Geografia pamięci 1900-3-GFP-GSW-WW
Przedmiot ma na celu zapoznanie studentów z podstawami teoretycznymi i metodologicznymi oraz wybranymi polami badawczymi geografii pamięci. Punktem wyjścia do zgłębienia szczegółowej tematyki wykładu jest krytyczna refleksja nad zwrotem pamieciologicznym we współczesnej humanistyce i naukach społecznych oraz w kontekście kondycji ponowoczesnej tożsamości, problem „inflacji badań nad pamięcią” a zarazem potrzeba nieustannej reinterpretacji przeszłości.
Tematyka spotkań:
- Definicja i historia geografii pamięci w świetle teorii z zakresu memory studies z naciskiem na szkołę francuską, anglosaską, niemiecką i polską; funkcje, zainteresowania i kierunki badawcze w ramach geografii pamięci, wybrane teorie i koncepcje, rola i znaczenie pamięci zbiorowej w badaniach geograficzno-społecznych;
- Metody badań jakościowych w studiach z zakresu geografii pamięci (obserwacja terenowa, ankieta, wywiad etnograficzny ustrukturyzowany, częściowo ustrukturyzowany i swobodny, oral history, funkcja i znaczenie przestrzeni oraz obiektów w badaniach terenowych, metoda geobiograficzna i kartografia pamięci;
- Pamięć jako fundament tożsamości lokalnej i regionalnej, etnicznej, religijnej i narodowej. Polska pamięć zbiorowa kontra pamięci mniejszości etnicznych, narodowych i grup regionalnych w świetle konfliktów pamięci, dziedzictwo jako forma pamięci kulturowej, stereotypy etniczne i regionalne w przestrzeni Polski (język jako pamięć); mechanizmy i strategie pamięci i zapominania w przestrzeni geograficznej;
- Geografia i pamięć genealogiczna: jak mała i wielka historia zapętlają się w przestrzeni? Warsztat źródłoznawczy oraz instrukcja metodyczna do wykonania osobistej mapy pamięci genealogicznej;
- Cyberprzestrzeń i geografia pamięci: idea, historia i przyszłość Archiwum 2.0, „małe ojczyzny” i praktykowanie pamięci lokalnej online;
- Mitologizacja przestrzeni w polskiej wyobraźni i pamięci zbiorowej; rola literatury i sztuk wizualnych (głównie kinematografii) na przykładzie mitu “Kresów Wschodnich”, mitu Ziem Zachodnich i mitu Galicji.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Efekty uczenia się: K_W01, K_W03, K_W04, K_W07, K_W10, K_W13, K_W18, K_U01, K_U02, K_U04, K_U06, K_U07, K_K01, K_K02
Wiedza: Student/ka zna i rozumie (K_W01, K_W03, K_W04, K_W07, K_W10, K_W13, K_W18)
- źródła i dynamikę rozwoju geografii pamięci z naciskiem na tradycję europejską kontynentalną (francuską, niemiecką, polską) i anglosaską, jej obszary zainteresowań i tradycje badawcze, wybrane teorie i koncepcje, znaczenie przestrzeni dla kształtowania się pamięci zbiorowej;
- definicję pamięci zbiorowej i inne teoretyczne ujęcia pamięci z perspektywy nauk społecznych i humanistycznych;
- pola i metody badawcze w obrębie studiów z zakresu geografii pamięci, ze szczególnym uwzględnieniem metodologii jakościowej;
- przyczyny, mechanizmy działania i skutki konfliktów pamięci na przykładzie zróżnicowania regionalnego i etnicznego współczesnej Polski;
- procesy powstawania, transmisji i funkcjonowania stereotypów etnicznych i regionalnych w przestrzeni Polski w perspektywie historycznej i współcześnie;
- związki geografii i genealogii oddolnej (demokratycznej), ideę pamięci genealogicznej i metody mapowania historii rodzinnej;
- rolę więzi społecznych w przestrzennych praktykach pamięci;
- zależności między pamięcią a przestrzenią w przestrzeni publicznej, w architekturze i w krajobrazie kulturowym.
Umiejętności: student/ka potrafi (K_U01, K_U02, K_U04, K_U06, K_U07)
- uczestniczyć w dyskusji na tematy z zakresu geografii pamięci, w tym przedstawiać logiczną argumentację i wyciągać krytyczne wnioski;
- samodzielnie wyodrębnić podstawowe tezy wysłuchanej prezentacji lub przeczytanego tekstu;
- sformułować problem badawczy w obrębie geografii pamięci;
- krytycznie dobierać literaturę z zakresu memory studies i formułować perspektywę teoretyczną i metodologiczną w odniesieniu do problemu;
- prognozować tendencje i zmiany w badaniach z zakresu memory studies w odniesieniu do geografii i innych dyscyplin;
- zgromadzić i opracować źródła danych do stworzenia mapy pamięci genealogicznej.
Kompetencje społeczne: student/ka jest gotów/ jest gotowa do
K_K01, K_K02
- uświadomienia sobie wzajemnego związku pamięci i przestrzeni oraz jego znaczenia dla interdyscyplinarności badań nad pamięcią;
- podjęcia dyskusji na temat zjawisk i procesów związanych z pamięcią zbiorową i jej manifestacjami w przestrzeni;
- prowadzenia dialogu międzykulturowego;
- aktywnego uczestnictwa w dyskusji na tematy z zakresu geografii pamięci z poszanowaniem poglądów partnerów.
Kryteria oceniania
Wykład zakończony będzie testem z zagadnień przedstawianych na wykładzie i ew. także z zadanej literatury; test obejmować będzie pytania zamknięte i otwarte: zaliczenie od 60% pkt.
Możliwość zaliczenia przedmiotu w terminie zerowym na podstawie pracy indywidualnej (mapa pamięci genealogicznej z analizą). Termin oddania pracy 3 tygodnie przed egzaminem.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
M. Halbwachs, Społeczne ramy pamięci, tłum. M. Król, Warszawa 1969;
P. Nora, Między pamięcią a historią: „Les Lieux de Mémoire”, tłum. A. Szpociński, „Tytuł Roboczy: Archiwum” 2009, nr 2;
A. Assmann, Przestrzenie pamięci. Formy i przemiany pamięci kultu-
rowej, tłum. P. Przybyła, [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna
perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009;
Z. Benedyktowicz, Portrety obcego. Od stereotypu do symbolu, WUJ, Kraków 2000;
M. Hammersley, P. Atkinson, Metody badań terenowych, Poznań 2000;
P. Trzeszczyńska, Łemkowszczyzna zapamiętana. Opowieści o przeszłości i przestrzeni, Kraków 2013;
M. Raczyńska-Kruk, Homo Explorans. Geografie pamięci genealogicznej we współczesnej Polsce, Warszawa 2025;
K. Kaniowska, Antropologia i problem pamięci, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2003, t. 57, nr 3–4;
Y.-F. Tuan, Przestrzeń i miejsce, tłum. A. Morawińska, Warszawa 1987
E. Relph, Place and Placelessness. London 1976;
C. Geertz, Interpretacja kultur. Wybrane eseje, tłum. M. M. Piechaczek, Kraków 2005;
S. Vincenz, Na wysokiej połoninie, Warszawa 2023;
D. Beauvois, Mit „kresów wschodnich”, czyli jak mu położyć kres, [w:] Polskie mity polityczne XIX i XX wieku, red. Wojciech Wrzesiński, Wrocław 1994.
K. E. Foote, M. Azaryahu, Toward a Geography of Memory: Geographical Dimensions of Public Memory and Commemoration, Journal of Political & Military Sociology, vol. 35, 2007.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: