielna) studenta.
 Zajęcia (warsztat) = 15h (N)
 Konsultacje = 5h (N)
 Przygotowanie do zajęć (zadania obliczeniowe) = 5h (S)
 Badania terenowe własne= 5h (S)
 Prace analityczne (praca z danymi przestrzennymi) = 10h (S)
 Samodzielny projekt (praca zaliczeniowa) = 10h (S)
RAZEM = ok. 50h
Metody nauczania:
1. Metody problemowe
- wykład problemowy
2. Metody praktyczne
- zadania z wykorzystaniem specjalistycznego oprogramowania GIS i usług
sieciowych,
- metoda projektów (praca zaliczeniowa)

Założenia (opisowo)

Przedmiot obowiązkowy w formie warsztatu. Mile widziane, umiejętności posługiwania się oprogramowaniem GIS (QGIS lub ArcGIS Pro) oraz pozyskiwania danych przestrzennych z geoportali lub z wykorzystaniem usług sieciowych (WMS, WMTS, WFS, WCS i in.).

Koordynatorzy przedmiotu

Maciej Lenartowicz
Kamil Leziak

Kierunek podstawowy MISMaP

Ogólnie:

geografia
ochrona środowiska
gospodarka przestrzenna

W cyklu 2025L:

gospodarka przestrzenna
ochrona środowiska
geografia

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Tryb prowadzenia

w sali
w sali i w terenie

Efekty kształcenia

Efekty uczenia się (kody):
K_W03 – student zna i rozumie fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji w zakresie rozwoju miast,
K_U02 – student potrafi formułować i rozwiązywać złożone i nietypowe problemy oraz innowacyjnie wykonywać zadania z zakresu studiów miejskich poprzez dobór oraz stosowanie metod i narzędzi, w tym zaawansowanych technik informacyjno-komunikacyjnych, oraz przystosowanie istniejących lub opracowanie nowych metod i narzędzi właściwych dla studiów miejskich,
K_U03 – student potrafi formułować i testować hipotezy związane z prostymi problemami badawczymi z zakresu studiów miejskich,
K_K02 – student jest gotów do uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych oraz zasięgania opinii ekspertów w przypadku trudności z samodzielnym rozwiązaniem problemu,
K_K03 – student jest gotów do wypełniania zobowiązań społecznych, inspirowania i organizowania działalności na rzecz środowiska społecznego.

Po ukończeniu przedmiotu student:
WIEDZA
1. zna rodzaje zagrożeń klimatycznych i hydrologicznych na obszarach zurbanizowanych, które wynikają ze zmian klimatu;
2. wie z jakich przekształceń środowiska spowodowanych urbanizacją wynika specyfika klimatycznych i hydrologicznych zjawisk ekstremalnych występujących w miastach;
3. zna elementy błękitno-zielonej infrastruktury (BZI) i ich potencjalny wpływ na łagodzenie skutków zmian klimatu;
4. zna źródła danych przestrzennych przydatnych do oceny ekspozycji na ekstremalne zjawiska klimatyczno-hydrologiczne.
UMIEJĘTNOŚCI
1. umie rozpoznać i objaśnić zagrożenia klimatyczne i hydrologiczne w mieście na podstawie dostępnych danych i dokumentacji terenowej;
2. umie zastosować usługi sieciowe i narzędzia GIS w celu analizy wpływu zmian klimatu na obszar zurbanizowany;
3. analizuje dane przestrzenne, dokumentację terenową oraz dokumenty planistyczne pod kątem obecności błękitno-zielonej infrastruktury i jej roli w zagospodarowaniu przestrzeni miejskiej w kontekście ochrony przed powodziami rzecznymi i miejskimi oraz efektem miejskiej wyspy ciepła;
4. wykorzystuje uzyskaną wiedzę w rozwiązywaniu problemów i formułowaniu wskazań odnośnie planowania adaptacji miasta do zmian klimatu
KOMPETENCJE
1. rozumie wyzwania jakie stają przed władzami i mieszkańcami miast w kontekście adaptacji do zmian klimatu i pojawiania się w ich wyniku ekstremalnych zjawisk klimatycznych i hydrologicznych;
2. rozumie znaczenie danych przestrzennych oraz ich analiz i opracowań przeprowadzanych z wykorzystaniem GIS jako narzędzia niezbędnego do oceny stopnia odporności tkanki miejskiej na ekstremalne zjawiska klimatyczne i hydrologiczne;
3. jest gotów we współpracy z przedstawicielami władz miasta, podmiotami gospodarczymi i mieszkańcami do opracowania koncepcji rozwoju błękitno-zielonej infrastruktury w celu podniesienia stopnia odporności przestrzeni miejskiej na ekstremalne zjawiska klimatyczne i hydrologiczne.

