Geografia kultury 1900-5-GKL-WH

Cykl autorskich wykładów stanowi podróż przez najważniejsze zjawiska i napięcia w geografii kultury – od języka i religii po muzykę, emocje i jedzenie. Każdy wykład dotyka innego wymiaru relacji między człowiekiem a przestrzenią, pokazując, jak idee, symbole i praktyki tworzą pejzaż znaczeń, w którym rozgrywa się historia świata i codzienność każdego z nas.

1. Temat: Od atomu do mitu. 

Wykład otwierający cykl ukazuje, jak z kosmicznego chaosu powstał porządek znaczeń, w którym człowiek zaczął interpretować świat i samego siebie. To opowieść o tym, jak materia stała się myślą, a przestrzeń – ludzką kulturą.


2. Temat: Sztuka zadawania pytań. 

Wykład pokazuje, że kultura rozwija się nie tylko poprzez udzielanie odpowiedzi, lecz również przez umiejętność zadawania właściwych pytań – takich, które przesuwają granice poznania i wyobraźni.


3. Temat: Antropocen. 

Wykład jest podróżą przez 150 lat historii jednej rodziny, a zarazem całej cywilizacji w dobie antropocenu – od kolonialnych początków nowoczesności po epokę sztucznej inteligencji. To refleksja nad światem, który wie już prawie wszystko, ale wciąż brakuje mu odwagi, by działać.


4. Temat: Podbój - o kulturach, które wymazano z przestrzeni. 

Wykład o historii niszczenia kultur – od kolonialnych wypraw Kolumba po przemysłowe ludobójstwo XX wieku. To opowieść o tym, jak geografia i przestrzeń zostały podporządkowane władzy i chciwości. A jednocześnie próba ukazania podboju jako dyfuzji i anty-dyfuzji kulturowej.


5. Temat: Geografia językowa - od tradycji oralnych do algorytmów językowych modeli. 

Wykład pokazuje język jako rdzeń krajobrazu kulturowego: od rodzin i grup językowych, przez alfabety, status prawny, typologię, po procesy przesunięcia, zagrożenia i rewitalizacji języków. A wszystko by odpowiedzieć, kto, gdzie i dlaczego mówi tak, a nie inaczej.


6. Temat: Geografia emocji. 

Wykład o tym, jak emocje przenikają przestrzeń społeczną, kulturową i polityczną – od ciała jednostki czy miejskiego skweru po całe kultury oparte na strachu, nadziei i upokorzenia. O tym, jak uczucia stają się narzędziem interpretacji świata, ale też środkiem jego kontroli, a geografia może stać się nauką o emocjonalnych krajobrazach współczesności.


7. Temat: Geografia muzyki. 

Wykład poświęcony jest geograficznemu spojrzeniu na muzykę – od lokalnych tradycji i rytuałów po globalny przemysł rozrywki. Od „Hakuna Matata” Disneya i kontrowersji wokół zawłaszczenia języka suahili, aż po blues, jazz, reggae czy hip-hop, które wyrastały z konkretnych miejsc i doświadczeń. To opowieść o tym, jak przestrzeń kształtuje dźwięk, a rynek – jego znaczenie.


8. Temat: Przywłaszczenie kulturowe - do kogo należy kultura? 

Wykład bada granice między inspiracją a eksploatacją kulturową. Od kimona Katy Perry i „Hymn for the Weekend” Beyoncé, przez jogę sprzedawaną w sieciówkach, po spór o hummus. Wykład będzie próbą znalezienia odpowiedzi na pytania, czy inspiracja może stać się przywłaszczeniem i jak w globalnym obiegu kultura bywa upraszczana, sprzedawana i pozbawiana kontekstu.


9. Temat: Geografia jedzenia - jak nasze talerze zmieniały świat. 

Wykład pokazuje, jak „zwykłe” produkty – ziemniak, kawa, cukier czy sól – rewolucjonizowaly kultury, gospodarki i tożsamości. Od wymiany Run za Manhattan, przez irlandzki Wielki Głód i amerykański Dust Bowl, po „słodką” gospodarkę plantacyjną i globalny marsz chili. Celem jest wyposażenie słuchaczy w narzędzia, by móc swobodnie czytać zawartość talerza oraz kulturę kulinarną, a tym samym rozpoznawać źródła kulturowe, szlaki dyfuzji, skutki ekologiczne i społeczne oraz ryzyka monokultur i komercjalizacji smaku.


10. Temat: Geografia religii - od świątyni do atrakcji turystycznej. 

Wykład bada, jak wraz z globalizacją sacrum przeistacza się w towar. Na przykładzie balijskiej świątyni Tanah Lot oraz buddyjskiej Borobudur. Będą to rozważania o tym, jak współczesność przeżywa transcendencję, czyli o cienkiej granicy między pielgrzymką a wycieczką, wiarą a doświadczeniem turystycznym, świętością a komercją.


11 i 12. Temat: Geografia kultury - praktyka badań terenowych. 

Jest to podwójny wykład (przez dwa spotkania), który zabiera w podróż po dwóch światach pracy terenowej – od tropikalnych lasów na archipelagu Mentawai, gdzie badacz uczy się negocjować dostęp i przetrwać izolację, po tętniącą życiem dzielnicę Prawirotaman w Jogjakarcie, w której ulica staje się laboratorium relacji kulturowych. Wykład odsłania praktyczne i metodologiczne kulisy pracy geografa kultury w terenie – to oparta na doświadczeniach historia o praktykach i metodach, które rodzą się w błocie, hałasie, deszczu i rozmowie – nie w bibliotece.


13. Temat: Bibliografia Geografii Kultury.

 Wykład ten będzie swoistym epilogiem całego cyklu. Będzie to przegląd książek o geografii kultury – od wielkich narracji o cywilizacjach po osobiste opowieści o miejscu i tożsamości. To nie będzie lista lektur, lecz mapa intelektualnych odkryć pokazująca, jak literatura potrafi uchwycić ruch idei, ludzi i emocji w przestrzeni. To będzie przegląd idei, które zmieniają sposób, w jaki rozumiemy przestrzeń, kulturę i siebie w jednej i drugiej. Każda omówiona książka stać się może nie tylko punktem orientacyjnym na mapie współczesnego myślenia o kulturze i przestrzeni, ale również punktem wyjścia dla studentów do ich dalszych poszukiwań w obszarze geografii kultury.


14. Egzamin

Nakład pracy studenta: 2 ECTS = 2 × 25h = 50h
(N) – praca w bezpośrednim kontakcie z nauczycielem,
(S) – praca własna (samodzielna) studenta.
Zajęcia - wykład (w tym zaliczenie) = 30h (N)
Przygotowanie (samodzielne) do zaliczenia = 20h (S)
RAZEM = ok. 50h