Obraz chorób zakaźnych w sztuce i historii 1900-OCHZ-OG

Zaproszenie do udziału w kursie skierowane jest do osób zainteresowanych dziejami najsłynniejszych chorób, z którymi ludzkość zmagała się od czasów starożytnych po czasy współczesne. Głównym celem wykładów będzie przedstawienie pandemii i epidemii w kontekście historycznym, a także na tle dzieł malarskich, rzeźbiarskich, literackich i filmowych. Słuchacze zaznajomią się z sylwetkami słynnych władców, polityków, artystów, pisarzy, aktorów, którzy zmagali się z tytułowymi dolegliwościami. Ukazany zostanie też wpływ chorób na rozwój, demografię i urbanistykę wybranych miast (Paryż, Londyn, Wiedeń, Nowy Jork, Wenecja). Ważnym elementem zajęć będzie ukazanie historii Polski i Warszawy przez pryzmat historii chorób i epidemii. Na spotkaniach zostaną także zaprezentowane najważniejsze leki, szczepionki i ich wynalazcy. Nie zabraknie również wskazania objawów chorobowych i historycznych metod leczenia.
Kurs składać się będzie z 30 zajęć po 90 min. (cały rok akademicki)
Szczegółowy program zajęć:
1. Zajęcia wprowadzające
2. Dżuma – „Wenecja wobec dżumy, czyli o kłopotliwym mariażu miasta i choroby".
3. Dżuma cz. II – „Czarna Śmierć w historii i sztuce nad Wisłą”
4. Ospa prawdziwa – „Edward Jenner w walce z ospą prawdziwą i początki ruchu antyszczepionkowego".
5. Ospa prawdziwa cz. II – „Epidemia we Wrocławiu przed eradykacją ospy”
6. Kiła – „Jedna noc z Wenus, dożywocie z Merkurym. O syfilisie w kulturze nowożytnej".
7. Kiła cz. II – „Malarstwo i rzeźba, a wenerologia”
8. „Kiła, rzeżączka i inne choroby zakaźne w świecie akademickim”
9. Odra - „Wróg populacji dziewiczych”
10. Trąd – „Alienacja, niezrozumienie i wykluczenie. O postrzeganiu trędowatych w minionych wiekach".
11. Cholera – „Historia cholery w dziewiętnastowiecznej Europie na podstawie historycznych karykatur i satyrycznych ilustracji".
12. Cholera – cz. II – „Cholera zmorą Warszawy w XIX w.”
13. Gruźlica – „Dwudziestowieczna krucjata przeciw gruźlicy, czyli o roli krzyża lotaryńskiego w ikonografii medycznej".
14. Gruźlica cz. II – „Obraz choroby w filmie, muzyce i literaturze”
15. Grypa – „Hiszpanka: historia, prewencja i mity".
16. Tyfus plamisty – „Największy wróg Napoleona i socjalizmu”
17. Tyfus plamisty cz. II – „Walka z tyfusem plamistym w warszawskim getcie na podstawie wybranych kronik i wspomnień pamiętnikarskich".
18. Dur Brzuszny – „Sąd nad Mary Mallon”
19. Błonica – „Malarskie wizerunki choroby”
20. Malaria – „Wygrać z chorobą. Słynni sportowcy i podróżnicy versus malaria".
21. Żółta febra – „Historia Ameryki Północnej w kolorze Yellow”
22. Polio – „Choroba dzieci, a sztuki plastyczne”
23. AIDS – „Mit pacjenta zero w kontekście poszukiwań narodzin wirusa HIV i początków AIDS w XX wieku".
24. AIDS II – „Nieznany wróg w świecie kultury”
25. Ebola – „Afryka w walce z niewidzialnym wrogiem”
26. SARS-CoV-1 i MERS - „Zanim pojawił się COVID 19”
27. COVID-19 – „SARS-CoV-2 – zwierciadło przeszłości".
28. COVID -19 cz. II – „Obraz choroby w sztuce przestrzeni publicznej”
29. Zika, Wirus Zachodniego Nilu, Denga – „Zagrożenia XXI wieku”
30. Podsumowanie – „Richard Tennant Cooper – artysta od chorób”

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Założenia (opisowo)

Co do zasady zajęcia skierowane są do wszystkich roczników i wszystkich wydziałów Uniwersytetu Warszawskiego. Na wykład nie mogą rejestrować się studenci uczestniczący w roku akademickim 2023 w wykładach w ramach cyklu pt.”Choroby, epidemie i zarazy w historii ludzkości” (0000-CHEZ-OG).