Kryteria oceniania

Podstawa oceny to praca zaliczeniowa, uzupełniona o wynik weryfikacji ciągłej tzn. ocenę: aktywności podczas zajęć, udziału w dyskusji, bieżącego wykonywania zadań obliczeniowych. Ocena końcowa wg skali akademickiej.

Praktyki zawodowe

Literatura

1. Błażejczyk K., Kuchcik M., Milewski P., Dudek W., Kręcisz B., Błażejczyk A., Szmyd J., Degórska B., Pałczyński C., Miejska wyspa ciepła w Warszawie: uwarunkowania klimatyczne i urbanistyczne. Wydawnictwo Akademickie SEDNO. Polska Akademia Nauk. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania. 2014
2. Iwaszuk E., Rudik G., Duin L., Mederake L., Davis M., Naumann S., Wagner I., Błękitno-zielona infrastruktura dla łagodzenia zmian klimatu – katalog techniczny. Ecologic Institute i Fundacja Sędzimira. Berlin – Kraków, 2019
3. Naumann S., Davis M., Iwaszuk E., Freundt M., Mederake L., Błękitno-zielona infrastruktura dla łagodzenia zmian klimatu w miastach. Ecologic Institute i Fundacja Sędzimira. Berlin – Kraków, 2020
4. Rosenzweig C., Solecki W.D., Hammer S.A., Mehrotra S. (eds.), Climate Change and Cities. First Assessment Report of the Urban Climate Change Research Network. Cambridge University Press. Cambridge – New York, 2011
5. Strategia adaptacji do zmian klimatu dla m.st. Warszawy do roku 2030 z perspektywą do roku 2050. Miejski Plan Adaptacji. Załącznik do uchwały nr XV/339/2019 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 4 lipca 2019 r.
6. Szczepanek R., Systemy informacji przestrzennej z QGIS, część I i II. Politechnika Krakowska, Kraków 2017
7. Vademecum użytkownika Bazy Danych Obiektów Topograficznych BDOT10k. Wydanie drugie 2024 r. Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach
8. Wilbanks T.J., Fernandez S.J. (eds.), Climate Change and Infrastructure, Urban Systems and Vulnerabilities. Technical Report for the US Department of Energy in Support of the National Climate Assessment. Island Press. Washington – Covelo – London. 2014
9. https://isok.gov.pl/hydroportal.html
10. https://mapa.um.warszawa.pl/
11. https://www.geoportal.gov.pl/
12. https://qgis.org/

W cyklu 2025L:

1. Błażejczyk K., Kuchcik M., Milewski P., Dudek W., Kręcisz B., Błażejczyk A.,
Szmyd J., Degórska B., Pałczyński C., Miejska wyspa ciepła w Warszawie :
uwarunkowania klimatyczne i urbanistyczne. Wydawnictwo Akademickie SEDNO.
Polska Akademia Nauk. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania.
2014
2. Iwaszuk E., Rudik G., Duin L., Mederake L., Davis M., Naumann S., Wagner I.,
Błękitno-zielona infrastruktura dla łagodzenia zmian klimatu – katalog
techniczny. Ecologic Institute i Fundacja Sędzimira. Berlin – Kraków, 2019
3. Naumann S., Davis M., Iwaszuk E., Freundt M., Mederake L., Błękitno-zielona
infrastruktura dla łagodzenia zmian klimatu w miastach. Ecologic Institute i
Fundacja Sędzimira. Berlin – Kraków, 2020
4. Rosenzweig C., Solecki W.D., Hammer S.A., Mehrotra S. (eds.), Climate Change
and Cities. First Assessment Report of the Urban Climate Change Research
Network. Cambridge University Press. Cambridge – New York, 2011
5. Strategia adaptacji do zmian klimatu dla m.st. Warszawy do roku 2030 z
perspektywą do roku 2050. Miejski Plan Adaptacji. Załącznik do uchwały nr
XV/339/2019 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 4 lipca 2019 r.
6. Szczepanek R., Systemy informacji przestrzennej z QGIS, część I i II.
Politechnika Krakowska, Kraków 2017
7. Vademecum użytkownika Bazy Danych Obiektów Topograficznych BDOT10k.
Wydanie drugie 2024 r. Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i
Kartograficznej w Katowicach
8. Wilbanks T.J., Fernandez S.J. (eds.), Climate Change and Infrastructure, Urban
Systems and Vulnerabilities. Technical Report for the US Department of Energy in
Support of the National Climate Assessment. Island Press. Washington – Covelo –
London. 2014
9. https://isok.gov.pl/hydroportal.html
10. https://mapa.um.warszawa.pl/
11. https://www.geoportal.gov.pl/
12. https://qgis.org/

Uwagi

W cyklu 2025L:

Brak

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1900-SM-2-B2-AHK w USOSweb