Koordynatorzy przedmiotu

Adam Tyszkiewicz

Efekty kształcenia

Po zakończeniu zajęć student:

- posiada podstawową wiedzę na temat najsłynniejszych chorób od czasów starożytnych po XXI w.,
- zna sylwetki słynnych lekarzy i badaczy, który przyczynili się do zapobiegania rozwoju epidemii,
- potrafi wskazać nazwiska artystów zmagających się w swoim życiu z chorobami zakaźnymi,
- rozumie metody zapobiegania chorobom, zarówno te historyczne, jak i współczesne,
- rozumie historyczne pojęcie i terminy medyczne w kontekście chorób zakaźnych,
- dostrzega oddziaływanie medycyny na wybrane dzieła sztuki: malarstwo, rzeźba i architektura,
- umie wskazać dzieła muzyczne, literatury oraz obrazy filmowe nawiązujące do tematu kursu,
- dostrzega znaczenie chorób, epidemii i zaraz w historii Polski i Warszawy,
- dostrzega związki pomiędzy ważnymi momentami historycznymi a wpływem chorób na społeczeństwo,
- rozumie wpływ chorób zakaźnych na kształtowanie się procesów demograficznych,
- potrafi przyporządkować obszary wybuchu epidemii oraz miejsca ich najczęstszego występowania,
- umie scharakteryzować historię wybranych miast w kontekście epidemicznym,
- potrafi omówić występowanie chorób w wybranych grupach społecznych,
- zna historyczne symbole i emblematy nawiązujące do chorób zakaźnych,
- umie wskazać najważniejsze źródła historyczne odwołujące się do chorób zakaźnych,
- umie wskazać przełomowe osiągnięcia w historii medycyny,
- potrafi opisać znaczenie eksperymentu naukowego w rozwoju medycyny,
- zna najważniejsze kolekcje o profilu medycznym w Europie,
- dostrzega związki na płaszczyznach społecznej i kulturalnej pomiędzy przeszłością a teraźniejszą w kontekście pandemii COVID-19,
-potrafi wskazać przyszłe potencjalne zagrożenia epidemiczne oraz działania prewencyjne w kontekście sztuki i środków masowego przekazu

Kryteria oceniania

Zaliczenie zajęć odbywać się będzie na podstawie kontrolowanej obecności. Dodatkowo na ostatnich zajęciach drugiego semestru zostanie przygotowany test z pytaniami zamkniętymi.

Literatura

1. T. Brzeziński, Historia medycyny, Warszawa 1995
2. Z. Gajda, Do historii medycyny wprowadzenie, Kraków 2011
3. W. Szumowski, Historia medycyny, Warszawa 1961.
4. M. Łyskanowski, Medycyna i lekarze dawnej Warszawy, Warszawa 1976
5. G. Paul, 50 faktów z historii medycyny, Warszawa 2016
6. J. Aberth, Spektakle masowej śmierci: plagi, zarazy, epidemie, Warszawa 2012
7. J. Brown, Grypa: sto lat walki, Kraków 2019.
8. A. Karpiński, W walce z niewidzialnym wrogiem, Warszawa 2000
9. K. Polek, Ł. Sroka (red.), Epidemie w dziejach Europy, Kraków 2016.
10. Sz. Wrzesiński. Epidemie w dawnej Polsce, Zakrzewo 2011
11. Christopher Duncan, Susan Scott, Czarna śmierć: epidemie w Europie od starożytności do czasów współczesnych, Warszawa 2008.
12. J. Ruffié, Jean Ch. Soumia, Historia epidemii: od dżumy do AIDS, Warszawa 1996.
13. A. Nitsch-Osuch, A. Tyszkiewicz (red.), Od dżumy do COVID-19.Choroby, epidemie i pandemie w medycynie i humanistyce, Warszawa 2022.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1900-OCHZ-OG w USOSweb